ဘိုဘိုေက်ာ္ၿငိိမ္း
Friday, 04 April 2008
တက္ၾကြေနတဲ့ ျမန္မာစီးပြားေရးလူငယ္ေတြကိုု စီးပြားေရး၊ ေငြေၾကးႏွင့္ပတ္သက္တဲ့ပညာယူသင့္တဲ့
ေဆာင္းပါးေလးတခုုပါ...
ေဆာင္းပါးေလးတခုုပါ...
"အိမ္ေစ်းေတြလဲ အတက္ရပ္သြားေရာ ခုန လူလည္နည္းနဲ႔ ေခ်းထားတဲ့သူေတြရဲ႕ ေခ်းေငြ Loan ေတြ ျပႆ နာ ေပၚတာကို မရွင္းႏုိင္ၾကေတာ့ဘူး၊ ဝယ္ကတည္းက မိမ္ိရဲ့ ေငြတျပားမွ ေရွ႕ မွာ မေပးခဲ့ရေတာ့ အထူးသျဖင့္ Sub-prime လူေတြက Mort age ဖိုး မတတ္ႏုိင္ေတာ့ အိမ္ေပၚက ဆင္းသြားျပီး ဘဏ္ေတြ လက္ထဲမွာ
အိမ္အလြတ္ေတြ ေသာင္တင္ျပီး လစဥ္ဝင္ေငြ မရေတာ့ဘဲ အ႐ႈံးေပၚ ေတာ့တာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ ရင္းႏွီျမဳပ္ႏွံမႈ Investment Bank ႀကီးေတြဟာ ဘီလ်ံနဲ႔ ခ်ီၿပီး ႐ႈံးေတာ့ တျခားဘဏ္ေတြလဲ ေၾကာက္ျပီး ေငြေခ်းတာကုိ ၾကပ္ပစ္ၾကေတာ့ အေမရိကားမွာ Credit Crunch လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေငြေခ်းရခက္တဲ့ ျပႆနာ ေပၚလာတယ္။ ေငြေခ်းရ
ခက္ရင္ လုပ္ငန္းေတြ နည္းသြားၿပီး Economic Slow Down လို႔ေခၚတဲ့ စီးပြားေရး ေႏွးေကြးမႈ ျဖစ္တယ္။ ကမၻာ့ဘဏ္ေတြန့ဲ တကမၻာလံုးရွိတဲ့ ေငြတတ္ႏုိင္သူေတြလဲ အထိနာၾကတာပဲ။ အေမရိကန္မွာ လူ(၃)သန္း ေလာက္ အိမ္ေတြကုိ စြန္႔သြားရတယ္လုိ႔ ခန္႔မွန္းၾကတယ္" ။
ဒီေဆာင္းပါးဟာ ျမန္မာလူငယ္ေတြ ဗဟုသုတတိုးေစဖုိ႔ ရည္ရြယ္တာပါ။ စီးပြားေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေဆာင္းပါးမို႔ တခ်ဳိ႕က ပ်င္းစရာလုိ႔ ထင္ေကာင္း ထင္ႏုိင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ တုိင္းျပည္ကို ေခတ္မွီတုိးတက္ေအာင္
တည္ေဆာက္ခ်င္တဲ့ ေစတနာရွိရင္ စီးပြားေရးပညာကုိ ေလ႔လာနားလည္ရပါမယ္။ တုိင္းျပည္ ဒီမိုကေရစီရရင္ က်ေနာ္တို႔ တုိင္းျပည္ရဲ့ အနာဂတ္ဟာ လက္ရွိ လူငယ္ေတြအေပၚ မူတည္မွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ေစတနာရင္းမွန္နဲ႔ တင္ျပရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
တည္ေဆာက္ခ်င္တဲ့ ေစတနာရွိရင္ စီးပြားေရးပညာကုိ ေလ႔လာနားလည္ရပါမယ္။ တုိင္းျပည္ ဒီမိုကေရစီရရင္ က်ေနာ္တို႔ တုိင္းျပည္ရဲ့ အနာဂတ္ဟာ လက္ရွိ လူငယ္ေတြအေပၚ မူတည္မွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ေစတနာရင္းမွန္နဲ႔ တင္ျပရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
ႀကိဳက္သည္ ျဖစ္ေစ၊ မႀကိဳက္သည္ ျဖစ္ေစ ယေန႔ေခတ္မွာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ စီးပြားေရးအရ အႀကီးဆံုး ႏိုုင္ငံ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အေမရိကန္စီးပြားေရး ႏွာေစး၊ ေခ်ာင္းဆုိး၊ အေအးမိရင္ ကမၻာမွာရွိတဲ့ က်န္တဲ့ႏုိင္ငံ
တခ်ိဴ႕လဲ ေလဟပ္ခံ ရပါေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ မေန႔တေန႔က အေမရိကန္စီးပြားေရးဟာ Recession လုိ႔ ေခၚတဲ့ စီးပြားေရး က်ဆင္းမႈ ျဖစ္ေနၿပီဆုိတဲ့ စုိးရိမ္မႈနဲ႔ ေဝါလ္စထရိ Wall Street မွာ စေတာ့ stock ေစ်းေတြ ထုိးက်တာေၾကာင့္ အာရွေစ်းကြက္နဲ႔ ဥေရာပေစ်းကြက္ မွာလည္း ေစ်းေတြ ထုိးက်ခဲ့ရၿပီး စီးပြားေရး မၿငိမ္မသက္ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ ထို႔အျပင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ တန္ဖိုးထိုးက်ၿပီး ေရႊေစ်းနဲ႔ေရနံေစ်းေတြ ထိုးတက္ၿပီး ကမၻာဘဏ္ေတြနဲ႔ ကမၻာစီးပြားေရးေစ်းကြက္ မၿငိမ္္မသက္ ျဖစ္တာေႀကာင္႔ အေမရိကန္ ဗဟိုဘဏ္ Federal Reserves က ဘဏ္အခ်င္းခ်င္း ေခ်းတဲ႔အတိုးႏႈန္းကို (0.75 basic-point)၊ ဝ.၇၅ အမွတ္အထိ ပံုမွန္ အစည္းအေဝးလုပ္တဲ႔ ေဖေဖၚ၀ါရီလ (၁၉)ရက္ေန႔မွာ တႀကိမ္ ထပ္ခ်ေပးခဲ႔ရပါတယ္။ထို႔နည္းတူ ဇန္နဝါရီလ (၂၂) ရက္ ၂ဝဝ၈ မွာ (0.75basicpoint) အေရးေပၚ ခ်ေပးခဲ႔ရပါတယ္။
တခ်ိဴ႕လဲ ေလဟပ္ခံ ရပါေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ မေန႔တေန႔က အေမရိကန္စီးပြားေရးဟာ Recession လုိ႔ ေခၚတဲ့ စီးပြားေရး က်ဆင္းမႈ ျဖစ္ေနၿပီဆုိတဲ့ စုိးရိမ္မႈနဲ႔ ေဝါလ္စထရိ Wall Street မွာ စေတာ့ stock ေစ်းေတြ ထုိးက်တာေၾကာင့္ အာရွေစ်းကြက္နဲ႔ ဥေရာပေစ်းကြက္ မွာလည္း ေစ်းေတြ ထုိးက်ခဲ့ရၿပီး စီးပြားေရး မၿငိမ္မသက္ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ ထို႔အျပင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ တန္ဖိုးထိုးက်ၿပီး ေရႊေစ်းနဲ႔ေရနံေစ်းေတြ ထိုးတက္ၿပီး ကမၻာဘဏ္ေတြနဲ႔ ကမၻာစီးပြားေရးေစ်းကြက္ မၿငိမ္္မသက္ ျဖစ္တာေႀကာင္႔ အေမရိကန္ ဗဟိုဘဏ္ Federal Reserves က ဘဏ္အခ်င္းခ်င္း ေခ်းတဲ႔အတိုးႏႈန္းကို (0.75 basic-point)၊ ဝ.၇၅ အမွတ္အထိ ပံုမွန္ အစည္းအေဝးလုပ္တဲ႔ ေဖေဖၚ၀ါရီလ (၁၉)ရက္ေန႔မွာ တႀကိမ္ ထပ္ခ်ေပးခဲ႔ရပါတယ္။ထို႔နည္းတူ ဇန္နဝါရီလ (၂၂) ရက္ ၂ဝဝ၈ မွာ (0.75basicpoint) အေရးေပၚ ခ်ေပးခဲ႔ရပါတယ္။
ယေန႔ အေမရိကန္စီးပြားေရး ေလာကမွာ ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ Sub-prime ျပႆနာဟာ ဘာလဲ? ဘာေၾကာင့္ Sub Prime ျပႆနာ ေပၚရတာလဲ? ဘာေၾကာင့္ အေမရိကန္ ျပႆနာဟာ ကမၻာစီးပြားေရးကုိ ထိခုိက္ ႐ုိက္ခတ္ရတာလဲ? ဘာေႀကာင္႔ အေမရိကန္ ေဒၚလာတန္ဖိုး ထိုးက်ရတာလဲ။ ဒီ ျပႆနာေတြကုိ ဘယ္လုိ ေျဖရွင္းမွာလဲ? ဒီျပႆနာဟာ မိမိနဲ႔ ဘယ္လုိဆုိင္သလဲ? ဆုိတာေတြကုိ သိလုိ႔ ေမးခြန္းထုတ္ လုိသူေတြ ရွိမွာပါ။
အေမရိကန္ရဲ႕ Sub-prime ျပႆနာကုိ မေျဖရွင္းႏုိင္ရင္ အေမရိကန္ျပည္မွာ စီးပြားေရး က်ဆင္းမႈ Recession နဲ႔ ရင္ဆုိင္ရပါမယ္။Recession ဆုိတာက စီပြားေရး က်ဆင္းမႈ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အလုပ္ရွ္ိသူေတြ အလုပ္ျပဳတ္မယ္ အလုပ္ရွာရခက္မယ္။ အေမရိကန္မွာ ေနထုိင္တဲ့ သူေတြ ဒုကၡ ေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ အေမရိကန္ဟာ ကမၻာ့အႀကီးဆံုး စီးပြားေရးႏုိင္ငံနဲ႔ ထုတ္ကုန္၊ သြင္းကုန္ အမ်ားဆံုးႏုိင္ငံ ျဖစ္တာေၾကာင့္ ကမၻာ့ႏုိင္ငံေရးအမ်ားရဲ႕ စီးပြားေရးဟာ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံကုိ တင္ပုိ႔ရတဲ့ ပို႔ကုန္ အေပၚ မူတည္ေနၾကတာေၾကာင့္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ ၄င္းရဲ႕စီးပြားေရး အခက္အခဲေၾကာင့္ သြင္းကုန္ကုိ ေလ်ာ့ခ်ခဲ႔ရင္ ႏုိင္ငံအမ်ားရဲ့ ပို႔ကုန္ေတြ ထိခုိက္ႏုိင္တာေၾကာင့္ ကမၻာ့စီးပြားေရးကုိပါ ထိခုိက္ႏုိင္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ Sub-prime ျပႆနာဆုိတာ ဘာလဲ? ဘယ္က အရင္းခံတာလဲ? ဆုိတာကုိ ဆန္းစစ္ ၾကည့္ရေအာင္။
ဒါေပမဲ့ အဦးဆံုးအေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ႔ စီးပြားေရး အျခခံနဲ႔ ပကတိအေနအထား လုပ္ထံုးလုပ္ဟန္နဲ႔ စီးပြားေရး
စနစ္ကို သိဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။
စနစ္ကို သိဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။
စီမံကိန္း စီးပြားေရး ဆုိရွယ္လစ္ စီးပြားေရးစနစ္ဆုိးေၾကာင့္ ဆုိဗီယက္ ကြန္ျမဴနစ္နဲ ့ကမၻာ့ကြန္ျမဴနစ္ စနစ္ႀကီး ေျမျမဳပ္ သၿဂိဳလ္ခံရၿပီး ေနာက္ပုိင္းကမၻာႀကီးမွာ ေစ်းကြက္စီးပြားေရးစနစ္ပဲ ရွင္သန္ က်န္ရစ္ပါေတာ့တယ္။ သို႔ေသာ္ ေစ်းကြက္စီးပြားေရးစနစ္ကို ေဖၚေဆာင္ရာမွာ ပံုသ႑န္ Model အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိၾကပါတယ္၊ အၾကမ္းအားျဖင့္ အေမရိကန္ပံုစံ ၊ ဥေရာပပံုစံ နဲ႔ တရုတ္ပံုစံ လို႔ ေနာက္ဆံုး ခြဲျခားႏုိင္ပါတယ္။ ဒီ္ပံုစံ အမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ အေမရိကန္ပံုစံက ေစ်းကြက္ကုိ (လႊတ္) အေပးဆံုးပဲ။ အစုိးရကဝင္ၿပီး မထိန္းခ်ဳပ္ဘူး။ စည္းမ်ဥ္း၊ စည္းကမ္း
အနည္းဆံုးလုိ႔ ဆုိႏုိင္ပါတယ္။ ဥေရာပပံုစံနဲ႔ တရုတ္ပံုစံက အစြန္းမေရာက္ရေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ ပိုရွိတယ္။
ေနာက္မွ ဒီပံုစံေတြကုိ ယွဥ္ၿပီး ေဆြးေႏြးတင္ျပပါမယ္။
အနည္းဆံုးလုိ႔ ဆုိႏုိင္ပါတယ္။ ဥေရာပပံုစံနဲ႔ တရုတ္ပံုစံက အစြန္းမေရာက္ရေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ ပိုရွိတယ္။
ေနာက္မွ ဒီပံုစံေတြကုိ ယွဥ္ၿပီး ေဆြးေႏြးတင္ျပပါမယ္။
အရင္းရွင္စနစ္ကုိ အေျခခံတာက ေလာဘ၊ တြန္းပို႔တဲ့ တြန္းအားနဲ႔ ၿပိဳင္ဆုိင္မႈပဲ။ ဘယ္ပစၥည္းဟာ လူႀကိဳက္မ်ားၿပီး ေရာင္းရမယ္ ဘယ္ပစၥည္းကုိေတာ့ လူမႀကိဳက္၍ မေရာင္းရပါ ဆုိတာက ေစ်းကြက္က ဆံုးျဖတ္တယ္။ ဒီေစ်းကြက္ကုိ အဆံုးအျဖတ္ေပးတာက စားသံုးသူ ျဖစ္တယ္။ ေစ်းကြက္မွာ ေစ်း (သုိ႔) တန္ဖုိးကုိ ဆံုးျဖတ္တာက Supply & Demand လုိ႔ ေခၚတဲ့ ထုတ္လုပ္ႏုိင္မွႈနဲ့ လုိအပ္မႈတုိ႔ကပဲ ျဖစ္တယ္၊ ဥပမာ - ယေန႔ ကမၻာႀကီးမွာ လူဦးေရသန္း ၆ဝဝဝ နဲ႔ သန္း ၇ဝဝဝ အၾကား ရွိပါတယ္။ တကမၻာလံုးအတြက္ တေန႔ ေရနံစည္ ၈ဝသန္း လုိခဲ့ရင္ တေန႔ ၈ဝသန္းေက်ာ္ေက်ာ္ ထုတ္ႏုိင္လုိ႔ ေစ်းကြက္မွာ ေရနံေတြ ေပါမ်ားေနရင္ ေရနံေစ်းက်မယ္။ အကယ္၍ လုိတာက (၈ဝ)သန္း၊ ထုတ္ႏုိင္တာက (ရဝ)သန္းပဲရွိရင္ ေရနံေစ်းဟာ ေထာက္ေလ်ာက္ တက္ေနမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ အရင္းရွင္စနစ္နဲ႔ ဘုရားတဆူလုိ႔ ေျပာလုိ႔ရတဲ့ အဒန္စမစ္က မျမင္ရတဲ့ လက္ဆုိ
ၿပီး သံုးႏႈန္း သြားပါတယ္။ အရင္းရွင္စနစ္ကုိ ေလ့လာခ်င္ရင္ Adam Smith ေရးတဲ့ Wealth of Nations စာအုပ္ကုိ ဖတ္သင့္ပါတယ္။
ၿပီး သံုးႏႈန္း သြားပါတယ္။ အရင္းရွင္စနစ္ကုိ ေလ့လာခ်င္ရင္ Adam Smith ေရးတဲ့ Wealth of Nations စာအုပ္ကုိ ဖတ္သင့္ပါတယ္။
ဒီလုိ ေစ်းကြက္ေပၚမွာ မူတည္ၿပီး (ေလာဘ) ကုိ အေျခခံတဲ့ စီးပြားေရးစနစ္မွာ တကိုယ္ေကာင္းဆန္တဲ့
လူညာေတြ အမ်ားအျပား ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရင္းရွင္ စီးပြားေရးစနစ္ကုိ ေဖၚေဆာင္ရင္ ခုိင္မာတဲ့ ဥပေဒနဲ ့အစုိးရရဲ့ ေစာင့္ၾကပ္မႈ စည္းမ်ဥ္း ရွိရပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း စည္းမ်ဥ္း သိပ္တင္းၾကပ္ရင္ စီးပြားေရးေအာင္ျမင္မႈ ခက္ခဲမႈရွိၿပီး သိပ္ေလ်ာ့လြန္းရင္လည္း အတက္အက် ျပင္းထန္တတ္ပါတယ္၊ အေမရိကန္ ေ ေတြရဲ႔ အေတြးအေခၚက အစုိးရက အနည္းဆံုး ၾကပ္မတ္ရမယ္။ ေစ်းကြက္က တာဝန္ယူပါေစလုိ႔ ယံုၾကည္တာေၾကာင့္ ယေန႔ကမၻာႀကီးမွာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးဟာ အလြတ္လပ္ဆံုး ျဖစ္သလို အေမရိကန္စီးပြားေရးမွာ Boom & Bust Cycle လို႔ ေခၚတဲ့ စီးပြားေရး တဟုန္ထိုးတက္မႈနဲ႔ ေပါက္ကြဲျပဳတ္က်မႈဟာ ဒြန္တြဲ ေနတတ္ပါတယ္။ ၁၉၈ဝခုနွစ္မ်ားက သမၼတ ေရဂင္ လက္ထက္မွာ Real Estate & Thrift Boom/Bust ၁၉၉ဝခုႏွစ္မ်ားက Tech (Internet) Boom/Bust ၊ ယၡဳ 2008 မွာ Housing Boom/Bust ၊ အေမရိကန္ပံုစံမွာ စီးပြားေရးတက္ျပီး ျပဳတ္က်မႈ ျဖစ္စၿမဲပါ။
လူညာေတြ အမ်ားအျပား ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရင္းရွင္ စီးပြားေရးစနစ္ကုိ ေဖၚေဆာင္ရင္ ခုိင္မာတဲ့ ဥပေဒနဲ ့အစုိးရရဲ့ ေစာင့္ၾကပ္မႈ စည္းမ်ဥ္း ရွိရပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း စည္းမ်ဥ္း သိပ္တင္းၾကပ္ရင္ စီးပြားေရးေအာင္ျမင္မႈ ခက္ခဲမႈရွိၿပီး သိပ္ေလ်ာ့လြန္းရင္လည္း အတက္အက် ျပင္းထန္တတ္ပါတယ္၊ အေမရိကန္ ေ ေတြရဲ႔ အေတြးအေခၚက အစုိးရက အနည္းဆံုး ၾကပ္မတ္ရမယ္။ ေစ်းကြက္က တာဝန္ယူပါေစလုိ႔ ယံုၾကည္တာေၾကာင့္ ယေန႔ကမၻာႀကီးမွာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးဟာ အလြတ္လပ္ဆံုး ျဖစ္သလို အေမရိကန္စီးပြားေရးမွာ Boom & Bust Cycle လို႔ ေခၚတဲ့ စီးပြားေရး တဟုန္ထိုးတက္မႈနဲ႔ ေပါက္ကြဲျပဳတ္က်မႈဟာ ဒြန္တြဲ ေနတတ္ပါတယ္။ ၁၉၈ဝခုနွစ္မ်ားက သမၼတ ေရဂင္ လက္ထက္မွာ Real Estate & Thrift Boom/Bust ၁၉၉ဝခုႏွစ္မ်ားက Tech (Internet) Boom/Bust ၊ ယၡဳ 2008 မွာ Housing Boom/Bust ၊ အေမရိကန္ပံုစံမွာ စီးပြားေရးတက္ျပီး ျပဳတ္က်မႈ ျဖစ္စၿမဲပါ။
Boom နဲ႔ Bust ဆုိတာ ဘာလဲ?
ဘာေၾကာင့္ Boom နဲ႔ Bust ကုိ မထိန္းကြပ္တာလဲ?
Boom နဲ႔ Bust ကုိေျပာမယ္ဆုိရင္ အေမရိကန္ရဲ့ လက္ရွိ စီးပြားေရးအေနအထားကုိ သေဘာေပါက္ဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။
အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ ၂ဝ ရာစု နွစ္ေလာက္ကတည္းက ေခတ္နဲ႔အမွီ တုိးတက္ ဖြံ႔ျဖိဳးၿပီးျဖစ္တဲ့ ႏုိင္ငံအဆင့္ကုိ ေရာက္ခဲ့ၿပီမုိ႔ ရာစုနွစ္တခုမ်ွ ေငြစုေဆာင္းၿပီးသား ခ်မ္းသာၿပီး ႏုိင္ငံအျဖစ္ တည္ရွိပါတယ္။
အရင္းရွင္စနစ္မွာ ေငြကုိ သံုးၿပီး ေငြရွာရတဲ့ Wealth Creation ဆုိတာ အေရးႀကီးပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ ေငြရွိၿပီးသူ လူတန္းစား ပုိမုိေငြရရွိ ပုိမုိ ႂကြယ္ဝခ်မ္းသားဖုိ႔ ေငြရွာႏုိင္ဖို႔ လုိအပ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေငြရႏုိင္မဲ့ အကြက္ (သို႔) ေစ်းကြက္ကို ေဖၚထုတ္ႀကပါတယ္။ အဲဒီအကြက္ (သို႔) ေစ်းကြက္ေတြ႔ရင္ ေငြရင္းရွိတဲ့ ေငြရွင္ေတြက ေငြျွမႇပ္ႏွံလုပ္ရင္း ေငြရွာၾကပါတယ္။ ဥပမာ ၁၉၈ဝ ခုနွစ္မ်ား သမၼတ ေရာနယ္ရီဂင္ လက္ထက္က ေစ်းကြက္ (၂) ေနရာမွာ တဟုန္ထိုးတက္မႈ ျဖစ္ပါတယ္။ တခုက ေငြစုေငြေခ်း ကုမၸဏီေတြ၊ေနာက္တခုက အိမ္ရာ၊ေျမ၊ အေဆာက္အဦး ေစ်းကြက္ေတြ ျဖစ္တယ္။ အိမ္ယာ၊ ေျမ၊ အေဆာက္အဦး ေစ်းကြက္မွာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ ေျမအေဆာက္အဦး၊ ဆုိလိုတာက ေမာလ္လိုေစ်းဆုိင္ေတြ ဖြင့့္ ၊ အေဆာက္အဦး (သုိ႔) ရံုးခန္း ေတြေဆာက္ျပီး အခန္းငွား စားတာေပါ႔။ ဒီလုိ အိမ္ရာေရာ ငွားစားတဲ့ အေဆာက္အဦေတြ ေစ်းတက္ေတာ့ ေငြရွိသူေတြက ရင္းႏွီးၿပီး အလုအယက္ ဝယ္ယူၾကေတာ့ ေစ်းထပ္တက္နဲ႔ တဟုန္ထိုးတက္တဲ့ Boom ျဖစ္ပါေရာ။
Boom ျဖစ္ေတာ့ ကုမၼဏီေတြေရာ အိမ္ပုိင္ရွင္ေတြပါ ခ်မ္းသာလာတာေပါ့။ ဥပမာ လူတေယာက္က ေဒၚလာ (၂) သိန္းနဲ႔ ဝယ္ထားတာ ၆လအၾကာ တႏွစ္အၾကာမွာ ၂ သိန္း ၂ ေသာင္း ျဖစ္ေနၿပီဆုိရင္ ဒီအိမ္ပုိင္ရွင္က ေငြေရးေၾကးေရးအရ ပုိၿပီး ယံုၾကည္မႈရွိေတာ့ ေငြသံုးဖုိ႔ ဝန္မေလး လွေတာ့ဘူးေပါ့။ ဒီလုိဘဲ ကုမၼဏီေတြက အျမတ္ေငြပုိရေနရင္ အေဆာက္အဦ (၁ဝ) ခုက (၁၂) ခုထိ တုိးခ်ဲ႕မွာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ Boom Time လုိ႔ေခၚတဲ့ ခ်မ္းသားမႈ တုိးပြားခ်ိန္မွာ ျပည္သူျပည္သားေတြ ေငြရႊင္ၿပီး ပုိသံုးျဖဳန္းၾကတာေပါ့။
ဒီေနရာမွာ ျဖတ္ၿပီး အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ့ စီးပြားေရး ထူးျခားမႈအေၾကာင္း တင္ျပလုိပါတယ္။
အေမရိကန္ႏုိ္င္ငံဟာ ခ်မ္းသားၿပီးျဖစ္တဲ့ ႏုိင္ငံျဖစ္တာေၾကာင့္ သူ႔ႏုိင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးရဲ႕(၂/၃)ဟာ စားသံုးသူေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူေတြန႔ဲ ့အစုိးရရဲ့စရုိက္က စုေဆာင္းမွႈထက္ သံုးစြဲမႈ ကုိ အားေပးတယ္။ အစုိးရရဲ့ Tax code အခြန္ေငြ စည္းမ်ဥ္းေတြ ကုိယ္ႏႈိက္က မ်ားမ်ားသံုးရင္ မ်ားမ်ားသက္သာခြင့္ ရပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္မွာ ထိပ္ဆံုး ၁% ေသာ လူခ်မ္းသားမ်ားက ႏုိင္ငံရဲ့ ႂကြယ္ဝမႈ ၃ဝ% ေက်ာ္ေက်ာ္ကုိ ပုိင္ဆုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အမ်ားက လူလတ္တန္းစားေတြ ျဖစ္တာေၾကာင့္ တျခားႏုိင္ငံသားေတြနဲ ့ယွဥ္ရင္ ပုိေခ်ာင္လည္တယ္လို႔ ေျပာလုိ႔ရပါတယ္။ စိတ္မေကာင္းစရာက ေအာက္ဆံုး ၂ဝ ရာခုိင္ႏႈန္း ျဖစ္ရင္ေတာ့ မေခ်ာင္လွပါ။ အစုိးရေထာက္ပံ့မႈ ရွိေပမယ့္ ဥေရာပတို႔၊ ၾသစေၾတးလ် တုိ႔လို ရက္ေရာမႈ မရွိပါ။
ဒါေၾကာင့္ အေမရိကန္ျပည္ဟာ အရင္းရွင္းစနစ္စစ္စစ္ ျဖစ္တယ္။ ပညာတတ္ရင္ ႀကိဳးစားခ်င္စိတ္ ရွိသူေတြအတြက္ ေကာင္းေပမယ့္ ပညာမဲ့ရင္ ႀကိဳးစားခ်င္စိတ္ နည္းရင္ေတာ့ မေခ်ာင္လွပါ။
Boom - Time မွာ လုပ္ငန္းေတြေပါ ကုမၼဏီနဲ႔လူေတြ ဝင္ေငြရႊင္ရင္ မ်ားမ်ားသံုး ဒါေၾကာင့္ အစုိးရက ဝင္မေႏွာင့္ယွက္ မတားဆီးပါ။ ထို႔အျပင္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ ဒီမုိကရစီ အေျခခုိင္တဲ့အတြက္ ႏုိင္ငံေရးတည္ျငိမ္မႈ ရွိတယ္လုိ႔ ယူဆၾကတာေၾကာင့္ တကမၻာ့လံုးက ေငြရွင္ေၾကးရွင္ ေတြ ကလည္း Boom Time မွာအေမရိကန္မွာ ျမႇဳပ္ႏွံအရင္းျပဳ လုပ္ၾကတာေၾကာင့္ Boom Time ေငြရႊင္ၾကပါတယ္။ ေစ်းေတြ အဆမတန္ တက္ပါရင္ တခ်ိန္မွာ ေစ်းကြက္က ထုိးခ်ေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒါကုိ Bust ေလပူေဖါင္း ေပါက္ကြဲသလို ေပါက္ကြဲက်ဆင္းမႈ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီလုိ Bust မျဖစ္ခင္တႏွစ္၊ ႏွစ္ႏွစ္ေလာက္ ကတည္းက ေစတနာရွင္ ပညာတတ္ေတြ အေတြၾကံဳရွိသူေတြက သတိေပးေလ့ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ - ၁၉၉ဝ ခုႏွစ္ေတြက အင္တာနက္စေတာ့ မတရားေစ်းတက္ေတာ့ သတိေပးသူေတြ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ အမ်ားက ေလာဘေဇာတက္ေနတာေ
ၾကာင့္ သတိမမူ မိၾကပါ၊ ပုိက္ဆံခ်မ္းသာသူမ်ားကေတာ့ ေၾကးစားေတြကို ေငြေပးခုိင္းတာေၾကာင့္ Bust ျဖစ္တာနဲ႔ စေတာ့ေတြ ေရာင္းျပီး ေငြပံုမွာ ထုိင္ေနေလ့ ရွိပါတယ္။ Bust မွာ ဒုကၡေရာက္ေလ့ ရွိတာက အေတြ႔အႀကံဳမရွိတဲ့ ေလာဘသား အမ်ားစု ျဖစ္တယ္။
ၾကာင့္ သတိမမူ မိၾကပါ၊ ပုိက္ဆံခ်မ္းသာသူမ်ားကေတာ့ ေၾကးစားေတြကို ေငြေပးခုိင္းတာေၾကာင့္ Bust ျဖစ္တာနဲ႔ စေတာ့ေတြ ေရာင္းျပီး ေငြပံုမွာ ထုိင္ေနေလ့ ရွိပါတယ္။ Bust မွာ ဒုကၡေရာက္ေလ့ ရွိတာက အေတြ႔အႀကံဳမရွိတဲ့ ေလာဘသား အမ်ားစု ျဖစ္တယ္။
Bust ျဖစ္ရင္ဘာျဖစ္သလဲ?
Bust ျဖစ္ရင္ တနာရီမုိင္ (၁ဝဝ) ႏႈန္းနဲ႔ ေမာင္းေနတဲ့ကားကုိ ႐ုတ္တရက္ ဘရိတ္အုပ္လုိက္သလုိ Boom
ျဖစ္ေနတဲ့ စေတာ့ေစ်းေတြ ထုိးက်ပါတယ္။ ဥပမာ - ၁၉၉ဝ ခုႏွစ္မ်ားအကုန္ ၂ဝဝဝခုႏွစ္ ေတြတုန္းက အင္တာနက္စေတာ့ ေစ်းေတြထုိးက်ေတာ့ ကုမၼဏီေတြ လူေတြ ႐ံႈးၾကေတာ့ တျပည္လံုးမွာ ယံုၾကည္မႈ နည္းျပီးေတာ့ လူေတြက အသံုးရပ္သြားသလုိ ကုမၼဏီေတြကလဲ အသံုးရပ္သြားတယ္။ ဒါ႔အျပင္ လူပိုေတြ ေလ်ာ႔ခ်ရေတာ႔ လူေတြအလုပ္လက္မဲ့ ျဖစ္ကုန္တာေပါ႔။ ဘဏ္ေတြကလည္း ေငြလြယ္လြယ္ မေခ်းေတာ့ပါ။ ဒါကုိ Credit Crunch လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
ျဖစ္ေနတဲ့ စေတာ့ေစ်းေတြ ထုိးက်ပါတယ္။ ဥပမာ - ၁၉၉ဝ ခုႏွစ္မ်ားအကုန္ ၂ဝဝဝခုႏွစ္ ေတြတုန္းက အင္တာနက္စေတာ့ ေစ်းေတြထုိးက်ေတာ့ ကုမၼဏီေတြ လူေတြ ႐ံႈးၾကေတာ့ တျပည္လံုးမွာ ယံုၾကည္မႈ နည္းျပီးေတာ့ လူေတြက အသံုးရပ္သြားသလုိ ကုမၼဏီေတြကလဲ အသံုးရပ္သြားတယ္။ ဒါ႔အျပင္ လူပိုေတြ ေလ်ာ႔ခ်ရေတာ႔ လူေတြအလုပ္လက္မဲ့ ျဖစ္ကုန္တာေပါ႔။ ဘဏ္ေတြကလည္း ေငြလြယ္လြယ္ မေခ်းေတာ့ပါ။ ဒါကုိ Credit Crunch လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
Boom Time မွာ တခ်ိန္တိုးတက္ႂကြလႈပ္ရွားေနတဲ့ အေမရိကန္စီးပြားေရးဟာ Bust ျဖစ္တာနဲ႔ အရွိန္ေလ်ာ့ Slow Down ျဖစ္သြားတယ္။ ၾကမ္းရင္ေတာ့ Recession လုိ႔ ေခၚၿပီး သိပ္ဆုိးဝါးရင္ Depression လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
ေကာင္းၿပီ တုိင္းျပည္ရဲ့ စီးပြားေရး ဒုကၡေရာက္ရင္ ဘယ္သူက ကယ္ႏုိင္သလဲ? ဘယ္သူက တာဝန္အရွိဆံုးလဲ?
ဒီေနရာမွာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ႕ ဗဟိုဘဏ္ ဆုိတာကုိ ရွင္းျပဖုိ႔ လုိလာပါတယ္။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံရဲ့ ဗဟိုဘဏ္ကို ၁၉၁၃ ခုႏွစ္မွာ ကြန္ဂရက္က ဥပေဒျပဳကာ တည္ေထာင္ခဲ႔ပါတယ္။ ဒိအျပင္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာ ေငြေရးေၾကးေရးနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ ဗဟုိဘဏ္ဟာ သီးျခားလြတ္လပ္ခြင့္ ရွိရမယ္ဆုိျပီး ဆံုးျဖတ္ခဲ့ရာက ယေန႔ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ ့ ဗဟုိဘဏ္ဟာ လြတ္လပ္စြာ ရပ္တည္လ်က္ ရွိပါတယ္။ ဗဟိုဘဏ္ကို အေမရိကန္သမၼတက ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကြန္ကရက္အမတ္ေတြက လည္းေကာင္း အမိန္႔ေပးခြင့္ မရွိပါ။ ဒါေၾကာင့္ စီးပြားေရးနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ ဗဟိုဘဏ္ဟာ လြန္စြာ အေရးႀကီးတာေၾကာင့္ ဗဟိုဘဏ္ ဥကၠဌဟာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာ အင္မတန္ အာဏာႀကီးသည္။
ဘာေၾကာင့္လဲ?
ႏုိင္ငံတုိင္းမွာ ၄င္းတုိ႔သံုးတဲ့ ေငြေၾကး ရွိၾကသည္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာ အေမရိကန္ ေဒၚလာ။ ဂ်ပန္က ယန္း။ တရုတ္က ယြမ္နဲ႔ ဥေရာပ ယူရို တုိ႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ဒီေငြေၾကးကို ဗဟိုဘဏ္ေတြက တာဝန္ယူ ၾကရပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံက ႀကီးလြန္းေတာ့ ေဒသအလိုက္ ခြဲထားပါတယ္။ ဆုိင္ရာေဒသမွာ ရွိတဲ့ဘဏ္ေတြက အခ်က္အလက္ မွန္သမွ်ကုိ ေဒသဗဟုိဘဏ္ျဖစ္တဲ့ Regional Federal Reserve ကုိ အစီရင္ ခံရပါတယ္။ ေဒသဗဟိုဘဏ္ ဥကၠ႒ ေတြပါတဲ့ ဖက္ဒရယ္ေစ်းကြက္ ေကာ္မတီ (Federal Open Market Committee) က အစည္းအေဝးထုိင္ျပီး မဲခြဲကာ အေမရိကန္ရ့ဲ ေငြေၾကးေပၚလစီ Monetary Policy ကို ခ်မွတ္ရပါတယ္။
ႏိုင္ငံတိုင္းမွာ Monetary Policy နဲ႔ ဘတ္ဂ်တ္အသံုး ေပၚလစီ Fiscal Policy ဆုိတာရွိပါတယ္။ Monetary policy ကုိ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာ ဗဟိုဘဏ္က လြပ္လြတ္လပ္လပ္ ခ်မွတ္ခြင့္ ရွိျပီး Fiscal policy ကုိ သမၼတနဲ႔ ကြန္ကရက္က ခ်မွတ္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံတႏုိင္ငံရဲ့ စီးပြားေရးနဲ့ ၄င္းရဲ့ ေငြေၾကး တန္ဖုိးဟာ ၄င္းႏုိင္ငံရဲ့
ေငြေၾကးေပၚလစီနဲ႔ ဘတ္ဂ်တ္အသံုး ေပၚလစီတို႔ေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံအမ်ားရဲ့ ဗဟုိဘဏ္ေတြရဲ့ အဓိကတာဝန္က ေငြေၾကးေဖါင္းပြမႈကုိ ထိန္းကြပ္ဖုိ႔ ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ စီးပြားေရးတုိးတက္မႈကုိ ဦးစားေပးတဲ့ ႏုိင္ငံျဖစ္တဲ့အတြက္ ဗဟိုဘဏ္ ဟာ စီးပြားေရးတုိးတက္မႈ အတြက္လဲ ၾကပ္မတ္ရပါတယ္။
ေငြေၾကးေပၚလစီနဲ႔ ဘတ္ဂ်တ္အသံုး ေပၚလစီတို႔ေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံအမ်ားရဲ့ ဗဟုိဘဏ္ေတြရဲ့ အဓိကတာဝန္က ေငြေၾကးေဖါင္းပြမႈကုိ ထိန္းကြပ္ဖုိ႔ ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ စီးပြားေရးတုိးတက္မႈကုိ ဦးစားေပးတဲ့ ႏုိင္ငံျဖစ္တဲ့အတြက္ ဗဟိုဘဏ္ ဟာ စီးပြားေရးတုိးတက္မႈ အတြက္လဲ ၾကပ္မတ္ရပါတယ္။
ဒီမွာ ျဖတ္ၿပီး ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈ နဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ေဆြးေႏြးပါရေစ။ အေမရိကန္လုိ ႏုိင္ငံေတြမွာ စားသံုးသူ ေစ်းွႏွုုန္းေတြ တက္လာရင္ ရင္တမမနဲ႔ ့စုိးရိမ္ၾကတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈ ဟာ သုည ဒႆမသုည ႏွစ္ (ဝ.ဝ၂) ရာခိုင္ႏႈန္း တက္လာရင္ပဲ စုိးရိမ္မကင္း ျဖစ္ကုန္ၾကၿပီီ။
တာဝန္ကင္းမဲ့တဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာေတာ့ တုိင္းသူ ျပည္သားေတြအတြက္မငဲ့ဘဲ ဓါတ္ဆီေစ်း၊ စီအင္ဂ်ီ ေစ်းေတြကုိ ၂ဆ ၅ဆ တင္နဲ႔ တာဝန္မဲ့စြာ ရမ္းကားတတ္ၾကတယ္။ ပုိက္ဆံကုိလဲ ပရမ္းပတာ (ဝါဇီ) ကေန ရုိက္ထုတ္တာေၾကာင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ေငြေဖာင္းပြဟာ ပရမ္းပတာ ႀကီးထြားလ်က္ ရွိတာပါ။ တာဝန္သိတတ္တဲ့ အစုိးရနဲ႔ တာဝန္မဲ့တဲ့ အစိုးရကြားျခားတာ သိေစခ်င္တာပါ။
စီးပြားေရး တိုးတက္မႈအေၾကာင္း ဆက္ေျပာၾကရေအာင္။ ကမၻာ့မွာ အေမရိကန္က Gross National Product ပထမ၊ ဂ်ပန္က ဒုတိယ၊ ဂ်ာမဏီက တတိယ အႀကီးဆံုးေတြပါ၊ ၂ဝဝဝခုႏွစ္က အေမရိကန္ရဲ့ ဂ်ီအန္ပီ ဟာ အေမရိကန္ေဒၚလာ (၇) ထရီလီယံ ရွိပါတယ္။ ဂ်ပန္က ၄ ထရီလီယံ ေက်ာ္ေက်ာ္ - ဂ်ာမဏီက ၃ ထရီလီယံ ေက်ာ္ေက်ာ္ ရွိၾကပါတယ္။
(1Trillion = 1000 Billions; 1Billion = 1000 millions (American Unit))
၂ဝဝ၇ခုနွစ္မွာ အေမရိကန္ ဂ်ီအန္ပီက ေဒၚလာ ၁၃.၇၉ ထရီလီယံ၊ ဂ်ပန္က ေဒၚလာ ၄.၃၄၆ ထရီလီယံ၊ ဂ်ာမဏီက ၃.၂၅၉ ထရီလီယံ ရွိၾကပါတယ္။ (၇) ႏွစ္ ကာလအၾကာမွာ အေမရိကန္ရဲ့ တုိးတက္မႈဟာ ဒုတိယ ဂ်ပန္ရဲ့ ဂ်ီအန္ပီထက္ ႀကီးမားပါတယ္။ ၂ဝဝ၇ခုနွစ္မွာ တရုတ္ ရဲ႕ ဂ်ီအန္ပီ ဟာ ေဒၚလာ ၃.၂၄၉ ထရီလီယံ ခန္႔ရွိပါတယ္။
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_(nominal) မွာလည္း ၾကည့္ႏိုင္ပါသည္။
ထုိင္းႏုိင္ငံရဲ့ ဂ်ီအန္ပီ ဟာ ေဒၚလာ ၂၂၅.၈ ဘီလီယံရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ့ ဂ်ီအန္ပီ ဟာ (၇-၈) ဘီလီယံခန္႔ ရွိျပီး ဓါတ္ေငြ႔ မပါရင္ (၆-၇) ဘီလီယံပဲ ရွိပါတယ္။ (၅၂) သန္းေက်ာ္ေက်ာ္ ျမန္မာျပည္သားေတြဟာ ဆီ၊ ဆန္၊ ဆား၊ ပဲ၊ ငရုတ္နဲ႔ ေမြးျမဴေရးက ထြက္တဲ့ (၆-၇) ဘီလီယံကို ေဝစားရတာပါ။ ဒါကုိ စစ္တပ္က ထိပ္ကေန ခြအုပ္ေနေတာ့ ျပည္သူေတြ ဆင္းရဲရတာေပါ့။ လူဦးေရ ၅ သိန္းေက်ာ္ေက်ာ္သာရွိတဲ့ ဝါရွင္တန္ ဒီစီ အစုိးရရဲ့ သံုးေငြဘတ္ဂ်က္ကပင္ ၆ ဘီလီယံ ေက်ာ္ပါတယ္။ အာဏာရွင္စနစ္ဆုိးနဲ႔ စီးပြားေရး မကိုင္တတ္တာေၾကာင့္ က်ေနာ္တုိ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ ျပည္သူေတြ ဆင္းရဲရတာပါ၊
မွတ္ခ်က္။ CIA fact book အရ၊ $13-14 Billions (official exchange rate) လို႔ ဆိုပါတယ္။ Official Exchange Rate ဆိုတာ အဓိပၸယ္မရွိပါ။ အမ်ားက လက္ခံတဲ႔နံပါတ္ (၆-ရ) ဘီလ်ံကို အသံုးျပဳရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ႏုိင္ငံတႏုိင္ငံရဲ ့ေစ်းကြက္ထဲမွာ ေငြသား Currency လံုလံုေလာက္ေလာက္ ရွိေနမယ္။ ေငြေခ်းရတာ သက္သက္သာသာ ရွိေနရင္ တုိးတက္မႈ လြယ္တယ္။ စီးပြားေရး တုိးတက္မႈ အရွိန္ရေနတာေပါ့။ ဒီတုိးတက္မွဳ အရွိန္နဲ႔ ေငြလည္ပတ္မႈ မွ်တရင္ ေစ်းွႏွုန္းေတြ တည္ျငိမ္ၿပီး ေငြေဖာင္းပြမႈကုိ ထိန္းႏုိင္တာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ Federal Reserve က liquidity လုိ႔ေခၚတဲ့ ေငြလည္ပတ္မႈနဲ႔ ဘဏ္အတုိးႏႈန္းကုိကုိင္ျပီး စီးပြားေရးကုိ ထိန္းေပးရပါတယ္။ ဘဏ္တခုကေန ေနာက္တခုကုိေခ်းတဲ့ အတုိးႏႈန္းကုိ ဗဟိုဘဏ္က သတ္မွတ္ေပးရပါတယ္။ အတုိးႏႈန္းမ်ားရင္ ေငြေခ်းရတဲ့့စရိတ္ ႀကီးတယ္။ ေငြလည္ပတ္မႈႏႈန္း (ေႏွး)သြားတယ္။ အတိုးႏႈန္းနည္းရင္ ေငြေျခးရတဲ့စရိတ္ နည္းတာေၾကာင့္ ေငြလည္ပတ္မႈႏႈန္း(ျမန္) တာေပါ့။ Bust ျဖစ္ရင္ Credit Crunch လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေငြေခ်းအားေလ်ာ့သြားရင္ ဗဟိုဘဏ္ က အတုိးႏႈန္းေလ်ာ့ျပီး စီးပြားေရးကုိ တြန္းအား ေပးရပါတယ္။
အခု ဘုရွ္ အစုိးရနဲ႔ ကြန္ကရက္ ကလဲ Stimulus Package လို႔ေခၚတဲ့ ၁၅ဝ ဘီလီယံ တန္ဖိုိးရွိတဲ့ ေငြကုိ ျပည္သူေတြကုိ (Tax Rebate) အခြန္ေငြ ျပန္ေပးတဲ့ပံုစံနဲ႔ လူတဦးကို ၈ဝဝ ေဒၚလာ၊ မိသားတစုကို ၁၆ဝဝ ေဒၚလာ ျပန္ေပးဖို႔ ႀကိဳးစားေနပါတယ္။ Credit Crunch ေၾကာင့္ ေငြၾကပ္ၿပီး အသံုးရပ္သြားတာကို ေငြပုိသံုးခုိင္းတာပါ။ ကုမၼဏီေတြ သံုးစြဲသူေတြ ေငြသံုးရဲလာမွ စီးပြားေရး ဦးေထာင္လာေအာင္ပါ။ တဖက္ကလဲ ဗဟိုဘဏ္က အတုိးႏႈန္းကို ခ်ျပီး စီးပြားေရးေထာင္ေအာင္ ႀကိဳးစားလ်က္ ရွိပါတယ္။ ၂ဝဝ၁ ခုနွစ္က စခဲ့တဲ့ အိမ္ယာေစ်းကြက္ တဟုန္ထိုး တိုးတက္မႈဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ တႏွစ္ခြဲက စျပီး Sub prime လုိ႔ေခၚတဲ့ ေစ်းကြက္ကစျပီး ျပႆနာေပၚရာက ေပါက္ကြဲက်ဆင္းမႈ ျဖစ္လုိက္တာ ေခ်းေငြေတြ နင္းကန္ထုတ္ထားမိတဲ့ ဘဏ္ေတြ အမ်ားႀကီး အ႐ံႈးေပၚရတာ Credit Crunch ျဖစ္တာေၾကာင့္ စီးပြားေရးေႏွးေကြးမႈ Slow Down ျဖစ္ရျပီး စီးပြားေရးက်ဆံုးမႈ Recession အႏၱရာယ္ ရွိေနပါတယ္။ အေမရိကန္မွာ Recession ျဖစ္ရင္ လူေတြ အလုပ္ျပဳတ္ဒုကၡနဲ႔ ရင္ဆုိင္ရျပီး ကမၻာ့စီးပြားေရး Global Economy ပါ ထိခုိ္က္ႏုိင္ပါတယ္။
ဒီေတာ့ ေလာေလာဆယ္ Bust ကုိ ဖန္တီးတဲ့ Sub-prime ျပႆနာဆုိတာ ဘာလဲ?
အေမရိကန္ေတြ ဂုဏ္ယူတာ (၂) ခု ရွိပါတယ္။ American Can Do Altitude ဆုိတဲ့ လုပ္ႏုိင္တယ္ ဆုိတဲ့ အေမရိကန္ စိတ္ဓါတ္နဲ႔ American Dream လုိ႔ေခၚတဲ့ အေမရိကန္အိမ္မက္ပါ ။
American Dream ဆုိတာက လူတုိင္း အိမ္ပုိင္ႏုိင္ရမယ္ ဆုိတဲ့ ခံယူခ်က္ပါ။
အိမ္ဝယ္ခ်င္ရင္ ေငြေခ်းရပါမယ္။ ေငြေခ်းဖုိ႔ (ေခ်း) တဲ့လူလဲ ရွိရမယ္။ ေခ်းမဲ့လူကလဲ Credit History လုိ႔ေခၚတဲ့ ေခ်းၿပီး မွန္မွန္ျပန္ဆပ္တဲ့ ရာဇဝင္ေကာင္း ရွိရပါမယ္။ မိမိေငြကုိ စည္းကမ္းရွိရွိ ျပန္ဆပ္သူကုိ (ေခ်း) ခ်င္မယ္ အေကၽြးထူၿပီး မွန္မွန္မစပ္သူကုိ မေခ်းသလုိမ်ဳိးေပါ့။ ေခ်းရင္လဲ ႐ံႈးဖုိ႔ မ်ားတယ္။ အႏၱရာယ္ (Risk) ရွိတယ္ေပါ့။
Credit History ေကာင္းတဲ့ ေငြမွန္မွန္ျပန္စပ္တဲ့ သူကုိ Prime lender ေငြေခ်းဖုိ႔ အေကာင္းဆံုးသူလုိ႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အေကၽြးထူ မွန္မွန္ျပန္မေပးတ့ဲ Credit history မေကာင္းတဲ့သူ - အႏၱရာယ္ Risk ရွိသူေတြကုိ Sub Prime တဆင့္နိမ့္သူလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အိမ္တအိမ္ကုိ ဝယ္ဖုိ႔ ေခ်းတဲ့ေငြကုိ Mort age လို႔ ေခၚပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာ တုိင္းသူျပည္သားေတြ အိမ္ဝယ္ဖုိ႔ ေငြေခ်လုိ႔ ရႏုိင္ေအာင္ အစုိးရက စနစ္ေထာင္ေပး ထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ American Dream လုိ႔ ဂုဏ္ယူၾကတာပါ။
လူတဦးဟာ ေငြေခ်းဖုိ႔
(၁) အလုပ္အကုိင္နဲ႔ ဝင္ေငြ ပံုမွန္ရွိရမယ္။
(၂) Credit History ေကာင္းရမယ္။
(၃) အေႂကြးနဲ႔ ဝင္ေငြ မွ်တရမယ္။
ဒါေတြကုိ ေက်ာ္ႏုိင္မွ ေငြေခ်းႏုိင္သူလုိ႔ သတ္မွတ္ခံရပါမယ္။
ဘဏ္ဆုိတာက ဒီလုိစမ္းစစ္တဲ့ ေနရာမွာ တင္းၾကပ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘဏ္အျပင္ အေမရိကားမွာ အိမ္ဝယ္ဖို႔ ေငြေခ်းတဲ့ကုမၸဏီ Mort age Company ေတြသက္သက္ ရွိပါတယ္။
အိမ္ဝယ္ဖို႔ ေငြေခ်းရင္ ဘဏ္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ Mort age ကုမၸဏီေတြက လည္းေကာင္း ေခ်းသူလြယ္လြယ္နဲ႔ ထြက္မေျပးေအာင္ ေခ်းေငြရဲ့ (၁ဝ ရာခုိင္ႏႈန္း) ကုိ အရင္ စုိက္ခုိင္းေလ့ ရွိတယ္။ ဒါကုိ Down Payment လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီ့အျပင္ ေငြေခ်းဖုိ ့ျပင္ဆင္ Service Fee ေတာင္းခံေလ့ ရွိပါတယ္။ ေဒၚလာ ၅ေထာင္၊ တေသာင္း ေလာက္ ကုန္ေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒုိ႔အျပင္ လစဥ္ေပးစပ္ရတဲ့ ေပးစပ္ေငြရဲ့ ၉ဝ ရာခုိင္ႏႈန္း ၉၅ ရာခုိင္ႏႈန္းခန္႔ကို အတုိးအတြက္ ႏႈတ္ယူထားပါတယ္။ (ဆံုး႐ႈံးမႈအႏၱရာယ္နည္းေအာင္ပါ) ဒါကုိ Front-loaded ႀကိဳၿပီး ခ်ီထားတာပါ။ ဥပမာ ေဒၚလာ ၄သိန္းခန္႔ ေခ်းၿပီး တလ ၂ ေထာင္ (၂ဝဝဝ) ေက်ာ္ ( အႏွစ္ ၃ဝ) ေပးစပ္ရရင္ (၁၉ဝဝ) ခန္႔က အတိုးအတြက္ ေပးရၿပီး (၁ဝဝ) ခန္႔သာ Equity ေခၚတဲ့ အိမ္တန္ဖုိးထဲ ေပးစပ္ၾကပါတယ္။
ဒါက လုပ္ထံုးလုပ္နည္းပါ။ ဒီေတာ့ အိ္မ္ဝယ္မဲ့ ျပည္သူျပည္သားေတြကုိ စိစစ္ တုိက္ရုိက္ေငြေျခးတဲ့ ေစ်းကြက္ကုိ Primary Mort age Market ပထမ (သို႔) အဓိက အိမ္ေငြေခ်းေစ်းကြက္ လို႔ေခၚပါတယ္။
ေကာင္းၿပီ ၊ ကုမၼဏီ ABC ဟာ ေငြ (၁ဝ) သန္း ရင္းျပီး အိမ္တလံုးကုိ ပ်မ္းမွ် (၂) သိန္း ေခ်းရင္ အိမ္အလံုး (၅ဝ)အတြက္ ေခ်ၿပီး Service Fee စားၿပီးရင္ ေငြကုန္လုိ႔ ထပ္မေခ်းႏုိင္တဲ့ အတုိးထုိင္စားရံု ရွိေတာ့မွာေပါ့။ ဒါဆုိရင္ ေခ်းႏုိင္တဲ့ ေငြေခ်းမဲ့ ကုမၼဏီေတြဘဏ္ေတြရဲ့ American Dream လုိ႔ေခၚတဲ့ လူအမ်ား အိမ္ဝယ္၊ ပုိင္ႏုိင္ရမယ္ဆုိတာ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ဘူးေပါ့။
ဒ့ါေၾကာင့္ အေမရိကန္ကြန္ကရက္က ေငြရင္း ထုပ္ေပးၿပီး ဒုတိယ (သုိ႔) ေနာက္တန္းေစ်းကြက္ Secondary Mort age Market ကုိ ေဖၚထုတ္ေပးပါတယ္။ အေမရိကန္ ကြန္ကရက္က ေငြရင္းစုိက္ထုတ္ေပးျပီး ဒီအဖြဲ႔အစည္းေတြက ကုိယ္ပုိင္ ရပ္တည္ရပါတယ္။ ဆုိလုိတာက အစိုးရပုိင္မဟုတ္ အစိုးရက (မ)တည္ေပး႐ံုသာ ျဖစ္၍ ဒီအဖြဲ႔အစည္းေတြကို GSE Government Sponsored Enterprise အစုိးရ ေဆာင္မေပးေသာ လုပ္ငန္းမ်ားလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီလုပ္ငန္းေတြထဲမွာ Fannie Mae ဆုိတာ အႀကီးဆံုးပါ။ သူက ဥပမာေပးခဲ့တဲ့ ABC ကုမၼဏီလုိ လုပ္ငန္းေတြဆီက ေခ်းျပီးသားေငြသား Loan ကုိ တဆင့္ျပန္ဝယ္ျပီး ABC လုိ ကုမၼဏီေတြကုိ ေနာက္ထပ္ ေခ်းႏုိင္ဖုိ႔ ေငြထုတ္ေပးပါတယ္။ ဥပမာ ABC က ေငြ (၁ဝ)သန္း ထပ္ (မ) တည္ႏိုင္ေတာ့ အိမ္(၅ဝ)အတြက္ ေငြထပ္ေခ်းမယ္ ကုန္သြားရင္ Fannie Mae ကုိ ေခ်းထားတဲ့ စာခ်ဳပ္ေတြကုိ ေရာင္းျပီးေငြ (၁ဝ)သန္း ထပ္ရေတာ့ ေနာက္ထပ္ အိမ္ (၅ဝ) အတြက္ ထပ္ေခ်းႏုိင္တာေပါ့။ ABC လုိ႔ Mort age Company ေတြက အိမ္ဝယ္သူ ျပည္သူေတြကုိ တုိက္ရုိက္ေငြေခ်းျပီး Up-front Service Fee ေရွ့မွာ အိမ္ဝယ္ဖုိ႔ ေပးရတဲ့ဝန္ခေပၚမွာ စားတာေပါ့ Fannie Mea က ဒီ Company ေတြကုိ ေငြထပ္ျဖည့္ေပါ့။
ABC Company က တအိမ္ခ်င္း ေခ်းတယ္၊ Fannie Mae က အလံုးအရင္းလိုက္ ဝယ္လုိက္တာေပါ့။ ၿပီးေတာ့မွ Fannie Mae က Mort age Back Securities လုိ႔ေခၚတဲ့ အိမ္ေခ်းေငြအာမခံတဲ့ Bond ကုိ Investor လို႔ ေခၚတဲ့ ေငြရွိလုိ႔ ေငြရင္းသူေတြကုိ Bond ေရာင္းၿပီး ေငြျပန္ရွာပါတယ္။ ဒါကုိ Secondary Market ဒုတိယ (သုိ႔) ေနာက္တန္းေစ်းကြက္လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီစနစ္မွာ အဓိကက်တာက ဒီေခ်းေငြေတြေနာက္မွာ အာမခံတဲ့ (အိမ္) ရွိတယ္ဆုိတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာ စစ္မႈထမ္းေဟာင္းမ်ားအတြက္ VA Loan ပထမဆံုးအႀကိမ္ ဝယ္သူမ်ားအတြက္ FHA loan စသည့္ျဖင့္ ေငြေခ်းလြယ္ရေအာင္ စနစ္ေတြ ရွိပါေသးတယ္။ အေသးစိပ္ဆုိရင္ ႐ႈပ္ေထြး Complex ျဖစ္တာေၾကာင့္ ေယဘုယ် သေဘာထားတင္ျပျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
Fannie Mae အျပင္ Fannie Mac/ Ginny Mae/ Ginny Mac ဆုိတဲ့ GSE ေတြလည္း ရွိပါေသးတယ္။ အေမရိကားမွ Secondary Market ေပၚလာျပီး Fannie Mae နဲ ့အျပိဳင္ ပုဂၢလိက ဘဏ္ Private Banks ေတြကလည္း ဒီေစ်းကြက္ထဲ ဝင္လာပါတယ္။ ABC လုိ Mort age ကုမၼဏီေတြက မိမိတုိ႔ ေခ်းထားတဲ့ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ကို Fannie Mae ကဲ႔သို႔ GSE သုိ႔မဟုတ္ ဘဏ္ေတြကုိ ေရာင္းျပီး ေငြျပန္ျဖည့္ ႏုိင္လာပါတယ္။
က်ေနာ္ ဗမာႏုိင္ငံမွာ ႀကီးျပင္းစဥ္က (မဆလ) ေခတ္ျဖစ္တာေၾကာင့္ ဘဏ္စနစ္ Banking System ဟာလံုးဝ ပ်က္စီးပိတ္ျပစ္ ခံခဲ့ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ထုိစဥ္က ဗမာႏုိင္ငံမွာ ကားဝယ္ရင္၊ အိမ္ဝယ္ရင္္ ေငြအျဖည့္ ေပးဝယ္ရေတာ့ လက္တဆုပ္စာ လူတန္းစားဘဲ အိမ္ပုိင္ ကားပုိင္ ရွိႏုိင္တာေပါ့။ ဘဏ္စနစ္ရွိရင္ အလုပ္ရွိမယ္၊ လစဥ္မွန္မွန္ အေကၽြးေပးႏုိင္ရင္ Credit History ေကာင္းရင္ လူငယ္ေလးေတြပါ၊ ကားဝယ္ အိမ္ဝယ္ ႏုိင္တာေပါ့။ ဒီေတာ့လူအမ်ားစုရဲ့ လူေနမႈအဆင့္အတန္း တိုးတက္လာတာေပါ့။ ဆုိရွယ္လစ္ စီးပြားေရးစနစ္ဆုိးနဲ႔ လြတ္လပ္တဲ့ ေစ်းကြက္တို႔ရဲ့ ေစ်းကြက္စနစ္ ကြားျခားတာကုိ သတိရွိေစခ်င္လုိ႔ပါ။ ခုလဲ အာဏာရွင္ စနစ္ဆုိးေၾကာင့္ အစိုးရက ဘာမဆုိ (ခ်ဳပ္ကုိင္) လုိတာေၾကာင့္ စီးပြားေရး မေအာင္ျမင္ဘဲ လူေတြ ဆင္းရဲႀကရတာပါ။
၂ဝဝ၁ခုႏွစ္ ေနာက္ပုိင္း အိမ္ယာေစ်းကြက္ တဟုန္ထိုးတက္မႈ Housing Boom သမၼတ ကလင္တန္ လက္ထက္မွာ အေမရိကန္မွာ ႀကံဳရခဲတဲ့ Boom ျဖစ္တယ္။ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းက ျဂိဳဟ္နကၡတ္ေတြ အကုန္လာပူးသလုိ ျဖစ္ရပ္ (၃) ခုက လာတုိက္ဆုိင္ခဲ့တယ္။ ၁၉၉ဝ ခုနွစ္ အလယ္ပုိင္းေလာက္မွာ အင္တာနက္ ေပၚလာၿပီး အတတ္ပညာနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ Technology Boom ျဖစ္တယ္။ တခါတကမၻာလံုးမွာ ႏွစ္ ၂ဝဝဝ ခုႏွစ္ျပည့္မွာ ကြန္ျပဴတာေတြကုိ စနစ္ေဟာင္းရဲ့ ေရးထားတာေၾကာင့္ ဒုကၡျဖစ္မယ္ဆုိျပီး Y2K ျပႆနာေပၚတယ္။
မွတ္ခ်က္။ ကြန္ျပဴတာအေဟာင္းေတြကို သံုးျပီး ပရိုဂရမ္ ေရးၾကစဥ္က (၁၉၉၉) အထိပဲ ေရးခ့ဲၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္(၂ဝဝဝ ခု) ေရာက္ရင္ အားလံုး ဒုကၡေရာက္ရေခ်လ်က္ ဆိုၿပီး ျဖစ္တ့ဲျပႆနာပါ။
ဒါေၾကာင့္ တကမၻာလံုး အလုအယက္ Y2K ျပႆနာအတြက္ ျပင္ဆင္ၾကရတယ္။ Y2K ရဲ့ အႏၱရာယ္ေၾကာင့္ အေမရိကန္ ဗဟိုဘဏ္က ပုိက္ဆံလံုလံု ေလာက္ေလာက္ရွိေအာင္ ဘဏ္ေတြမွာ ေငြျဖည့္ ထားရတဲ့အတြက္ ေစ်းကြက္ထဲမွာ Liquidity လုိ႔ေခၚတဲ့ ေငြလည္ပတ္မႈက အားေကာင္းေနတယ္။ တခါ အေမရိကန္ကြန္ကရက္က အေဝးဆက္သြယ္ေရး (Tele-Communication-Sector) မွာ Deregulation လုိ႔ေခၚတဲ့ အစိုးရထိန္းကြပ္မႈကုိ ေလ်ာ့ခ်တဲ့ ဥပေဒအေျပာင္းအလဲ လုပ္တယ္။ အစက အေမရိကားမွာ အေဝးေျပာ တယ္လီဖုန္းေခၚဆိုမႈကုိ ATT/ Sprint နဲ႔ MCI ကပဲ လက္ဝါးႀကီးအုပ္စီး လုပ္ထားရာက ကုမၼဏီအသစ္ေတြကို ယွဥ္ၿပိဳင္ခြင့္ ေပးတာေၾကာင့္ တယ္လီကြန္ျမဴနီေကးရွင္း ေစ်းကြက္ တဟုန္ထိုးတက္မႈ Tele-Communication Boom ျဖစ္တယ္။
ဒီအရင္က အင္တာနက္က ေရပန္းစားျပီး အင္တာနက္ကုမၸဏီေတြ ေခတ္စား၊ ဒါေၾကာင့္ စေတာ့ရွယ္ယာေတြ ေစ်းေကာင္းျပီး အေမရိကန္က စေတာ့ေစ်းကြက္ေတြဟာ တအားအရွိန္ရလာတာေၾကာင့္ စေတာ့နဲ႔လူအမ်ား ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝ လာၾကတယ္။ တကမၻာလံုးက ေငြရွိသူေတြဟာ အေမရိကန္ စေတာ့ေတြေၾကာင့္ ေငြရႊင္လာၾကတယ္။
အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ Financial and Capital Market လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေငြေရးေၾကးေရးနဲ႔ အရင္းရွင္ေစ်းကြက္မွာ ထိပ္ဆံုးက ေျပးေနတာေၾကာင့္ စေတာ့တခုထဲ မဟုတ္ပါ။ Option Market Derivatives / Hedging / Arbitrage/ Speculation ဆုိတဲ့ အင္တမန္ရႈပ္ေထြး နက္နဲေပမယ့္ အင္မတန္ စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းတဲ့ စီးပြားေရးလက္နက္ ေတြရွိပါေသးတယ္။ Stocks & Bonds ပဲ မဟုတ္ပါ၊ ဒါေၾကာင့္ Clinton Boom မွာ လူမ်ားစြာ ခ်မး္သာခဲ့ၾကရတယ္။အေမရိကန္ အစိုးရဟာလည္းအေႂကြးေတြေက်ျပီး ေငြပိုေငြလွ်ံ ရွိခဲ႔ပါတယ္။
၂ဝဝဝခုနွစ္ ကုန္ပုိင္းေလာက္မွာ ေပါက္ကြဲက်ဆင္းမႈ Bust ျဖစ္ေတာ့ အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ့ ဦးေသွ်ာင္ဆရာ့ဆရာႀကီးေတြ ျဖစ္တဲ့ ေဝါလ္စထရိက ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ေတြ၊ ေငြရွင္ေတြက စေတာ့ကို ေရာင္းယံုမက Short လုပ္တတ္တာေၾကာင့္ စေတာ့ေတြ အက်မွာ ထပ္ျမတ္လုိက္ ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Economic Downturn လုိ႔ စီးပြားေရးက်ရင္ Ordinary Investor ေခၚတဲ့ ရုိးရုိးလူငမုိက္သားေတြသာ ခြက္ခြက္လန္ ႐ံႈးၾကတာပါ။
ဒီေငြပံုေပၚ ထုိင္ေနတဲ့သူေတြက စေတာ့ေတြအက်မွာ လုိက္ၾကည့္ေတာ့ အိမ္ေစ်းကြက္ကုိ ေတြ႔ျပီ ဒီမွာ ေငြပံုေအာ ၾကျပန္ေရာ။ အိမ္ေစ်းကြက္တက္ေတာ့ လူေတြကလည္း ေလာဘထြက္လာျပီး ဒုတိယအိမ္ကုိ ရင္းႏွီးမႈအတြက္ ဝယ္ျပီးငွားစား။ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈကလပ္ Investment Club ေတြဖြဲ႔ျပီး အိမ္ေတြဝယ္ (ျပန္ေရာင္)း နဲ႔ အျမတ္ရွာၾကေတာ့ ဝယ္အားက တအားေကာင္းလာျပီး အိမ္ေတြေစ်းတက္နဲ႔ အိမ္ျခံေျမေစ်းကြက္ တဟုန္ထိုးတက္တာ ျဖစ္ျပန္ေရာ။
ေတာမီးေလာင္ရင္ ေတာေၾကာင္ လက္ခေမာင္းခတ္ ဆုိတလို္ ဒီလုိ Boom ျဖစ္တုိင္း မသမာတဲ့ အရင္းရွင္ေတာေၾကာင္ေတြ ဝင္လာတတ္ပါတယ္။ သာမန္အခ်ိန္မွာ အိမ္ဝယ္ရင္ ေငြေခ်းသူ ရွိရမယ္။ ဝယ္တဲ့သူ ရွိရမယ္။ ဝယ္သူက အလုပ္ရွိျပီး မွန္မွန္ အေႂကြးျပန္ဆပ္တဲ့ Credit History ေကာင္းသူ ျဖစ္ရမယ္၊ ေခ်းေငြ ၁ဝ ရာခုိင္နုန္း Down Payment ေငြေခ် ရမယ္ေပါ့။ ေငြေခ်းတဲ့ ေစ်းႏႈန္းမွာလဲ (၁၅) ႏွစ္ ျပန္ဆပ္မလား။ အႏွစ္ (၂ဝ) ဆပ္မလား။ Fixed Rate လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေစ်းကြက္က သတ္မွတ္ထားတဲ့ ( ႏႈန္း) အတုိင္းတြက္ျပီး တလ ဘယ္ေလာက္က်မယ္၊ အႏွစ္ (၂ဝ)သုိ႔ အႏွစ္ (၁၅)ႏွစ္ ျပန္စပ္ေပါ့။
ေစ်းကြက္မွာ Fixed Rate အျပင္ ARM (Adjustable Rate Mort age) လုိ႔ေခၚတဲ့ လြယ္လြယ္ေျပာရရင္ (ႏႈန္း) ေျပာင္းတဲ့ စနစ္ဆုိတာ ရွိပါေသးတယ္။
ဒါကုိ အခြင့္ေကာင္းယူျပီး လူလည္ႀကီး သားသမီးတခ်ိဳ႔က မ်ားမ်ားဝယ္ႏုိင္ဖုိ႔ Down Payment လည္း ေပးစရာမလုိ၊ ေရွ့ပုိင္းမွာလဲ ကိုယ္တတ္ႏိုင္သေလာက္ တႏုိင္ပဲ ေပးႏုိင္တယ္ ဆုိျပီး ဝယ္မဲ့သူေတြမ်ားေအာင္ လွည့္ဖ်ားျပီး ဝယ္သူေတြကို ေခ်းတာေၾကာင့္ Credit History မေကာင္းတဲ့ အဆင့္မမွီသူေတြကိုပါ ဦးတည္ျပီး ေခ်းဖို႔ စီစဥ္လာၾကပါတယ္။
ဒါကို အာဏာပို္င္ေတြက ဟန္႔တားရမွာကို မဟန္႔တားခဲ႔ၾကဖူး။
ဒီလူလယ္ေတြက တခါ ဒီေခ်းထားတဲ့ ေခ်းေငြေတြကုိ စုေပါင္းျပီး Secondary Market မွာ ရွိတဲ့ ဘဏ္ေတြကုိ ျပန္ေရာင္းျပီး ဘဏ္ေတြက တခါ တကမၻာလံုးမွာရွိတဲ့ အရင္းရွင္ ေတြကို Mort age Back Security အေနနဲ႔ ျပန္ေရာင္းေပါ့။ ဝယ္တဲ့သူေတြက အိမ္အာမခံ ရွိတယ္ဆုိေတာ့ ဝယ္ရဲၾကတာေပါ့။ ဒီလုိနဲ႔ လြန္ခဲ့တဲ့ ၆ ႏွစ္ေလာက္ အိမ္ယာေစ်းကြက္ တဟုန္ထိုးတက္တာကေန ပြသူေတြ ပြၾကတာေပါ့။
Boom ၿပီးရင္ Bust လာျပန္ၿပီေဟ့။
Boom ျပီးရင္ Bust လာမယ္ဆုိတာ သိလ်က္နဲ႔ လူဆုိတာ ေလာဘေၾကာင့္ အရွိန္မသတ္ႏုိင္ၾကပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ တနွစ္ေက်ာ္ေက်ာ္ေလာက္မွာ Housing Bust ျဖစ္ေတာ့ ဝုန္းဆုိ အိမ္ေစ်းေတြ အတက္ရပ္သြားေတာ့ လူေတြလဲ ေၾကာက္ျပီး ေရာင္းၾကေတာ့တာေပါ့။ ရင္းနွီးမႈအေနနဲ႔ ဒုတိယ၊ တတိယ အိမ္ဝယ္ထားသူေတြက ျမန္ျမန္ေရာင္း Investment အသင္းေတြကလဲ ျပန္ေရာင္းဆုိေတာ့ ဝယ္အားထက္ ေရာင္းအား ပုိလာေတာ့ အိမ္ေစ်းေတြ တန္႔ရာက ထုိးက်ေတာ့တာေပါ့။
အိမ္ေစ်းေတြလဲ အတက္ရပ္သြားေရာ ခုန လူလည္နည္းနဲ႔ ေခ်းထားတဲ့ သူေတြရဲ့ေခ်းေငြ Loan ေတြ ျပႆနာေပၚတာကို မရွင္းႏုိင္ၾကေတာ့ဘူး၊ ဝယ္ကတည္းက မိမ္ိရဲ့ ေငြတျပားမွ ေရွ့မွာမေပးခဲ့ရေတာ့ အထူးသျဖင့္ Sub-prime လူေတြက Mort age ဖိုး မတတ္ႏုိင္ေတာ့ အိမ္ေပၚက ဆင္းသြားျပီး ဘဏ္ေတြ လက္ထဲမွာ အိမ္အလြတ္ေတြ ေသာင္တင္ျပီး လစဥ္ဝင္ေငြ မရေတာ့ဘဲ အ႐ံႈးေပၚေတာ့တာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ ရင္းႏွီျမဳပ္ႏွံမႈ Investment Bank ႀကီးေတြဟာ ဘီလ်ံနဲ႔ ခ်ီျပီး ရွဳံးေတာ့ တျခားဘဏ္ေတြလဲ ေၾကာက္ျပီး ေငြေခ်းတာကုိ က်ပ္ပစ္ၾကေတာ့ အေမရိကားမွာ Credit Crunch လုိ႔ေခၚတဲ့ ေငြေခ်းရခက္တဲ့ ျပႆနာေပၚလာတယ္။ ေငြေခ်းရခက္ရင္ လုပ္ငန္းေတြနည္းသြားျပီး Economic Slow Down လုိ႔ေခၚတဲ့ စီးပြားေရး ေႏွးေကြးမႈ ျဖစ္တယ္။ ကမၻာ့ဘဏ္ေတြနဲ႔ တကမၻာလံုးရွိတဲ့ ေငြတတ္ႏုိင္သူေတြလဲ အထိနာၾကတာပဲ။ အေမရိကန္မွာ လူ (၃) သန္းေလာက္ အိမ္ေတြကုိ စြန္႔သြားရတယ္လုိ႔ ခန္႔မွန္းၾကတယ္။
အေမရိကန္ဘဏ္ေတြ သာမက ဥေရာပဘဏ္ေတြပါ ထိတာေၾကာင့္ အေမရိကန္ေဒၚလာအတြက္ တာဝန္ရွိတဲ့ အေမရိကန္ ဗဟိုဘဏ္ သာမက ယူရိုကိုိ တာဝန္ယူရတဲ့ ECB (Europe Central Bank ) ကပါ liquidity လုိ႔ေခၚတဲ့ လည္ပတ္မႈ အားေကာင္းေအာင္ ျဖည့္ဆည္းေပးခဲ့ရတယ္။ အေမရိကန္ ဗဟိုဘဏ္ က အစိုးရိမ္ပုိျပီး အေရးေပၚေငြေခ်းႏႈန္း (ဘဏ္၊ ဘဏ္ခ်င္းေခ်ႏႈန္း) ကုိ ဇႏၷဝါရီလမွာ သုညဒသမ ခုနစ္ငါး (0.75 basic point) ခ်ေပးခဲ့တယ္။
အေမရိကန္အစိုးရနဲ႔ ကြန္ကရက္ကလည္း လူတဦးကို ေဒၚလာ (၈ဝဝ)၊ တမိသားစုကို ေဒၚလာ (၁၆ဝဝ) ႏႈန္းနဲ႔ အခြန္ျပန္အမ္းေငြ Tax Relocate အျဖစ္ ျပန္အမ္းဖို့ ၾကိဳးစားေနၾကတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ လူေတြေငြရွိလာရင္ လူေတြ ေငြသံုးလုပ္ငန္းေတြေကာင္း တုိးခ်ဲ့မွ Economic Growth ျဖစ္ျပီး Another Boom ျဖစ္။ ေနာက္ Bust ျဖစ္ နဲ႔ သံသရာလည္ေနတာက အေမရိကန္ရဲ့ အရင္းရွင္ စီးပြားေရးစနစ္ပါပဲ။
Bust မျပီးေသးဘူး အေမရိကန္ ခ်စ္တီးေတြျဖစ္တဲ့ Hedge Funds ေတြက ေရနံေတြကုိ လုိက္ဝယ္ ေနၾကျပန္ျပီး ဒီလုပ္ငန္းက ေဒၚလာမီလ်ံ ဘီလ်ံရွိမွ ျဖစ္တာေၾကာင့္ လူတုိင္း မဝင္ႏုိင္ပါ။ သုိ႔ေသာ္ ကမၻာမွာ ေရနံေစ်းတက္ရင္ လူတုိင္းထိခုိက္ျပီး နအဖအတြက္ အၾကိဳက္ေပါ့။ ေလာင္စာ ေစ်းေကာင္းေလ နအဖ ဝင္ေငြေကာင္းေလေပါ့။
Sub-prime ျပႆနာမွ ကမၻာ႔ဘဏ္မ်ားသို႔ ေရာဂါကူးစက္ကာ အေမရိကန္တြင္ စီးပြာေရး က်ဆင္းမႈအႏၱရာယ္ႏွင္႔ ရင္ဆိုင္ေနရပံုအေႀကာင္းႏွင့္ ေဒၚလာဘာေၾကာင့္တန္ဖိုးက်ရသလဲနဲ႔ အက်ဳိးဆက္မ်ားအေႀကာင္းကို ဆက္လက္ ေဖၚျပပါမည္။
အေမရိကန္ စီးပြားေရးစနစ္ ေရတိမ္နစ္ရျခင္း ဆပ္ပရိုင္း အပိုင္း (၂)
က်ေနာ္ အေမရိကန္ ဆပ္ပရိုင္း Sub Prime ဒုကၡ-အပိုင္း (၁) ကို ေရးခဲ့စဥ္က အေမရိကန္စီးပြားေရးစနစ္ ေခါင္က မိုးၿပိဳလိမ့္မယ္လို႔ မေမွ်ာ္လင့္ခဲ့မိဘူး။ လူအမ်ား ေတြးၾကတဲ့အတိုင္း - စီးပြားေရးဒုကၡ Economic Crisis တခုလို႔ပဲ ထင္ခဲ့မိတယ္။ အခုမွ အ႐ူးမီးဝိုင္းသလို - အေမရိကန္ စီးပြားေရးစနစ္ ေခါင္က မိုးၿပိဳကိန္း ေရာက္ေနမွန္း ကမာၻႀကီးနဲ႔အတူ အေမရိကန္ အစိုးရ အပါအဝင္ သိၾကေတာ့တယ္။
ၿပီးခဲ့တဲ့ စက္တင္ဘာလ အကုန္ေလာက္မွာ အေမရိကန္စီးပြားေရးအတြက္ တာဝန္ရွိတဲ့ အေမရိကန္ ဗဟုိဘဏ္ ဖက္ဒရယ္ ရီဇပ္(ဗ္) Federal Reserve မွ ဥကၠ႒ မစၥတာ ဘာ(လ္)နမ္ကီ Mr. Benanke နဲ႔အေမရိကန္ အစိုးရ ဘ႑ာေရးဝန္ႀကီး မစၥတာေပါ(လ္)စင္ MR. Paulsen တို႔ ႏွစ္ေယာက္ ဘဏ္နဲ႔ စီးပြားေရး မ႑ိဳင္တခုခ်င္းကို ေရြးကယ္႐ံုးႏွင့္ ေလာက္ေတာ့ဘူး၊ အေျခအေနဆိုးေနၿပီ၊ Comprehensive Plan လို႔ေခၚတဲ့ ျပႆနာရဲ႔ က႑တခုလံုးကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းမွဆိုၿပီး ေမရိကန္ကြန္ကရက္ကို တင္ျပခြင့္ ေတာင္းလာပါတယ္။
ဒီလို ျပႆနာကို ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းဖို႔ အေမရိကန္ေဒၚလာ ဘီလီယံ ၇ဝဝ (သန္းေပါင္း ၇ သိန္း) ကုန္က်စရာရွိတာေၾကာင့္ အေမရိကန္ ကြန္ကရက္ အမတ္ေတြကို သံုးစြဲခြင့္ ဥပေဒ ျပဳေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုလာပါတယ္။ စက္တင္ဘာလ ၂၉ ရက္ေန႔က မဲခြဲရာမွာ အေမရိကန္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္မွာ ကန္႔ကြက္မဲ ၂၂၈ မဲ၊ ေထာက္ခံမဲ ၂ဝ၅ မဲနဲ႔ ရွံဳးနိမ့္သြားပါတယ္။
လက္ရွိျပႆနာဟာ အင္မတန္မွ ႐ႈတ္ေထြးတာေၾကာင့္ သာမန္လမ္းေပၚက အေမရိကန္လည္း နားမလည္ႏိုင္
ၾကပါဘူး။ ဒါေၾကာင္႔ Wall Street ေဝါလ္စထရိ က ေငြရွင္ သူေ႒းေတြကို ဘာေၾကာင့္ ျပည္သူပိုင္တဲ့ အစိုးရဘ႑ာေငြနဲ႔ ကူညီရမွာလဲဆိုၿပီး စိတ္တိုလ်က္ ရွိၾကပါတယ္။ ျပည္သူေတြရဲ႔ ကိုယ္စားလွယ္လို႔ေခၚတဲ့ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္ေတြဟာ အေမရိကန္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု ဥပေဒအရ ျပည္သူနဲ႔ မကင္းေဝးသြားေအာင္ ၂ ႏွစ္ တႀကိမ္ ျပည္သူ႔ေရွ႔မွာ ျပန္လည္အေရြးခံၾကရပါတယ္။
ၾကပါဘူး။ ဒါေၾကာင္႔ Wall Street ေဝါလ္စထရိ က ေငြရွင္ သူေ႒းေတြကို ဘာေၾကာင့္ ျပည္သူပိုင္တဲ့ အစိုးရဘ႑ာေငြနဲ႔ ကူညီရမွာလဲဆိုၿပီး စိတ္တိုလ်က္ ရွိၾကပါတယ္။ ျပည္သူေတြရဲ႔ ကိုယ္စားလွယ္လို႔ေခၚတဲ့ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္ေတြဟာ အေမရိကန္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု ဥပေဒအရ ျပည္သူနဲ႔ မကင္းေဝးသြားေအာင္ ၂ ႏွစ္ တႀကိမ္ ျပည္သူ႔ေရွ႔မွာ ျပန္လည္အေရြးခံၾကရပါတယ္။
ျဖစ္ခ်င္ေတာ့ ႏိုဝင္ဘာလ ၄ ရက္မွာ ေရြးေကာက္ပြဲ ရွိပါတယ္။ ေဝါလ္စထရိက ေငြရွင္၊ ေၾကးရွင္ ေတြကို ကူရေကာင္းလားလို႔ အမ်က္ထြက္ေနတဲ့ ျပည္သူေတြက ဒဏ္ခတ္မွာ ေၾကာက္လို႔တေၾကာင္း၊ ေစ်းကြက္စီးပြားေရးမွာ အစိုးရက ဝင္မစြက္ရဘူး ဆိုတဲ့ တယူသန္ ရွိၾကတဲ့ လက္်ာ တဖက္စြန္းေရာက္ ေအာက္လႊတ္ ေတာ္ အမတ္ေတြေၾကာင့္တေၾကာင္း လက္ရွိဥပေဒ အဆိုျပခ်က္ဟာ ႐ႈံးနိမ့္ခဲ့ရပါတယ္။
လက္ငင္း အက်ဳိးဆက္က အေမရိက Dow Jones စေတာ့ ေစ်းကြက္ဟာ ၇၇၇ ပိြဳင့္ ထိုးက်ဆံုး႐ံႈးးခဲ့ပါတယ္။ ၉/၁၁ ျဖစ္ၿပီးေနာက္ စက္တင္ဘာလ ၁၇ ရက္၊ ၂ဝဝ၁ ခုႏွစ္မွာ တေန႔တာ က်ဆံုး႐ံႈံးျခင္း ၇၂၁ ဒႆမ ၆၅ ပိြဳင့္ထက္ ပိုပါတယ္။ ဆိုလိုတာက အရင္းရွင္ (သို႔) ေငြေၾကးမႈပ္ႏွံသူေတြက အေမရိကန္ကုမၸဏီေတြနဲ႔ အေမရိကန္ေစ်းကြက္ကို အယံုအၾကည္မရွိဘူး၊ မေသခ်ာ မေရရာတဲ့ စီးပြားေရး အေျခအေနေၾကာင့္ သူတို႔ပိုင္ဆိုင္တဲ့ စေတာ့ေတြကို ထုတ္ေရာင္းမႈေၾကာင့္ စေတာ့ေစ်းေတြ က်ရတာပါ။ ဒီ စေတာ့ (ွအသခု) ေစ်းေတြ က်ဆံုးမႈဟာ လက္ရွိ Credit Crunch ျပႆနာကို ပုိမိုဆိုးဝါးေစပါတယ္။ ဘဲဥအစ ရွာမရသလို ျပႆနာေတြက ရြာလည္ ေနပါတယ္။
လက္ရွိ အေမရိကန္ရဲ႔ စီးပြားေရးျပႆနာဟာ ေလာေလာဆယ္ အေျခအေနမွာ ေဝါလ္စထရိ လို႔ ေခၚတဲ့ အေမရိကန္ရဲ႔ စီးပြားေရးမွာ ထိပ္ဆံုးက ေနရာယူထားတဲ့ အေမရိကန္ ဗရာမင္ (Brahmin) ေတြလို႔ တင္စားရမယ့္ ထိပ္ဆံုး ေငြရွင္ေၾကးရွင္ေတြကိုပဲ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ထိခိုက္လ်က္ ရွိပါတယ္။ ဒီျပႆနာကို မကိုင္တြယ္ႏိုင္ရင္ Main Street လို႔ေခၚတဲ့ လမ္းေပၚက လူေတြကိုပါ မၾကာခင္ ထိခိုက္လာႏုိင္တဲ့အျပင္ အေမရိကန္စီးပြားေရး တခုလံုးပါခြၽတ္ၿခံဳ က်သြားႏိုင္တယ္။
လက္ရွိျပႆနာဟာ ၁၉၃ဝ ခုႏွစ္မ်ားမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ The Great Depression လို႔ ေခၚတဲ့ အဆိုးဆံုး စီးပြားေရးကပ္ႀကီးအၿပီး အဆိုးရြားဆံုး စီးပြားေရးဒုကၡလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အေမရိကန္အစိုးရက ဒီျပႆနာကို မကိုင္တြယ္ႏုိင္ရင္ မၾကာခင္ တကမာၻလံုး ျပန္႔ႏွံ႔ၿပီး ကမာၻ႔ စီးပြားေရးကပ္ဆိုက္ေရာက္ႏုိင္တဲ့အတြက္ အႏၱရာယ္ဟာ ႀကီးမားလွပါတယ္။
ဒီေလာက္ႀကီးမားတဲ့ ျပႆနာက္ို လက္ေတြ႔ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာေတာင္ အမ်ားစု လက္ရွိ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ေနၾကတဲ့ သာမန္လမ္းေပၚက လူေတြကိုယ္၌က ျပႆနာရဲ႔ အရင္းနဲ႔ ႐ႈပ္ေထြးဆက္စပ္ေနၾကပံုကို က်က်နန မသိတာေၾကာင့္ ဘယ္ေလာက္ အႏၱရာယ္ႀကီးမားတယ္ ဆိုတာကို မသိရွာေသးၾကပါဘူး။ ျပႆနာကလည္း အဆင့္ဆင့္ ႐ႈပ္ေထြးလည္ပတ္ေနၾကတာေၾကာင့္ စီးပြားေရးကို စိတ္ဝင္စားသူလုိက္စားသူ
မဟုတ္ရင္ အေသးစိတ္ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သိရန္ မလြယ္ကူလွပါ။ သံုးစဲြတဲ့ အသံုးအႏႈံးမ်ားမွာလည္း
ၾကားေနက် အသံုးအႏႈံးမ်ား မဟုတ္ပါ။
မဟုတ္ရင္ အေသးစိတ္ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သိရန္ မလြယ္ကူလွပါ။ သံုးစဲြတဲ့ အသံုးအႏႈံးမ်ားမွာလည္း
ၾကားေနက် အသံုးအႏႈံးမ်ား မဟုတ္ပါ။
ဒါေပမဲ့ ျပႆနာကို မသိလို႔ မရေတာ့ပါ။ အေသအခ်ာ ေလ့လာရင္လည္း အလြန္ စိတ္ဝင္စားစရာ ေကာင္းပါတယ္။ ဒီျပႆနာအားလံုးဟာ ေဒၚလာျပႆနာ၊ ေရနံျပႆနာ၊ ဆန္ျပႆနာတို႔ အားလံုးနဲ႔ ဆက္စပ္ ျငိတြယ္ႏိုင္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ဓာတ္ဆီေစ်းေတြ တက္၊ ကားေတြ ရွိၿပီး ကားေတြရပ္ထားတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ ႀကံဳၾကရတယ္။
ဆန္ေစ်းတက္ေတာ့ လူေတြ ထမင္းမဝေတာ့ဘူးေပါ့။ ဒါ့အျပင္ ေနာင္တေခတ္ ျမန္မာျပည္ႀကီးကို ထူေထာင္ရမယ့္ ျမန္မာလူငယ္ေလးေတြကို သတိျပဳေစခ်င္တာက ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာစီးပြားေရး ေခါင္းေထာင္မွ တိုင္းျပည္ေရာ၊ ျပည္သူပါ ခ်မ္းသာလာၾကမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ စီးပြားေရးဟာ အေရးပါလွပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာဟာလည္း စီးပြားေရးနဲ႔ မကင္းႏိုင္ပါ။
ဒါေၾကာင့္ ဓာတ္ဆီေစ်းေတြ တက္၊ ကားေတြ ရွိၿပီး ကားေတြရပ္ထားတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ ႀကံဳၾကရတယ္။
ဆန္ေစ်းတက္ေတာ့ လူေတြ ထမင္းမဝေတာ့ဘူးေပါ့။ ဒါ့အျပင္ ေနာင္တေခတ္ ျမန္မာျပည္ႀကီးကို ထူေထာင္ရမယ့္ ျမန္မာလူငယ္ေလးေတြကို သတိျပဳေစခ်င္တာက ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာစီးပြားေရး ေခါင္းေထာင္မွ တိုင္းျပည္ေရာ၊ ျပည္သူပါ ခ်မ္းသာလာၾကမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ စီးပြားေရးဟာ အေရးပါလွပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာဟာလည္း စီးပြားေရးနဲ႔ မကင္းႏိုင္ပါ။
ဒါေၾကာင့္ လက္ရွိျပႆနာနဲ႔ အက်ဳိးဆက္ေတြကို တင္ျပပါရေစ။ လက္ရွိျပႆနာက Credit Crunch လုိ႔ေခၚပါတယ္။ လြယ္လြယ္ေျပာရရင္ ျပည္သူေတြ၊ ကုမၸဏီေတြ ေန႔စဥ္လည္ပတ္ဖို႔ (ေငြေခ်း) ဖို႔ အခက္အခဲရွိတာပါ။ ဘဏ္ေတြ၊ ေငြရွင္ေၾကးရွင္ေတြ ျပႆနာေပၚလာေတာ့ ေငြရွိသူေတြက ေၾကာက္လန္႔ၿပီး ေငြမေခ်းေတာ့ဘူး၊ ေငြလည္ပတ္မႈ ေလ်ာ့သြားေတာ့ ေငြမလည္ေတာ့ဘူးေပါ့။
အရင္းရွင္စနစ္ လြတ္လပ္တဲ့ေစ်းကြက္ Free Market ဆိုတာက (ေခ်းေငြ) Credit နဲ႔ ေငြလည္ပတ္မႈ Liquidity အေပၚ မူတည္ေနတာေၾကာင့္ ေငြမလည္ပတ္ႏုိင္ရင္၊ ေငြေခ်းမရရင္ စီးပြားေရး ယႏၱရားႀကီးတခုလံုး မရပ္သြားေတာင္ တံုု႔ေႏွးကုန္တာေပါ့။ ေမာ္ေတာ္ကား ဆီမလိုက္ရင္ တြန္႔ဆုတ္ တြန္႔ဆုတ္နဲ႔ ေရႊ႕ေနသလို ႏြားလွည္းႀကီး ႏြံနစ္ေနသလိုပဲေပါ့၊ Credit Crunch ရဲ႕တရားခံအရင္းက အိမ္ယာေျမေစ်းကြက္။ အိမ္ေစ်းေတြ မတရားတက္ၿပီး ေပါက္ကြဲျပဳတ္က်တာေၾကာင့္ပါ။ ဒီ ေပါက္ကြဲမႈဟာ ဆပ္ပရိုင္း Sub Prime ေစ်းကြက္က စခဲ့တာပါ။
ဆပ္ပရိုင္း အပိုင္း(၁) မွာ Boom & Bust, Housing Bubble, Sub Prime ဆိုတာကို ရွင္းျပခဲ့ၿပီးပါၿပီ။
Bust ျဖစ္တုိင္းမွာ လူေတြက ေၾကာက္လန္႔ၿပီး ေငြေခ်းတာ လက္တြန္႔သြားၿပီး ေငြမေခ်းၾကေတာ့ဘူး။ အထူးသျဖင့္ ဘဏ္ေတြက ရဲရဲမေခ်းၾကေတာ့ဘူး။ ဒါကို Credit Crunch လို႔ေခၚပါတယ္။ ကုမၼဏီႀကီးသည္ျဖစ္ေစ၊ ငယ္သည္ျဖစ္ေစ မိမိလုပ္ငန္းလည္ပတ္မႈအတြက္ ေငြလိုရင္ ဘဏ္ေတြဆီ ေျပးေခ်းၾကပါတယ္။ Credit Crunch ျဖစ္ခဲ့ရင္ ဘဏ္ေတြက ေငြ လြယ္လြယ္ မေခ်းၾကေတာ့ လုပ္ငန္းေတြ ေႏွးေကြးကုန္တာေပါ့။
Bust ျဖစ္တုိင္းမွာ လူေတြက ေၾကာက္လန္႔ၿပီး ေငြေခ်းတာ လက္တြန္႔သြားၿပီး ေငြမေခ်းၾကေတာ့ဘူး။ အထူးသျဖင့္ ဘဏ္ေတြက ရဲရဲမေခ်းၾကေတာ့ဘူး။ ဒါကို Credit Crunch လို႔ေခၚပါတယ္။ ကုမၼဏီႀကီးသည္ျဖစ္ေစ၊ ငယ္သည္ျဖစ္ေစ မိမိလုပ္ငန္းလည္ပတ္မႈအတြက္ ေငြလိုရင္ ဘဏ္ေတြဆီ ေျပးေခ်းၾကပါတယ္။ Credit Crunch ျဖစ္ခဲ့ရင္ ဘဏ္ေတြက ေငြ လြယ္လြယ္ မေခ်းၾကေတာ့ လုပ္ငန္းေတြ ေႏွးေကြးကုန္တာေပါ့။
ေငြမလည္ေတာ့ လုပ္ငန္းေတြေႏွး၊ ဒီေတာ့ အပိုလူေတြေလွ်ာ့၊ အပိုပစၥည္းေတြ မဝယ္ႏုိင္ၾကေတာ့၊ အားလံုး ေရာင္းအားက်နဲ႔ စီးပြားေရးေႏွးေကြးမႈ ဆိုတာျဖစ္ပါေရာ။ ဒီမွတဆင့္ ၃ လပတ္ ဆက္တိုက္ တျပည္လံုး
ထုတ္ကုန္ အႏုတ္လကၡဏာျပခဲ့ရင္ - စီးပြားေရးက်ဆင္းမႈလို႔ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ၆ လတိတိ တျပည္လံုး ထုတ္ကုန္ ဆက္တိုက္က်ဆင္းခဲ့ရင္ စီးပြားေရးက်ဆံုးမႈ Recession ျဖစ္ၿပီေပါ့။ ဒါထက္ဆိုးခဲ့ရင္ စီးပြားေရးကပ Depression ဆိုက္ၿပီလို႔ သတ္မွတ္ရပါမယ္။
ထုတ္ကုန္ အႏုတ္လကၡဏာျပခဲ့ရင္ - စီးပြားေရးက်ဆင္းမႈလို႔ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ၆ လတိတိ တျပည္လံုး ထုတ္ကုန္ ဆက္တိုက္က်ဆင္းခဲ့ရင္ စီးပြားေရးက်ဆံုးမႈ Recession ျဖစ္ၿပီေပါ့။ ဒါထက္ဆိုးခဲ့ရင္ စီးပြားေရးကပ Depression ဆိုက္ၿပီလို႔ သတ္မွတ္ရပါမယ္။
အခု လက္ရွိအေျခအေနမွာ အေမရိကန္စီးပြားေရး အေျခအေနဟာ Recession ေရာက္လုေရာက္ခင္ ရွိပါတယ္။ လက္ရွိ ျပႆနာကို မေျဖရွင္းႏုိင္ရင္ Recession ကေန Depression အထိ ဆုတ္ယုတ္သြားႏုိင္ပါ
တယ္။ အေမရိကန္ကတဆင့္ တကမာၻလံုး ပန္ႏွံ႔ၿပီးတကမာၻလံုး စီးပြားေရးကပ္ ျဖစ္ႏိုင္စရာ အႏၱရာယ္ ရွိပါတယ္။
တယ္။ အေမရိကန္ကတဆင့္ တကမာၻလံုး ပန္ႏွံ႔ၿပီးတကမာၻလံုး စီးပြားေရးကပ္ ျဖစ္ႏိုင္စရာ အႏၱရာယ္ ရွိပါတယ္။
ဒီတခါက်မွ ဘာေၾကာင့္ ဒီေလာက္အထိ ဒုကၡေတြ႔ရတာလဲ?
ဒီေမးခြန္းကို မေျဖခင္ အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႔ အေဆာက္အဦ တည္္ေဆာက္မႈကို နားလည္ရပါမယ္။ အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္မွာ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အရင္းရွင္စနစ္မွာ အရင္းရွိတဲ့ (ဘဏ္) ေတြဟာ ဟိႏၵဴဘာသာက ဗရာမင္ ( Brahmin) ေတြလိုပါပဲ။
ဒီ ဗရာမင္ဆိုတဲ့ စကားလံုးဟာ ဘယ္အထိ အဓိပၸာယ္ သက္ေရာက္တယ္ ဆိုတာကို က်ေနာ္ရဲ႔ လက္ေတြ႔
ႀကံဳေတြ႔မႈေတြနဲ႔ ယွဥ္ၿပီးတင္ျပပါရေစ။
ႀကံဳေတြ႔မႈေတြနဲ႔ ယွဥ္ၿပီးတင္ျပပါရေစ။
ဟိႏၵဴဘာသာမွာ ဇာတ္အဆင့္ ၅ မ်ဳိး ရွိတယ္။ အျမင့္ဆံုးဇာတ္က ဗရာမင္ျဖစ္ပါတယ္။ ဗရာမင္ေတြဟာ
(ဇာတ္) သိပ္ျမင့္တဲ့အတြက္ တျခားသူတဦးကသူတို႔စားတဲ့ ပန္းကန္ကို ထိမိရင္ေတာင္ ထမင္း ဆက္မစားေတာ့ဘူးလို႔ ဆို ႏိုင္ပါတယ္။
(ဇာတ္) သိပ္ျမင့္တဲ့အတြက္ တျခားသူတဦးကသူတို႔စားတဲ့ ပန္းကန္ကို ထိမိရင္ေတာင္ ထမင္း ဆက္မစားေတာ့ဘူးလို႔ ဆို ႏိုင္ပါတယ္။
က်ေနာ့္ဖခင္ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းဟာ ထိုစဥ္က Asian Socialist အာရွဆိုရွယ္လစ္ အဖြဲ႔အစည္းကို ကူညီတည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ ဆူကာႏိုတို႔ အင္ဒိုနီးရွားမွာ ဒတ္ခ်္ေတြကို ပုန္ကန္စဥ္က လက္နက္ကိုင္ကူညီခဲ့ရံုမွ်မက သခင္သာခင္ကိုပါ လႊတ္ၿပီး ကူညီခဲ့ပါတယ္။ နီေပါမွာ ဘုရင္စံနစ္ကို ပုန္ကန္ၾကေတာ့လည္း လက္နက္ေတြ အကူအညီေပးခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္ အစိုးရအေနနဲ႔ ကူညီခဲ့တာပါ။
ဒါေၾကာင့္ အိမ္ေစာင့္အစိုးရေခတ္မွာ နီေပါမွာ အာရွဆိုရွယ္လစ္ အစည္းအေဝးလုပ္ေတာ့ အျပန္မွာ ဘုရားဖူးဖို႔ က်ေနာ္တို႔ (ကေလး) ေတြကိုပါ ေခၚသြားခဲ့ပါတယ္။ ဘုရားပြင့္ရာ လုမၸဏီဥယ်ာဥ္ဟာ နီေပါႏိုင္ငံထဲမွာ ရွိပါတယ္။ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရဲ႔ ဧည့္သည္အေနနဲ႔ လုမၸဏီဥယ်ာဥ္ရွိရာ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴး ( Govemor) က ေန႔လည္စာ ဧည့္ခံပါတယ္။ က်ေနာ္က(ကေလးပီပီ) ဘာမသိညာမသိ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးရဲ႔ ထမင္းပန္းကန္ကို ထိမိရာ ထမင္းမစားေတာ့ပါ။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးက က်ေနာ့္ရဲ႔ အေဖကို ေတာင္းပန္လိုက္တာ။ ဗရာမင္ရဲ႕ ပန္းကန္ကို ႏိုင္ငံျခားဧည့္သည္ေတာင္ မထိရပါ။
တခါ ဗုဒၶဂါရာကို အသြား ဟိႏၵဴဘုရားေက်ာင္းတခုကို ဝင္ၾကည့္ၾကပါတယ္။ ဒီဘုရားေက်ာင္းအတြင္းမွာ
အဝိုင္းပံုသ႑ာန္ ေရခ်ဳိးရာေနရာကိုလည္း တည္ေဆာက္ထားပါတယ္။ ေရခ်ဳိးဖို႔ အေဆာက္အဦမွာ (ဇာတ္) အလိုက္ အဆင့္ဆင့္ တည္ေဆာက္ထားပါတယ္။ အျမင့္ဆံုးအဆင့္က ဗရာမင္မ်ား ခ်ဳိးၿပီး ေရကို ေရေျမာင္းကတဆင့္ ေရခံျပီးေနာက္ (ဇာတ္) ေတြက ခ်ဳိးရပါတယ္။ ဒီလို အဆင့္ဆင့္ ေရခံၿပီး စီးဆင္းေစရာ ေအာက္ဆံုးအဆင့္ Untouchable အဆင့္ကို ေရာက္တဲ့အခါ ေရဟာ ညစ္ပတ္တဲ့ ဆပ္ျပာေရ ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ေအာက္ဆံုးအဆင့္မွ လူေတြဟာ ဗရာမင္ေတြ ဘယ္လို စံစားေနတယ္ဆိုတာ မျမင္ရ (တက္ခြင့္မရွိ) ဆပ္ျပာေရေတြကိုပဲ ေက်ေက်နပ္နပ္ ခ်ဳိးသံုးေနတာကို ျမင္ရတဲ့ျမင္ကြင္းကုိ ဒီကေန႔အထိ မေမ့ႏိုင္ပါ။
အဝိုင္းပံုသ႑ာန္ ေရခ်ဳိးရာေနရာကိုလည္း တည္ေဆာက္ထားပါတယ္။ ေရခ်ဳိးဖို႔ အေဆာက္အဦမွာ (ဇာတ္) အလိုက္ အဆင့္ဆင့္ တည္ေဆာက္ထားပါတယ္။ အျမင့္ဆံုးအဆင့္က ဗရာမင္မ်ား ခ်ဳိးၿပီး ေရကို ေရေျမာင္းကတဆင့္ ေရခံျပီးေနာက္ (ဇာတ္) ေတြက ခ်ဳိးရပါတယ္။ ဒီလို အဆင့္ဆင့္ ေရခံၿပီး စီးဆင္းေစရာ ေအာက္ဆံုးအဆင့္ Untouchable အဆင့္ကို ေရာက္တဲ့အခါ ေရဟာ ညစ္ပတ္တဲ့ ဆပ္ျပာေရ ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ေအာက္ဆံုးအဆင့္မွ လူေတြဟာ ဗရာမင္ေတြ ဘယ္လို စံစားေနတယ္ဆိုတာ မျမင္ရ (တက္ခြင့္မရွိ) ဆပ္ျပာေရေတြကိုပဲ ေက်ေက်နပ္နပ္ ခ်ဳိးသံုးေနတာကို ျမင္ရတဲ့ျမင္ကြင္းကုိ ဒီကေန႔အထိ မေမ့ႏိုင္ပါ။
ေအာက္ဆံုးအဆင့္ကေန ၾကည့္ရင္ ဗရာမင္ေတြဟာ တိမ္ညြန္႔ခူးစားေနတဲ့ နတ္ဘုံ၊ နတ္နန္းက သူေတြနဲ႔ တူပါတယ္။ ေဝးလြန္းတဲ့ အျမင့္ဘံုမွ (ဇာတ္) ျမင့္ေတြ ျဖစ္တယ္။ အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္တြင္ (ဇာတ္) လို လူတန္းစား အတိအက် မခြဲထားေပမယ့္ ေငြေၾကးပိုင္ဆိုင္မႈ ပမာဏေပၚမူတည္ၿပီး အဆင့္အတန္း ကြဲတယ္လို႔ ဆိုႏုိင္ပါတယ္။ ေအာက္ဆံုးအဆင့္ လခစား (သို႔) ေန႔စားလုပ္သားေတြဟာ ေန႔ဒဓူဝ အလုပ္ဝင္၊ အလုပ္ထြက္ လခ (သို႔) ေန႔စားရၾကတယ္။ အျမင့္ဆံုးအဆင့္ လူခ်မ္းသာ (ဗရာမင္) ေတြက ေငြပံုေပၚထုိင္ၿပီး ေငြရွာၾကတာကိုမျမင္ရမသိႏိုင္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ Main Street လူေတြက Wall Street က လူေတြကို ေငးေမွ်ာ္
ၾကည့္ၾကရတယ္။ ခြဲျခားမႈ (ဇာတ္) ဆိုတာဘယ္စံနစ္မွာမဆို ေကာင္က်ိဳးမေပးပါဖူး။
ၾကည့္ၾကရတယ္။ ခြဲျခားမႈ (ဇာတ္) ဆိုတာဘယ္စံနစ္မွာမဆို ေကာင္က်ိဳးမေပးပါဖူး။
အရင္းရွင္စနစ္မွာ အေရးပါတဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ (သို႔) ခံယူခ်က္တခု ရွိပါေသးတယ္။ က်ေနာ္ အင္းစိန္မွာ ေနခဲ့စဥ္ အေတြ႔အႀကံဳေလးနဲ႔ ယွဥ္ၿပီး တင္ျပပါရေစ။ အင္းစိန္ေထာင္မွာ က်င့္သံုးတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ (သို႔) စံနစ္တခု ရွိပါတယ္။ လူသတ္မႈ၊ ဓားျပမႈ စတာေတြနဲ႔ ေထာင္က်လာသူေတြကို (ႏွစ္ႀကီးသမား) ေတြလို႔ ေခၚတယ္။ ရာဇဝတ္မႈနဲ႔ ေထာင္က်လာသူေတြဟာ ေထာင္တြင္း စားသံုးဖို႔အတြက္ ေျမယာစိုက္တဲ့ အလုပ္ေတြကို ေစခိုင္းခံရတယ္။ ႏွစ္ႀကီးသမားေတြကို (လံုခ်ည္အျပာ) ထုတ္ေပးကာ ခြဲျခားထားတာေၾကာင့္
(လံုခ်ည္ျပာ) လို႔ ေခၚဆိုညႊန္းေလ့ရွိပါတယ္။
ရာဇဝတ္အက်ဥ္းသားတိုင္း ေထာင္စည္းကမ္းအရ ၂ ပတ္ တခါ မိသားစုနဲ႔ ေတြ႔ခြင့္ရၾကပါတယ္။ ဒါကို
(ေထာင္ဝင္စာ) ေတြ႔တယ္လို႔ ေခၚပါတယ္။ အက်ဥ္းသားအမ်ားစုရဲ႕ ဇနီး၊ သားမယား၊ ေဆြမ်ဳိး၊ ေမာင္ႏွမ၊ မိသားစု အမ်ားစုက မရွိမဲ့ ရွိမဲ့ ေငြကေလးနဲ႔ ငါးပိေၾကာ္၊ ေဆးလိပ္၊ ေဆးေပါ့လိပ္ေလးေတြနဲ႔ ၂ ပတ္ တခါ ေတြ႔ၾကရပါတယ္။ ေထာင္ထဲမွာ တရားဝင္ ေငြ ကိုင္ခြင့္မရွိပါ၊ ဒါေၾကာင့္ ေဆးလိပ္ (ဝါ) ေဆးေပါ့လိပ္ဟာ ေငြ ျဖစ္လာတယ္။ ရာဇဝတ္ အက်ဥ္းသားေတြဟာ မိမိတို႔ရလာတဲ့ ေထာင္ဝင္စာေတြထဲက ေကာင္းႏိုးရာရာ အစားအစာေတြ၊ ေဆးလိပ္ေတြနဲ႔ လံုခ်ည္ျပာေတြကို ပူေဇာ္ပါမွ ေနပူထဲတြင္ လံုခ်ည္ျပာေတြရဲ႕ မတရားေမာင္းႏွင္ ေစခိုင္းတဲ့ဒဏ္ကေန သက္သာရာရပါတယ္။
(ေထာင္ဝင္စာ) ေတြ႔တယ္လို႔ ေခၚပါတယ္။ အက်ဥ္းသားအမ်ားစုရဲ႕ ဇနီး၊ သားမယား၊ ေဆြမ်ဳိး၊ ေမာင္ႏွမ၊ မိသားစု အမ်ားစုက မရွိမဲ့ ရွိမဲ့ ေငြကေလးနဲ႔ ငါးပိေၾကာ္၊ ေဆးလိပ္၊ ေဆးေပါ့လိပ္ေလးေတြနဲ႔ ၂ ပတ္ တခါ ေတြ႔ၾကရပါတယ္။ ေထာင္ထဲမွာ တရားဝင္ ေငြ ကိုင္ခြင့္မရွိပါ၊ ဒါေၾကာင့္ ေဆးလိပ္ (ဝါ) ေဆးေပါ့လိပ္ဟာ ေငြ ျဖစ္လာတယ္။ ရာဇဝတ္ အက်ဥ္းသားေတြဟာ မိမိတို႔ရလာတဲ့ ေထာင္ဝင္စာေတြထဲက ေကာင္းႏိုးရာရာ အစားအစာေတြ၊ ေဆးလိပ္ေတြနဲ႔ လံုခ်ည္ျပာေတြကို ပူေဇာ္ပါမွ ေနပူထဲတြင္ လံုခ်ည္ျပာေတြရဲ႕ မတရားေမာင္းႏွင္ ေစခိုင္းတဲ့ဒဏ္ကေန သက္သာရာရပါတယ္။
ေထာင္ဝင္စာ မေတြ႔ႏိုင္သူ၊ ခုိကိုးရာမဲ့ေနသူ အက်ဥ္းသားေတြအဖို႔ေတာ့ တရိစာၦန္ တေကာင္အလား
အေမာင္းခံရဖို႔ပဲ ရွိပါေတာ့တယ္။ အက်ဥ္းသားတေယာက္ကို ၿမဳိးၿမဳိးျမက္ျမက္ေလး ေခါင္းပံုျဖတ္ၿပီးတဲ့ လံုခ်ည္ျပာ တေယာက္ဟာ အဲဒီအက်ဥ္းသားကို လက္ညိဳးထိုးၿပီး တျခား လံုခ်ည္ျပာတေယာက္ကို ေဆးေပါ့လိပ္ ၁ဝဝ၊ ၂ဝဝ၊ ၃ဝဝ စသည္ျဖင့္ လက္လႊဲေရာင္းစားေလ့ရွိပါတယ္။ အက်ဥ္းသား မွန္မွန္ လက္ခံရရွိတဲ့ ပမာဏ ေထာင္ဝင္စာေပၚ မူတည္ၿပီး ေစ်းသတ္မွတ္ၾကတယ္။
အေမာင္းခံရဖို႔ပဲ ရွိပါေတာ့တယ္။ အက်ဥ္းသားတေယာက္ကို ၿမဳိးၿမဳိးျမက္ျမက္ေလး ေခါင္းပံုျဖတ္ၿပီးတဲ့ လံုခ်ည္ျပာ တေယာက္ဟာ အဲဒီအက်ဥ္းသားကို လက္ညိဳးထိုးၿပီး တျခား လံုခ်ည္ျပာတေယာက္ကို ေဆးေပါ့လိပ္ ၁ဝဝ၊ ၂ဝဝ၊ ၃ဝဝ စသည္ျဖင့္ လက္လႊဲေရာင္းစားေလ့ရွိပါတယ္။ အက်ဥ္းသား မွန္မွန္ လက္ခံရရွိတဲ့ ပမာဏ ေထာင္ဝင္စာေပၚ မူတည္ၿပီး ေစ်းသတ္မွတ္ၾကတယ္။
ဤေထာင္တြင္းစနစ္ဟာ လူလူခ်င္း ေခါင္းပံုျဖတ္တဲ့ စံနစ္ျဖစ္တယ္။ ဒီစံနစ္မွာ (ဝင္ေငြ) ဟာ ေထာင္ဝင္စာပမာဏ ျဖစ္တယ္။
အရင္းရွင္စနစ္ဟာ ေငြသားအေပၚမွာ ေခါင္းပံုျဖတ္ျခင္း ျဖစ္တယ္။ ေထာင္ထဲမွာ အက်ဥ္းသား တေယာက္ဟာ သူ မသိဘဲ လံုခ်ည္ျပာတေယာက္က ေနာက္ လံုခ်ည္ျပာတေယာက္ကို ေဆးေပါ့လိပ္နဲ႔ တန္ဖိုးျဖတ္ၿပီး အေရာင္းစားခံရသလိုမ်ဳိး အရင္းရွင္စနစ္မွာ (Loan) လို႔ ေခၚတဲ့ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ကို အရင္းရွင္တေယာက္ကေန ေနာက္အရင္းရွင္တေယာက္ဆီကို လက္လႊဲေရာင္းခံရပါတယ္။ ဥပမာ - က်ေနာ္က အိမ္ဝယ္ဖို႔ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂ သိန္း ေခ်းၿပီး တလမွာ ၂ဝဝဝ ေပးဆပ္ရတယ္ ဆိုပါစို႔။ က်ေနာ့္ကို ေခ်းတဲ့ ABC ဘဏ္က ေနာက္ဘဏ္တခုကို (က်ေနာ္သိစရာ မလိုဘဲ) ေရာင္းစားလိုက္ပါမယ္။ အဲဒီဘဏ္က က်ေနာ္တို႔လိုပဲ Loans ေတြကို ေပါင္းစပ္ၿပီး၊ တခါ ေနာက္တဆင့္ MBS ( Mortage Back Securities) အျဖစ္ ေရာင္းစားလိုက္ပါမယ္။ ေနာက္တဆင့္ ပိုၿပီး အရင္းရွိသူ MBS ေတြကို တျခား Securities Bonds ေတြနဲ႔ ေရာၿပီး ေနာက္တဆင့္ ေရာင္းစားျပန္ပါတယ္။ အခုလို အဆင့္ဆင့္ ေရာင္းစားခံရတာကို ေအာက္ဆံုးအဆင့္ ေငြေခ်းသူ (က်ေနာ္) က ဘာမွ မသိလိုက္ရပါ။ ဒါေၾကာင့္ အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္ကို ဟိႏၵဴ (ဇာတ္) နဲ႔ ႏႈိင္းၿပီး ဥပမာ ေပးရတာျဖစ္ပါတယ္။ (မွတ္ခ်က္။ ။ နဲ႔ တျခား အေခၚအေဝၚေတြကို ေရွ႕ မွာရွင္းျပပါမယ္။)
အရင္းရွင္စနစ္မွာ ေငြရွိသူ၊ ေငြရင္းသူေတြဟာ ဗရာမင္ေတြလို ထိပ္ဆံုးအဆင့္မွာ ရွိတာေၾကာင့္ Banker လို႔ ေခၚတဲ့ ဘဏ္လုပ္ငန္းရွင္ (သို႔) ဘဏ္ထိပ္ကဲေတြဟာ အရင္းရွင္စနစ္မွာ ၾသဇာအႀကီးမားဆံုးလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အရင္းရွင္စနစ္မွာ ဘဏ္ ႏွစ္မ်ဳိးႏွစ္စား ရွိျပန္တယ္။ Commercial Bank လို႔ ေခၚတဲ့ ျပည္သူေတြနဲ႔ အလုပ္လုပ္တဲ့ ဘဏ္နဲ႔ Investment Bank ဘဏ္ဆိုၿပီး ျဖစ္တယ္။ ဘဏ္စနစ္ရဲ႕ အေျခခံက (လူေတြ) Customers ေတြက ဘဏ္မွာ ေငြအပ္ႏွံၾကပါတယ္။ ဘဏ္ကအတိုးနဲနဲေပးၿပီး ေငြေပးယူခ ဝန္ေဆာင္ခ Service Fees စားပါတယ္။ ဒီစုေငြေတြကို စုေပါင္းၿပီး ဘဏ္က လုပ္ငန္းရွင္ Business People ေတြကို အတိုးနဲ႔ ေငြေခ်းပါတယ္။ ဘဏ္ အႀကီးအေသးေပၚ မူတည္ၿပီး Community Bank ရက္ကြက္ဘဏ္၊ Regional Bank ေဒသျပည္နယ္ဘဏ္၊ National Bank တျပည္လံုးဆိုင္ရာဘဏ္၊ International Bank အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာဘဏ္ဆိုၿပီး ႀကီးစဥ္ငယ္လိုက္ တည္ရွိၾကပါတယ္။
ဒီဘဏ္ေတြဟာ ျပည္သူေတြရဲ႔ ေငြေတြကို လက္ခံၿပီး ေငြလည္ပတ္မႈ လုပ္တာေၾကာင့္ အစိုးရက ထိန္းကြပ္မႈ (Regulation) အတိုင္း လိုက္နာရပါတယ္။ အရမ္းကာေရာ နားလည္မႈနဲ႔ ေခ်းရင္ ႐ံႈးးၿပီး ဒုကၡမေရာက္ရေအာင္ပါ။ ဘဏ္မွာေငြစာရင္း ဖြင့္သူတိုင္းအတြက္ အေမရိကန္ေဒၚလာ တသိန္းကို အစိုးရအဖြဲ႔စည္း FDIC က အာမခံေပးထားပါတယ္။ ဘဏ္တခု ဒုကၡေရာက္မယ္ထင္ရင္ FDIC က ဝင္ၿပီး ဘဏ္ကို ထိန္းကြပ္ေရာင္းပစ္ ႏိုင္ပါတယ္။ ျပည္သူေတြဆီက Deposit ေငြလက္ခံၿပီး ေခ်းတာ ဘဏ္ေတြရဲ႕ တစိတ္တပိုင္းပဲ ရွိတယ္။ ဒီျပည္သူေတြဆီက Deposit လက္ခံၿပီး ေငြေခ်းတဲ့ ဘဏ္ေတြကို Commercial Bank လို႔ ေခၚပါတယ္။
လက္လုပ္လက္စား၊ လခစား ျပည္သူေတြနဲ႔ ထိေတြ႔မႈ လံုးဝ မရွိတဲ့ ဘဏ္တမ်ိဳး ရွိပါေသးတယ္။ ဒီဘဏ္ေတြကို Investment Bank ေငြရင္းရွာဘဏ္လို႔ ေခၚပါတယ္။ ၁၉၂၄ ခုႏွစ္ ဥပေဒအရ Investment Bankု နဲ႔ Commercial Bank တို႔ကို ေပးမေရာပါ။ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္ သမၼတ ကလင္တန္ လက္ထက္မွာ ဥပေဒအသစ္အရ ဒီဘဏ္ ၂ မ်ဳိး ေရာခြင့္ရသြားပါတယ္။ ဒီကေန႔ ျပႆနာ ႀကီးမားရျခင္းမွာ ဒီဘဏ္ ၂ မ်ဳိး ေရာခြင့္ရလို႔ ပိုမို႐ႈပ္ေထြးကုန္ျခင္း ျဖစ္တယ္။
Investment Bank ဆိုသည္မွာ ေငြရင္းကို ရွာေပးေသာဘဏ္ ျဖစ္သည္။ ေငြရင္းကို ဘယ္ကရွာရမွာလဲ?
အရင္းရွင္ ဗရာမင္ေတြ ရဲေလာကမွာ ထိပ္ဆံုးမွ အခ်မ္းသာဆံုး ပုဂၢိဳလ္ (သို႔) မ႑ိဳင္ေတြမွာ -
၁။ Independently Wealthy (အမွီအခိုမရွိ တသီးတျခား ခ်မ္းသာသူေတြ)
၂။ Pension Funds & Mutual Funds (ပင္စင္ေငြစုေတြနဲ႔ အမ်ားစု ေငြစုေတြ)
၃။ Insurance Companies (အာမခံ ကုမၸဏီႀကီးေတြ) ျဖစ္တယ္။
က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေငြ ရွိလာပါက ေရႊ၊ စိန္၊ ကား၊ တိုက္ဝယ္ၿပီး ေငြမ်ားကို ပိုက္ထားကာ အတိုးေပးစားတာေလာက္ပဲ ရွိၾကပါသည္။ မိမိ၌ ရွိၿပီးသားေငြမ်ားမွ ေငြထပ္ေပၚရန္ လမ္းေၾကာင္း သိပ္မရွိလွပါ။ အရင္းရွင္စနစ္တြင္ ေငြရွိရင္ ဒီေငြမွ ေငြထပ္ေပၚေအာင္ (ရင္းႏွီး) Investment လမ္းေၾကာင္းေတြ ရွိၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်ိက်ိတက္ ခ်မ္းသာလာၾကတဲ့ ဘီလ္ဂိတ္၊ ေရာ္ကီဖဲလား၊ ကေနဒီ၊ ေဂ်ပီေမာ္ဂန္တို႔လို ပုဂၢိဳလ္ေတြဟာ Trust Fund ေတြ ေထာင္ၿပီး Professional Money Managers လို႔ ေခၚတဲ့ ေၾကးစား ေငြေၾကးစီမံခန္႔ ခြဲမႈ မန္ေနဂ်ာေတြကို လႊဲထားၾကပါတယ္။ အင္တာနက္ တဟုန္ထိုးတက္ခ်ိန္ Internet Boom ၊ အခုအခါ အိမ္ယာေျမ တဟုန္ထိုးတက္ခ်ိန္ Housing Boom ေတြမွာ ခ်မ္းသာလာၾကတဲ့ ေခတ္သစ္သူေ႒းေတြကလည္း Money Manager ေတြကိုပင္ အပ္ႏွံၿပီး အရင္းရွာ၊ ေငြရွာ (Invest) လုပ္ၾကပါတယ္။
အရင္ေခတ္ေတြက အလုပ္သမားတေယာက္ရဲ႕ လုပ္သက္တေလွ်ာက္ ေနာင္မွာ ပင္စင္ယူႏိုင္ဖို႔ လစဥ္မွန္မွန္ လခကေန ျဖတ္ၿပီး ေငြစု ၾကရပါတယ္။ ကုမၸဏီႀကီးေတြကေသာ္လည္းေကာင္း၊ အစိုးရအလုပ္သမားျဖစ္ရင္ အစိုးရကေသာ္လည္းေကာင္း၊ အခ်ဳိးက် လုပ္သားတဦးစီ ပင္စင္အတြက္ လစဥ္မွန္မွန္ ထပ္ျဖည့္ဆည္းေပးရပါတယ္။ ဒီအလုပ္သမားေတြကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အလုပ္သမားသမဂၢေတြက Professional Money Manager ေတြကို ငွားၿပီး ရင္းႏွီးကာ ေငြတိုးပြားေအာင္ လုပ္ေဆာင္ၾကရပါတယ္။
အခုေနာက္ပိုင္း ေခတ္ေတြမွာ ပင္စင္အစား ၄ဝ၁ (K) လို႔ ေခၚတဲ့ စုေငြနည္းစနစ္အသစ္ ေပၚလာပါတယ္။ အရင္စံနစ္အရအလုပ္သမားတေယာက္ဟာ ႀကိက္သည္ျဖစ္ေစ၊ မႀကိက္သည္ျဖစ္ေစ မိမိရဲ႕စုေငြဟာ မိမိနဲ႔ ဆိုင္ရာ ပင္စင္စုေဆာင္းရာ Pension Funds ကိုပဲ ေပးသြင္းရပါတယ္။ ၄ဝ၁ (K) စနစ္မွာ အလုပ္သမားတေယာက္ဟာ မိမိေက်နပ္ရာ Mutual Funds ကို ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ခြင့္ရွိပါတယ္။ Mutual Funds ဆိုတာ ရင္းႏွီးမႈကို ကြၽမ္းက်င္တဲ့ Investment Bank အရင္းအႏွီးဘဏ္ေတြက ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ ေငြစုအဖြဲ႔ေတြျဖစ္တယ္။ Mutual Funds ေတြက သံုးလ တႀကိမ္ မိမိတို႔ရဲ႕ ေငြေၾကးပမာဏ တိုးတက္မႈ၊ ဆုတ္ယုတ္မႈ အစီရင္ခံစာေတြကို ထုတ္ေဝရပါတယ္။ တခ်ဳိ႕က Mutual Funds ေတြက မစြန္႔စား၊ အျမတ္နည္းနည္းနဲ႔ ပံုမွန္တိုးတက္မႈကို ရည္စူးတယ္။
တခ်ဳိ႕က စြန္႔စြန္႔စားစား ရင္းရဲတယ္။ အျမတ္မ်ားႏိုင္သလို ႐ံႈးးလည္း႐ံႈးးႏိုင္တယ္။ တခ်ဳိ႕က အာရွႏုိင္ငံေတြ (ဥပမာ တ႐ုုတ္ျပည္ႀကီး) မွ ကုမၸဏီေတြမွာ ရင္းႏွီးမယ္ စသည္ျဖင့္ ခြဲျခား၊ ထူးျခားမႈေလးေတြ ရွိပါတယ္။ မိမိကုမၸဏီ (သို႔) အစိုးရနဲ႔ နားလည္မႈရွိတ Mutual Funds ေတြကေန ႀကိက္ရာကို ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ပါတယ္။
အာမခံကုမၸဏီေတြဟာ ေခတ္အဆက္ဆက္ အာမခံေငြေတြကို ရင္းႏွီးခဲ့ၾကတာေၾကာင့္ အရင္းအႏွီး ရွိၿပီးတဲ့ ေငြပံုေပၚ ထိုင္ေနသူေတြ ျဖစ္ၾကတာေၾကာင့္ ေငြရွိၾကပါတယ္။
ဒီလို ေငြရွိသူေတြကေန အရင္းအႏွီးရွာေပးတဲ့ ေစ်းကြက္ကို ေငြေၾကးအရင္းအႏွီး ေစ်းကြက္ Capital Market လို႔ ေခၚပါတယ္။ နယူးေရာက္ၿမိဳ႕ ေဝၚလ္စထရိနဲ႔ လန္ဒန္ ေငြေၾကးေစ်းကြက္ London Financial Market ဟာ ေငြရင္းေစ်းကြက္မွာ ထိပ္က ေျပးေနၾကပါတယ္။
Stocks & Bonds ဆိုတာ ဘာလဲ?
ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈျပဳမယ္ဆိုရင Stocks & Bonds ေတြကို နားလည္လို႔ မရပါ။
Stock ဆိုတာ ဘာလဲ?
က်ေနာ္က စီးပြားေရးလုပ္ခ်င္တယ္ ဆိုပါစို႔။ လြယ္လြယ္ကူကူ ပလပ္စတစ္အိတ္ေတြ ထုတ္တဲ့ လုပ္ငန္းလုပ္ခ်င္တယ္ ဆိုပါစို႔။ လြယ္လြယ္ေတြးႏိုင္ေအာင္ ခ်မ္းသာတဲ့မိတ္ေဆြ ေသာ္လည္းေကာင္း ဘဏ္ကေသာ္လည္းေကာင္း ေငြ ၅ သိန္းကို သံုးရစ္ထုတ္ ေခ်းၿပီး စက္႐ံုး တည္တယ္ ဆိုပါစို႔။ တႏွစ္၊ တႏွစ္ခြဲ အၾကာမွာ က်ေနာ့္ဆီက ဝယ္မယ့္သူ အေယာက္ ၂ဝ ေလာက္ ျဖစ္လာလို႔ ေနာက္ထပ္ Customer ၁ဝ ေယာက္ေလာက္ အလားအလာရွိေနၿပီ။ ၿပဳိင္ဘက္ေတြထက္သာဖို႔ စက္အသစ္ေတြ ဝယ္ရမယ္။ ပစၥည္းသစ္ေတြ ထုတ္ရမယ္၊ အေရာင္းသမားေတြ ထပ္ငွားရမယ္၊ စက္လည္မယ့္သူ အင္ဂ်င္နီယာအသစ္ေတြ ထပ္ငွားရမယ္၊ အလားအလာလည္း ေကာင္းေနၿပီ၊ ေငြတ သန္းခြဲ ထပ္လိုတယ္ဆိုပါေတာ့။
ဘဏ္က အတိုးမ်ားတယ္၊ သူငယ္ခ်င္းကလည္း ေငြ မပိုေတာ့ဘူး၊ ဘာလုပ္မလဲ။ အရင္းရွင္စနစ္မွာဆိုရင္ မိမိရဲ႔ ပိုင္ဆိုင္မႈကို မွ်ေဝၿပီး ေငြေဖာ္ႏိုင္၊ ေရာင္းႏုိင္ပါတယ္။ မိမိရဲ႔ လုပ္ငန္း ေငြ အဝင္အထြက္၊ အင္အား၊ အလားအလာကို ၾကည့္ၿပီး Investment Banker ေတြက
ေစ်းကြက္ကိုၾကည့္ၿပီး ေစ်းသတ္မွတ္ ေပးလိမ့္မယ္။ လြယ္လြယ္နဲ႔ နားလည္ေအာင္ ေျပာရရင္ ဒီ Investment Bank ကပဲ ဦးစီးၿပီး Stock ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ေရာင္းေပးပါလိမ့္မယ္။ ဒါကို Stock offering လို႔ ေခၚပါတယ္။ ပထမဆံုး Stock စေရာင္းတာကို IPO (Initial Public offering) လို႔
ေခၚပါတယ္။ ေစ်းသိပ္ႀကီးရင္ လူမဝယ္ဘူး။ ေစ်းသိပ္နိမ့္ရင္လည္း ကိုယ္နာတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒါေတြဟာ ပညာသား ပါလွတယ္။
တကယ္လို႔ မိမိရဲ႕ စေတာ့@(Stock) တခုကို ၁၅ ေဒၚလာနဲ႔ ေရာင္းမယ္။ Stock ေပါင္း တသိန္း ထုတ္မယ္ဆိုရင္ လိုတဲ့ ေငြ တသန္းခြဲ ရၿပီမို႔ လုပ္ငန္း ပိုမို တိုးခ်ဲ႕ ႏိုင္ၿပီေပါ့။ Stock ဝယ္တဲ့ သူကေတာ့ စြန္႔စားမႈ ရွိတယ္ေပါ့။ ဒီကုမၸဏီ ေအာင္ျမင္ရင္ မိမိဝယ္ရင္းလိုက္တဲ့ စေတာ႔ေတြက ေစ်းတက္ရင္ ျမတ္ၿပီ၊ မေအာင္ျမင္ရင္ ႐ံႈးးၿပီေပါ့။ Stock ဝယ္ရင္ကုမၸဏီရဲ႔ တစိတ္တေဒသကို ဝယ္ယူတာနဲ႔ အတူတူပါပဲ။
Bond ဆိုတာဘာလဲ။
Bond ဆိုတာက အာမခံနဲ႔ ေငြေခ်းတာပါပဲ၊ အစိုးရကျဖစ္ေစ၊ ကုမၸဏီတခုက ျဖစ္ေစ ေငြလိုတဲ့အခါ Bond ထုတ္ၿပီး အမ်ားလူထုဆီက ေငြေခ်းျခင္းပါပဲ၊ ဥပမာ ဗာဂ်ီးနီးယား ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴး က တံတားတခု ေဆာက္လိုတယ္။ ေဒၚလာ (၁ဝ သန္း) ကုန္မယ္၊ အဲဒီအတြက္ ဗာဂ်ီးနီးယား အစိုးရက အမ်ားလူထုကို Bond ထုတ္ေရာင္းႏိုင္ပါတယ္။ Bond မွာ ေရတို - တႏွစ္အတြင္း ျပန္ဆပ္ရတာ။ အလယ္အလတ္ - ၁ဝ ႏွစ္ျပည့္မွ ျပန္ဆပ္ရတာ။ ေရရွည္ - ၁ဝ ႏွစ္ အထက္မွာ ဆပ္ရတာေတြ ရွိပါတယ္။ ကူပြန္ Coupon ဆိုတာက Bond ရဲ႕ အတိုးႏႈန္းပါ။ အၾကမ္းအားျဖင့္ Bond တခုကို ေဒၚလာ တေထာင္တန္ေလ့ ရွိတယ္။ အေမရိကားမွ တႏွစ္မွာ ႏွစ္ႀကိမ္ အတိုးေပးၿပီး၊ ဥေရာပမွာေတာ့ တႏွစ္မွာ တႀကိမ္ဘဲ ေပးေလ့ရွိတယ္။
ဒီ Stocks & Bonds ေတြကို Securities လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ သတိျပဳေေစခ်င္တာက Bond ဆိုတာက ေငြေခ်းစာရြက္ပါပဲ။ အတိုးပဲ စားရပါတယ္။ Stock ကေတာ့ ပိုင္ဆိုင္မႈ ျဖစ္တာေၾကာင့္႐ံႈးးႏိုင္၊ ျမတ္ႏိုင္ပါတယ္။ က်ေနာ္ Cisco မွာ လုပ္ခဲ့စဥ္က Cisco Stocks ေတြဟာ ၈ လတိုင္းမွာ ၂ ဆ ျဖစ္သြားပါတယ္။ ျပဳတ္က်ေတာ့ ဝုန္းဆို ၁ဝဝ ကေန ၁ဝ ျဖစ္သြားတယ္။
Bonds ေတြမွာ ႐ႈပ္ေထြးတဲ့ Bonds ေတြ ရွိပါေသးတယ္။ ဒီေနရာမွာ သိသင့္တာကေတာ့ Assets Back Securities ဆိုတာက တျခားကဝင္တဲ့ ဝင္ေငြအေပၚ မူတည္ၿပီး အရင္းနဲ႔ အတိုးကိုေပးတဲ့ Bonds ကို ဆိုလိုတာပါ။ ဥပမာ ေရွ႕ မွာ ေရးခဲ့တဲ့ အိမ္ကို ဝယ္ဖို႔ဆိုရင္ ABC ကုမၸဏီက ေငြ တသိန္း ေခ်းတယ္။ ဒီေခ်းေငြေတြကို ABC က Freddie Mac (သို႔မဟုတ္) ဘဏ္ XYZ ကို ေရာင္းလိုက္ပါတယ္။
ဘဏ္ XYZ က ဒီလို ေခ်းေငြေပါင္း ၁ဝဝ ကို မွီၿပီး Bonds ျပန္ေရာင္းရင္ ဒီ Bonds ဟာ အိမ္ကို မွီၿပီး ထုတ္တာေၾကာင့္ Mortgage Back Securities (MBS) လို႔ ေခၚပါတယ္။ MBS အျပင္ က်န္ Securities ေတြလည္း ရွိပါေသးတယ္။ ထို႔နည္းတူစြာပဲ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ကားေၾကြး၊ ဗီဇာကဒ္၊ မာစတာကဒ္ အေၾကြးေတြကို မွီၿပီး တျခား Securities အျဖစ္ Public အမ်ားလူထုကို ျပန္ေရာင္းႏုိင္ပါေသးတယ္။
အင္းစိန္ေထာင္မွာ လံုခ်ည္ျပာက ေထာင္ဝင္စာေပၚ မူတည္ၿပီး အက်ဥ္းသားကို လံုခ်ည္ျပာ အခ်င္းခ်င္း ေဆးလိပ္နဲ႔ ေရာင္းစားတယ္။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ေခ်းေငြ Loans က ရတဲ့ ဝင္ေငြနဲ႔ အျမတ္ေပၚ မူတည္ၿပီး ဘဏ္ေတြက အခ်င္းခ်င္း ျပန္ေရာင္းစားျခင္းပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ အဆင့္ဆင့္ အျမတ္ထုတ္ၾကတာေၾကာင့္ ဟိႏၵဴဘာသာက ဇာတ္ေတြအတိုင္း အဆင့္ဆင့္ ရွိၾကပါတယ္။
ျပႆနာေပၚလာၿပီေဟ့။
အခု လက္ရွိျပႆနာေတြဟာ MBS က အရင္းတည္လာတာပါ။ သပြတ္အူလို ႐ႈပ္ေထြးတာေတြကို ေနာက္ဆံုး ၿပီးခဲ့တဲ့ စက္တင္ဘာလ အကုန္ေလာက္မွာ အေမရိကန္စီးပြားေရးအတြက္ တာဝန္ရွိတဲ့
အေမရိကန္ ဗဟုိဘဏ္ ဖက္ဒရယ္ ရီဇပ္(ဗ္) Federal Reserve မွ ဥကၠ႒ မစၥတာ ဘာ(လ္)နမ္ကီ Mr. Benanke နဲ႔အေမရိကန္ အစိုးရ ဘ႑ာေရးဝန္ႀကီး မစၥတာေပါ(လ္)စင္ MR. Paulsen တို႔ ႏွစ္ေယာက္ ဘဏ္နဲ႔ စီးပြားေရး မ႑ိဳင္တခုခ်င္းကို ေရြးကယ္႐ံုးႏွင့္ မေလာက္ေတာ့ဘူး၊ အေျခအေနဆိုးေနၿပီ၊ Comprehensive Plan လို႔ေခၚတဲ့ ျပႆနာရဲ႔ က႑တခုလံုးကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းမွဆိုၿပီး အေမရိကန္ကြန္ကရက္ကို တင္ျပခြင့္ ေတာင္းလာပါတယ္။
ဒီလို ျပႆနာကို ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းဖို႔ အေမရိကန္ေဒၚလာ ဘီလီယံ ၇ဝဝ (သန္းေပါင္း ၇ သိန္း) ကုန္က်စရာရွိတာေၾကာင့္ အေမရိကန္ ကြန္ကရက္ အမတ္ေတြကို သံုးစြဲခြင့္ ဥပေဒ ျပဳေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုလာပါတယ္။ စက္တင္ဘာလ ၂၉ ရက္ေန႔က မဲခြဲရာမွာ အေမရိကန္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္မွာ ကန္႔ကြက္မဲ ၂၂၈ မဲ၊ ေထာက္ခံမဲ ၂ဝ၅ မဲနဲ႔ ရွံဳးနိမ့္သြားပါတယ္။
လက္ရွိျပႆနာဟာ အင္မတန္မွ ႐ႈတ္ေထြးတာေၾကာင့္ သာမန္လမ္းေပၚက အေမရိကန္လည္း
နားမလည္ႏိုင္ၾကပါဘူး။ ဒါေၾကာင္႔ Wall Street ေဝါလ္စထရိ က ေငြရွင္ သူေ႒းေတြကို ဘာေၾကာင့္ ျပည္သူပိုင္တဲ့ အစိုးရဘ႑ာေငြနဲ႔ ကူညီရမွာလဲဆိုၿပီး စိတ္တိုလ်က္ ရွိၾကပါတယ္။ ျပည္သူေတြရဲ႔ ကိုယ္စားလွယ္လို႔ေခၚတဲ့ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္ေတြဟာ အေမရိကန္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု ဥပေဒအရ ျပည္သူနဲ႔ မကင္းေဝးသြားေအာင္ ၂ ႏွစ္ တႀကိမ္ ျပည္သူ႔ေရွ႔မွာ ျပန္လည္အေရြးခံၾကရပါတယ္။
ျဖစ္ခ်င္ေတာ့ ႏိုဝင္ဘာလ ၄ ရက္မွာ ေရြးေကာက္ပြဲ ရွိပါတယ္။ ေဝါလ္စထရိက ေငြရွင္၊ ေၾကးရွင္ ေတြကို ကူရေကာင္းလားလို႔ အမ်က္ထြက္ေနတဲ့ ျပည္သူေတြက ဒဏ္ခတ္မွာ ေၾကာက္လို႔တေၾကာင္း၊ ေစ်းကြက္စီးပြားေရးမွာ အစိုးရက ဝင္မစြက္ရဘူး ဆိုတဲ့ တယူသန္ ရွိၾကတဲ့ လက္်ာ တဖက္စြန္းေရာက္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္ေတြေၾကာင့္တေၾကာင္း လက္ရွိဥပေဒ အဆိုျပခ်က္ဟာ ႐ႈံးနိမ့္ခဲ့ရပါတယ္။
လက္ငင္း အက်ဳိးဆက္က အေမရိက Dow Jones စေတာ့ ေစ်းကြက္ဟာ ၇၇၇ ပိြဳင့္ ထိုးက်ဆံုး႐ံႈးးခဲ့ပါတယ္။ ၉/၁၁ ျဖစ္ၿပီးေနာက္ စက္တင္ဘာလ ၁၇ ရက္၊ ၂ဝဝ၁ ခုႏွစ္မွာ တေန႔တာ က်ဆံုး႐ံႈံးျခင္း ၇၂၁ ဒႆမ ၆၅ ပိြဳင့္ထက္ ပိုပါတယ္။ ဆိုလိုတာက အရင္းရွင္ (သို႔) ေငြေၾကးမႈပ္ႏွံသူေတြက အေမရိကန္ကုမၸဏီေတြနဲ႔ အေမရိကန္ေစ်းကြက္ကို အယံုအၾကည္မရွိဘူး၊ မေသခ်ာ မေရရာတဲ့ စီးပြားေရး အေျခအေနေၾကာင့္ သူတို႔ပိုင္ဆိုင္တဲ့ စေတာ့ေတြကို ထုတ္ေရာင္းမႈေၾကာင့္ စေတာ့ေစ်းေတြ က်ရတာပါ။ ဒီ စေတာ့ (ွအသခု) ေစ်းေတြ က်ဆံုးမႈဟာ လက္ရွိ Credit Crunch ျပႆနာကို ပုိမိုဆိုးဝါးေစပါတယ္။ ဘဲဥအစ ရွာမရသလို ျပႆနာေတြက ရြာလည္ေနပါတယ္။
လက္ရွိ အေမရိကန္ရဲ႔ စီးပြားေရးျပႆနာဟာ ေလာေလာဆယ္ အေျခအေနမွာ ေဝါလ္စထရိ
လို႔ ေခၚတဲ့ အေမရိကန္ရဲ႔ စီးပြားေရးမွာ ထိပ္ဆံုးက ေနရာယူထားတဲ့ အေမရိကန္ ဗရာမင္ (Brahmin) ေတြလို႔ တင္စားရမယ့္ ထိပ္ဆံုး ေငြရွင္ေၾကးရွင္ေတြကိုပဲ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ထိခိုက္လ်က္ ရွိပါတယ္။ ဒီျပႆနာကို မကိုင္တြယ္ႏိုင္ရင္ Main Street လို႔ေခၚတဲ့ လမ္းေပၚက လူေတြကိုပါ မၾကာခင္ ထိခိုက္လာႏုိင္တဲ့အျပင္ အေမရိကန္စီးပြားေရး တခုလံုးပါ
ခြၽတ္ၿခံဳ က်သြားႏိုင္တယ္။ လက္ရွိျပႆနာဟာ ၁၉၃ဝ ခုႏွစ္မ်ားမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ The Great Depression လို႔ ေခၚတဲ့ အဆိုးဆံုး စီးပြားေရးကပ္ႀကီးအၿပီး အဆိုးရြားဆံုး စီးပြားေရးဒုကၡလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အေမရိကန္အစိုးရက ဒီျပႆနာကို မကိုင္တြယ္ႏုိင္ရင္ မၾကာခင္ တကမာၻလံုး ျပန္႔ႏွံ႔ၿပီး ကမာၻ႔ စီးပြားေရးကပ္ဆိုက္ေရာက္ႏုိင္တဲ့အတြက္ အႏၱရာယ္ဟာ ႀကီးမားလွပါတယ္။
ဒီေလာက္ႀကီးမားတဲ့ ျပႆနာက္ို လက္ေတြ႔ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာေတာင္ အမ်ားစု လက္ရွိ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ေနၾကတဲ့ သာမန္လမ္းေပၚက လူေတြကိုယ္၌က ျပႆနာရဲ႔ အရင္းနဲ႔ ႐ႈပ္ေထြးဆက္စပ္ေနၾကပံုကို က်က်နန မသိတာေၾကာင့္ ဘယ္ေလာက္ အႏၱရာယ္ႀကီးမားတယ္ ဆိုတာကို မသိရွာေသးၾကပါဘူး။ ျပႆနာကလည္း အဆင့္ဆင့္ ႐ႈပ္ေထြးလည္ပတ္ေနၾကတာေၾကာင့္ စီးပြားေရးကို စိတ္ဝင္စားသူလုိက္စားသူ မဟုတ္ရင္ အေသးစိတ္ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သိရန္ မလြယ္ကူလွပါ။ သံုးစဲြတဲ့ အသံုးအႏႈံးမ်ားမွာလည္း ၾကားေနက် အသံုးအႏႈံးမ်ား မဟုတ္ပါ။ ဒါေပမဲ့ ျပႆနာကို မသိလို႔ မရေတာ့ပါ။
အေသအခ်ာ ေလ့လာရင္လည္း အလြန္ စိတ္ဝင္စားစရာ ေကာင္းပါတယ္။ ဒီျပႆနာအားလံုးဟာ ေဒၚလာျပႆနာ၊ ေရနံျပႆနာ၊ ဆန္ျပႆနာတို႔ အားလံုးနဲ႔ ဆက္စပ္ ျငိတြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဓာတ္ဆီေစ်းေတြ တက္၊ ကားေတြ ရွိၿပီး ကားေတြရပ္ထားတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ ႀကံဳၾကရတယ္။ ဆန္ေစ်းတက္ေတာ့ လူေတြ ထမင္းမဝေတာ့ဘူးေပါ့။ ဒါ့အျပင္ ေနာင္တေခတ္ ျမန္မာျပည္ႀကီးကို ထူေထာင္ရမယ့္ ျမန္မာလူငယ္ေလးေတြကို သတိျပဳေစခ်င္တာက ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာစီးပြားေရး ေခါင္းေထာင္မွ တိုင္းျပည္ေရာ၊ ျပည္သူပါ ခ်မ္းသာလာၾကမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ စီးပြားေရးဟာ အေရးပါလွပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာဟာလည္း စီးပြားေရးနဲ႔ မကင္းႏိုင္ပါ။
ဒါေၾကာင့္ လက္ရွိျပႆနာနဲ႔ အက်ဳိးဆက္ေတြကို တင္ျပပါရေစ။ လက္ရွိျပႆနာက Credit Crunch လုိ႔ေခၚပါတယ္။ လြယ္လြယ္ေျပာရရင္ ျပည္သူေတြ၊ ကုမၸဏီေတြ ေန႔စဥ္လည္ပတ္ဖို႔ (ေငြေခ်း) ဖို႔ အခက္အခဲရွိတာပါ။ ဘဏ္ေတြ၊ ေငြရွင္ေၾကးရွင္ေတြ ျပႆနာေပၚလာေတာ့ ေငြရွိသူေတြက ေၾကာက္လန္႔ၿပီး ေငြမေခ်းေတာ့ဘူး၊ ေငြလည္ပတ္မႈ ေလ်ာ့သြားေတာ့ ေငြမလည္ေတာ့ဘူးေပါ့။ အရင္းရွင္စနစ္ လြတ္လပ္တဲ့ေစ်းကြက္ Free Market ဆိုတာက (ေခ်းေငြ) Credit နဲ႔ ေငြလည္ပတ္မႈ Liquidity အေပၚ မူတည္ေနတာေၾကာင့္ ေငြမလည္ပတ္ႏုိင္ရင္၊ ေငြေခ်းမရရင္ စီးပြားေရး ယႏၱရားႀကီးတခုလံုး မရပ္သြားေတာင္ တံုု႔ေႏွးကုန္တာေပါ့။ ေမာ္ေတာ္ကား ဆီမလိုက္ရင္ တြန္႔ဆုတ္ တြန္႔ဆုတ္နဲ႔ ေရႊ႕ေနသလို ႏြားလွည္းႀကီး ႏြံနစ္ေနသလိုပဲေပါ့၊ Credit Crunch ရဲ႕တရားခံအရင္းက အိမ္ယာေျမေစ်းကြက္။ အိမ္ေစ်းေတြ မတရားတက္ၿပီး ေပါက္ကြဲျပဳတ္က်တာေၾကာင့္ပါ။ ဒီ ေပါက္ကြဲမႈဟာ ဆပ္ပရိုင္း Sub Prime ေေစ်းကြက္က စခဲ့တာပါ။
ဆပ္ပရိုင္း အပိုင္း(၁) မွာ Boom & Bust, Housing Bubble, Sub Prime ဆိုတာကို ရွင္းျပခဲ့ၿပီးပါၿပီ။ Bust ျဖစ္တုိင္းမွာ လူေတြက ေၾကာက္လန္႔ၿပီး ေငြေခ်းတာ လက္တြန္႔သြားၿပီး ေငြမေခ်းၾကေတာ့ဘူး။ အထူးသျဖင့္ ဘဏ္ေတြက ရဲရဲမေခ်းၾကေတာ့ဘူး။ ဒါကို Credit Crunch လို႔ေခၚပါတယ္။ ကုမၼဏီႀကီးသည္ျဖစ္ေစ၊ ငယ္သည္ျဖစ္ေစ မိမိလုပ္ငန္းလည္ပတ္မႈအတြက္ ေငြလိုရင္ ဘဏ္ေတြဆီ ေျပးေခ်းၾကပါတယ္။ Credit Crunch ျဖစ္ခဲ့ရင္ ဘဏ္ေတြက ေငြ လြယ္လြယ္ မေခ်းၾကေတာ့ လုပ္ငန္းေတြ ေႏွးေကြးကုန္တာေပါ့။
ေငြမလည္ေတာ့ လုပ္ငန္းေတြေႏွး၊ ဒီေတာ့ အပိုလူေတြေလွ်ာ့၊ အပိုပစၥည္းေတြ မဝယ္ႏုိင္ၾကေတာ့၊ အားလံုး ေရာင္းအားက်နဲ႔ စီးပြားေရးေႏွးေကြးမႈ ဆိုတာျဖစ္ပါေရာ။ ဒီမွတဆင့္ ၃ လပတ္ ဆက္တိုက္ တျပည္လံုး ထုတ္ကုန္ အႏုတ္လကၡဏာျပခဲ့ရင္ - စီးပြားေရးက်ဆင္းမႈလို႔ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ၆ လတိတိ တျပည္လံုး ထုတ္ကုန္ ဆက္တိုက္က်ဆင္းခဲ့ရင္ စီးပြားေရးက်ဆံုးမႈ Recession ျဖစ္ၿပီေပါ့။ ဒါထက္ဆိုးခဲ့ရင္ စီးပြားေရးကပ Depression ဆိုက္ၿပီလို႔ သတ္မွတ္ရပါမယ္။
အခု လက္ရွိအေျခအေနမွာ အေမရိကန္စီးပြားေရး အေျခအေနဟာ Recession ေရာက္လုေရာက္ခင္ ရွိပါတယ္။ လက္ရွိ ျပႆနာကို မေျဖရွင္းႏုိင္ရင္ Recession ကေန Depression အထိ ဆုတ္ယုတ္သြားႏုိင္ပါတယ္။ အေမရိကန္ကတဆင့္ တကမာၻလံုး ပန္ႏွံ႔ၿပီးတကမာၻလံုး စီးပြားေရးကပ္ ျဖစ္ႏိုင္စရာ အႏၱရာယ္ ရွိပါတယ္။
ဒီတခါက်မွ ဘာေၾကာင့္ ဒီေလာက္အထိ ဒုကၡေတြ႔ရတာလဲ?
ဒီေမးခြန္းကို မေျဖခင္ အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႔ အေဆာက္အဦ တည္္ေဆာက္မႈကို နားလည္ရပါမယ္။ အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္မွာ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အရင္းရွင္စနစ္မွာ အရင္းရွိတဲ့ (ဘဏ္) ေတြဟာ ဟိႏၵဴဘာသာက ဗရာမင္ ( Brahmin) ေတြလိုပါပဲ။
ဒီ ဗရာမင္ဆိုတဲ့ စကားလံုးဟာ ဘယ္အထိ အဓိပၸာယ္ သက္ေရာက္တယ္ ဆိုတာကို
က်ေနာ္ရဲ႔ လက္ေတြ႔ ႀကံဳေတြ႔မႈေတြနဲ႔ ယွဥ္ၿပီးတင္ျပပါရေစ။
ဟိႏၵဴဘာသာမွာ ဇာတ္အဆင့္ ၅ မ်ဳိး ရွိတယ္။ အျမင့္ဆံုးဇာတ္က ဗရာမင္ျဖစ္ပါတယ္။ ဗရာမင္ေတြဟာ (ဇာတ္) သိပ္ျမင့္တဲ့အတြက္ တျခားသူတဦးကသူတို႔စားတဲ့ ပန္းကန္ကို ထိမိရင္ေတာင္ ထမင္း ဆက္မစားေတာ့ဘူးလို႔ ဆို ႏိုင္ပါတယ္။
က်ေနာ့္ဖခင္ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းဟာ ထိုစဥ္က Asian Socialist အာရွဆိုရွယ္လစ္ အဖြဲ႔အစည္းကို ကူညီတည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ ဆူကာႏိုတို႔ အင္ဒိုနီးရွားမွာ ဒတ္ခ်္ေတြကို ပုန္ကန္စဥ္က လက္နက္ကိုင္ကူညီခဲ့ရံုမွ်မက သခင္သာခင္ကိုပါ လႊတ္ၿပီး ကူညီခဲ့ပါတယ္။ နီေပါမွာ ဘုရင္စံနစ္ကို ပုန္ကန္ၾကေတာ့လည္း လက္နက္ေတြ အကူအညီေပးခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္ အစိုးရအေနနဲ႔ ကူညီခဲ့တာပါ။ ဒါေၾကာင့္ အိမ္ေစာင့္အစိုးရေခတ္မွာ နီေပါမွာ အာရွဆိုရွယ္လစ္ အစည္းအေဝးလုပ္ေတာ့ အျပန္မွာ ဘုရားဖူးဖို႔ က်ေနာ္တို႔ (ကေလး) ေတြကိုပါ ေခၚသြားခဲ့ပါတယ္။
ဘုရားပြင့္ရာ လုမၸဏီဥယ်ာဥ္ဟာ နီေပါႏိုင္ငံထဲမွာ ရွိပါတယ္။ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရဲ႔ ဧည့္သည္အေနနဲ႔ လုမၸဏီဥယ်ာဥ္ရွိရာ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴး ( Govemor) က ေန႔လည္စာ ဧည့္ခံပါတယ္။ က်ေနာ္က(ကေလးပီပီ) ဘာမသိညာမသိ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးရဲ႔ ထမင္းပန္းကန္ကို ထိမိရာ ထမင္းမစားေတာ့ပါ။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးက က်ေနာ့္ရဲ႔ အေဖကို ေတာင္းပန္လိုက္တာ။
ဗရာမင္ရဲ႕ ပန္းကန္ကို ႏိုင္ငံျခားဧည့္သည္ေတာင္ မထိရပါ။
တခါ ဗုဒၶဂါရာကို အသြား ဟိႏၵဴဘုရားေက်ာင္းတခုကို ဝင္ၾကည့္ၾကပါတယ္။ ဒီဘုရားေက်ာင္းအတြင္းမွာ အဝိုင္းပံုသ႑ာန္ ေရခ်ဳိးရာေနရာကိုလည္း တည္ေဆာက္ထားပါတယ္။ ေရခ်ဳိးဖို႔ အေဆာက္အဦမွာ (ဇာတ္) အလိုက္ အဆင့္ဆင့္ တည္ေဆာက္ထားပါတယ္။ အျမင့္ဆံုးအဆင့္က ဗရာမင္မ်ား ခ်ဳိးၿပီး ေရကို ေရေျမာင္းကတဆင့္ ေရခံျပီးေနာက္ (ဇာတ္) ေတြက ခ်ဳိးရပါတယ္။ ဒီလို အဆင့္ဆင့္ ေရခံၿပီး စီးဆင္းေစရာ ေအာက္ဆံုးအဆင့္ Untouchable အဆင့္ကို ေရာက္တဲ့အခါ ေရဟာ ညစ္ပတ္တဲ့ ဆပ္ျပာေရ ျဖစ္ေနပါၿပီ။
ေအာက္ဆံုးအဆင့္မွ လူေတြဟာ ဗရာမင္ေတြ ဘယ္လို စံစားေနတယ္ဆိုတာ မျမင္ရ (တက္ခြင့္မရွိ) ဆပ္ျပာေရေတြကိုပဲ ေက်ေက်နပ္နပ္ ခ်ဳိးသံုးေနတာကို ျမင္ရတဲ့ျမင္ကြင္းကုိ ဒီကေန႔အထိ မေမ့ႏိုင္ပါ။ ေအာက္ဆံုးအဆင့္ကေန ၾကည့္ရင္ ဗရာမင္ေတြဟာ တိမ္ညြန္႔ခူးစားေနတဲ့ နတ္ဘုံ၊ နတ္နန္းက သူေတြနဲ႔ တူပါတယ္။ ေဝးလြန္းတဲ့ အျမင့္ဘံုမွ (ဇာတ္) ျမင့္ေတြ ျဖစ္တယ္။ အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္တြင္ (ဇာတ္) လို လူတန္းစား အတိအက် မခြဲထားေပမယ့္ ေငြေၾကးပိုင္ဆိုင္မႈ ပမာဏေပၚမူတည္ၿပီး အဆင့္အတန္း ကြဲတယ္လို႔ ဆိုႏုိင္ပါတယ္။ ေအာက္ဆံုးအဆင့္ လခစား (သို႔) ေန႔စားလုပ္သားေတြဟာ ေန႔ဒဓူဝ အလုပ္ဝင္၊ အလုပ္ထြက္ လခ (သို႔) ေန႔စားရၾကတယ္။ အျမင့္ဆံုးအဆင့္ လူခ်မ္းသာ (ဗရာမင္) ေတြက ေငြပံုေပၚထုိင္ၿပီး ေငြရွာၾကတာကိုမျမင္ရမသိႏိုင္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ Main Street လူေတြက Wall Street က လူေတြကို ေငးေမွ်ာ္ၾကည့္ၾကရတယ္။ ခြဲျခားမႈ (ဇာတ္) ဆိုတာဘယ္စံနစ္မွာမဆို ေကာင္က်ိဳးမေပးပါဖူး။
အရင္းရွင္စနစ္မွာ အေရးပါတဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ (သို႔) ခံယူခ်က္တခု ရွိပါေသးတယ္။ က်ေနာ္ အင္းစိန္မွာ ေနခဲ့စဥ္ အေတြ႔အႀကံဳေလးနဲ႔ ယွဥ္ၿပီး တင္ျပပါရေစ။ အင္းစိန္ေထာင္မွာ က်င့္သံုးတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ (သို႔) စံနစ္တခု ရွိပါတယ္။ လူသတ္မႈ၊ ဓားျပမႈ စတာေတြနဲ႔ ေထာင္က်လာသူေတြကို (ႏွစ္ႀကီးသမား) ေတြလို႔ ေခၚတယ္။ ရာဇဝတ္မႈနဲ႔ ေထာင္က်လာသူေတြဟာ ေထာင္တြင္း စားသံုးဖို႔အတြက္ ေျမယာစိုက္တဲ့ အလုပ္ေတြကို ေစခိုင္းခံရတယ္။ ႏွစ္ႀကီးသမားေတြကို (လံုခ်ည္အျပာ) ထုတ္ေပးကာ ခြဲျခားထားတာေၾကာင့္
(လံုခ်ည္ျပာ) လို႔ ေခၚဆိုညႊန္းေလ့ရွိပါတယ္။
ရာဇဝတ္အက်ဥ္းသားတိုင္း ေထာင္စည္းကမ္းအရ ၂ ပတ္ တခါ မိသားစုနဲ႔ ေတြ႔ခြင့္ရၾကပါတယ္။ ဒါကို (ေထာင္ဝင္စာ) ေတြ႔တယ္လို႔ ေခၚပါတယ္။ အက်ဥ္းသားအမ်ားစုရဲ႕ ဇနီး၊ သားမယား၊ ေဆြမ်ဳိး၊ ေမာင္ႏွမ၊ မိသားစု အမ်ားစုက မရွိမဲ့ ရွိမဲ့ ေငြကေလးနဲ႔ ငါးပိေၾကာ္၊ ေဆးလိပ္၊ ေဆးေပါ့လိပ္ေလးေတြနဲ႔ ၂ ပတ္ တခါ ေတြ႔ၾကရပါတယ္။ ေထာင္ထဲမွာ တရားဝင္ ေငြ ကိုင္ခြင့္မရွိပါ၊ ဒါေၾကာင့္ ေဆးလိပ္ (ဝါ) ေဆးေပါ့လိပ္ဟာ ေငြ ျဖစ္လာတယ္။ ရာဇဝတ္ အက်ဥ္းသားေတြဟာ မိမိတို႔ရလာတဲ့ ေထာင္ဝင္စာေတြထဲက ေကာင္းႏိုးရာရာ အစားအစာေတြ၊ ေဆးလိပ္ေတြနဲ႔ လံုခ်ည္ျပာေတြကို ပူေဇာ္ပါမွ ေနပူထဲတြင္ လံုခ်ည္ျပာေတြရဲ႕ မတရားေမာင္းႏွင္ ေစခိုင္းတဲ့ဒဏ္ကေန သက္သာရာရပါတယ္။
ေထာင္ဝင္စာ မေတြ႔ႏိုင္သူ၊ ခုိကိုးရာမဲ့ေနသူ အက်ဥ္းသားေတြအဖို႔ေတာ့ တရိစာၦန္ တေကာင္အလား အေမာင္းခံရဖို႔ပဲ ရွိပါေတာ့တယ္။ အက်ဥ္းသားတေယာက္ကို ၿမဳိးၿမဳိးျမက္ျမက္ေလး ေခါင္းပံုျဖတ္ၿပီးတဲ့ လံုခ်ည္ျပာ တေယာက္ဟာ အဲဒီအက်ဥ္းသားကို လက္ညိဳးထိုးၿပီး တျခား လံုခ်ည္ျပာတေယာက္ကို ေဆးေပါ့လိပ္ ၁ဝဝ၊ ၂ဝဝ၊ ၃ဝဝ စသည္ျဖင့္ လက္လႊဲေရာင္းစားေလ့ရွိပါတယ္။ အက်ဥ္းသား မွန္မွန္ လက္ခံရရွိတဲ့ ပမာဏ ေထာင္ဝင္စာေပၚ မူတည္ၿပီး ေစ်းသတ္မွတ္ၾကတယ္။
ဤေထာင္တြင္းစနစ္ဟာ လူလူခ်င္း ေခါင္းပံုျဖတ္တဲ့ စံနစ္ျဖစ္တယ္။ ဒီစံနစ္မွာ (ဝင္ေငြ) ဟာ ေထာင္ဝင္စာပမာဏ ျဖစ္တယ္။
အရင္းရွင္စနစ္ဟာ ေငြသားအေပၚမွာ ေခါင္းပံုျဖတ္ျခင္း ျဖစ္တယ္။ ေထာင္ထဲမွာ အက်ဥ္းသား တေယာက္ဟာ သူ မသိဘဲ လံုခ်ည္ျပာတေယာက္က ေနာက္ လံုခ်ည္ျပာတေယာက္ကို ေဆးေပါ့လိပ္နဲ႔ တန္ဖိုးျဖတ္ၿပီး အေရာင္းစားခံရသလိုမ်ဳိး အရင္းရွင္စနစ္မွာ (Loan) လို႔ ေခၚတဲ့ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ကို အရင္းရွင္တေယာက္ကေန ေနာက္အရင္းရွင္တေယာက္ဆီကို လက္လႊဲေရာင္းခံရပါတယ္။ ဥပမာ - က်ေနာ္က အိမ္ဝယ္ဖို႔ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂ သိန္း ေခ်းၿပီး တလမွာ ၂ဝဝဝ ေပးဆပ္ရတယ္ ဆိုပါစို႔။ က်ေနာ့္ကို ေခ်းတဲ့ ABC ဘဏ္က ေနာက္ဘဏ္တခုကို (က်ေနာ္သိစရာ မလိုဘဲ) ေရာင္းစားလိုက္ပါမယ္။
အဲဒီဘဏ္က က်ေနာ္တို႔လိုပဲ Loans ေတြကို ေပါင္းစပ္ၿပီး၊ တခါ ေနာက္တဆင့္ MBS ( Mortage Back Securities) အျဖစ္ ေရာင္းစားလိုက္ပါမယ္။ ေနာက္တဆင့္ ပိုၿပီး အရင္းရွိသူ MBS ေတြကို တျခား Securities Bonds ေတြနဲ႔ ေရာၿပီး ေနာက္တဆင့္ ေရာင္းစားျပန္ပါတယ္။ အခုလို အဆင့္ဆင့္ ေရာင္းစားခံရတာကို ေအာက္ဆံုးအဆင့္ ေငြေခ်းသူ (က်ေနာ္) က ဘာမွ မသိလိုက္ရပါ။ ဒါေၾကာင့္ အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္ကို ဟိႏၵဴ (ဇာတ္) နဲ႔ ႏႈိင္းၿပီး ဥပမာ ေပးရတာျဖစ္ပါတယ္။ (မွတ္ခ်က္။ ။ နဲ႔ တျခား အေခၚအေဝၚေတြကို ေရွ႕ မွာရွင္းျပပါမယ္။)
အရင္းရွင္စနစ္မွာ ေငြရွိသူ၊ ေငြရင္းသူေတြဟာ ဗရာမင္ေတြလို ထိပ္ဆံုးအဆင့္မွာ ရွိတာေၾကာင့္ Banker လို႔ ေခၚတဲ့ ဘဏ္လုပ္ငန္းရွင္ (သို႔) ဘဏ္ထိပ္ကဲေတြဟာ အရင္းရွင္စနစ္မွာ ၾသဇာအႀကီးမားဆံုးလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အရင္းရွင္စနစ္မွာ ဘဏ္ ႏွစ္မ်ဳိးႏွစ္စား ရွိျပန္တယ္။ Commercial Bank လို႔ ေခၚတဲ့ ျပည္သူေတြနဲ႔ အလုပ္လုပ္တဲ့ ဘဏ္နဲ႔ Investment Bank ဘဏ္ဆိုၿပီး ျဖစ္တယ္။ ဘဏ္စနစ္ရဲ႕ အေျခခံက (လူေတြ) Customers ေတြက ဘဏ္မွာ ေငြအပ္ႏွံၾကပါတယ္။ ဘဏ္ကအတိုးနဲနဲေပးၿပီး ေငြေပးယူခ ဝန္ေဆာင္ခ Service Fees စားပါတယ္။ ဒီစုေငြေတြကို စုေပါင္းၿပီး ဘဏ္က လုပ္ငန္းရွင္ Business People ေတြကို အတိုးနဲ႔ ေငြေခ်းပါတယ္။ ဘဏ္ အႀကီးအေသးေပၚ မူတည္ၿပီး Community Bank
ရက္ကြက္ဘဏ္၊ Regional Bank ေဒသျပည္နယ္ဘဏ္၊ National Bank တျပည္လံုးဆိုင္ရာဘဏ္၊ International Bank အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာဘဏ္ဆိုၿပီး ႀကီးစဥ္ငယ္လိုက္ တည္ရွိၾကပါတယ္။ ဒီဘဏ္ေတြဟာ ျပည္သူေတြရဲ႔ ေငြေတြကို လက္ခံၿပီး ေငြလည္ပတ္မႈ လုပ္တာေၾကာင့္ အစိုးရက ထိန္းကြပ္မႈ (Regulation) အတိုင္း လိုက္နာရပါတယ္။ အရမ္းကာေရာ နားလည္မႈနဲ႔ ေခ်းရင္ ႐ံႈးးၿပီး ဒုကၡမေရာက္ရေအာင္ပါ။ ဘဏ္မွာေငြစာရင္း ဖြင့္သူတိုင္းအတြက္ အေမရိကန္ေဒၚလာ တသိန္းကို အစိုးရအဖြဲ႔စည္း FDIC က အာမခံေပးထားပါတယ္။ ဘဏ္တခု ဒုကၡေရာက္မယ္ထင္ရင္ FDIC က ဝင္ၿပီး ဘဏ္ကို ထိန္းကြပ္ေရာင္းပစ္ ႏိုင္ပါတယ္။ ျပည္သူေတြဆီက Deposit ေငြလက္ခံၿပီး ေခ်းတာ ဘဏ္ေတြရဲ႕ တစိတ္တပိုင္းပဲ ရွိတယ္။ ဒီျပည္သူေတြဆီက Deposit လက္ခံၿပီး ေငြေခ်းတဲ့ ဘဏ္ေတြကို Commercial Bank လို႔ ေခၚပါတယ္။
လက္လုပ္လက္စား၊ လခစား ျပည္သူေတြနဲ႔ ထိေတြ႔မႈ လံုးဝ မရွိတဲ့ ဘဏ္တမ်ိဳး ရွိပါေသးတယ္။ ဒီဘဏ္ေတြကို Investment Bank ေငြရင္းရွာဘဏ္လို႔ ေခၚပါတယ္။ ၁၉၂၄ ခုႏွစ္ ဥပေဒအရ Investment Bankု နဲ႔ Commercial Bank တို႔ကို ေပးမေရာပါ။ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္ သမၼတ ကလင္တန္ လက္ထက္မွာ ဥပေဒအသစ္အရ ဒီဘဏ္ ၂ မ်ဳိး ေရာခြင့္ရသြားပါတယ္။ ဒီကေန႔ ျပႆနာ ႀကီးမားရျခင္းမွာ ဒီဘဏ္ ၂ မ်ဳိး ေရာခြင့္ရလို႔ ပိုမို႐ႈပ္ေထြးကုန္ျခင္း ျဖစ္တယ္။
Investment Bank ဆိုသည္မွာ ေငြရင္းကို ရွာေပးေသာဘဏ္ ျဖစ္သည္။ ေငြရင္းကို ဘယ္ကရွာရမွာလဲ?
အရင္းရွင္ ဗရာမင္ေတြ ရဲေလာကမွာ ထိပ္ဆံုးမွ အခ်မ္းသာဆံုး ပုဂၢိဳလ္ (သို႔) မ႑ိဳင္ေတြမွာ -
၁။ Independently Wealthy (အမွီအခိုမရွိ တသီးတျခား ခ်မ္းသာသူေတြ)
၂။ Pension Funds & Mutual Funds (ပင္စင္ေငြစုေတြနဲ႔ အမ်ားစု ေငြစုေတြ)
၃။ Insurance Companies (အာမခံ ကုမၸဏီႀကီးေတြ) ျဖစ္တယ္။
က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေငြ ရွိလာပါက ေရႊ၊ စိန္၊ ကား၊ တိုက္ဝယ္ၿပီး ေငြမ်ားကို ပိုက္ထားကာ အတိုးေပးစားတာေလာက္ပဲ ရွိၾကပါသည္။ မိမိ၌ ရွိၿပီးသားေငြမ်ားမွ ေငြထပ္ေပၚရန္ လမ္းေၾကာင္း သိပ္မရွိလွပါ။ အရင္းရွင္စနစ္တြင္ ေငြရွိရင္ ဒီေငြမွ ေငြထပ္ေပၚေအာင္ (ရင္းႏွီး) Investment လမ္းေၾကာင္းေတြ ရွိၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်ိက်ိတက္ ခ်မ္းသာလာၾကတဲ့ ဘီလ္ဂိတ္၊ ေရာ္ကီဖဲလား၊ ကေနဒီ၊ ေဂ်ပီေမာ္ဂန္တို႔လို ပုဂၢိဳလ္ေတြဟာ Trust Fund ေတြ ေထာင္ၿပီး Professional Money Managers လို႔ ေခၚတဲ့ ေၾကးစား ေငြေၾကးစီမံခန္႔ ခြဲမႈ မန္ေနဂ်ာေတြကို လႊဲထားၾကပါတယ္။ အင္တာနက္ တဟုန္ထိုးတက္ခ်ိန္ Internet Boom ၊ အခုအခါ အိမ္ယာေျမ တဟုန္ထိုးတက္ခ်ိန္ Housing Boom ေတြမွာ ခ်မ္းသာလာၾကတဲ့ ေခတ္သစ္သူေ႒းေတြကလည္း Money Manager ေတြကိုပင္ အပ္ႏွံၿပီး အရင္းရွာ၊ ေငြရွာ (Invest) လုပ္ၾကပါတယ္။
အရင္ေခတ္ေတြက အလုပ္သမားတေယာက္ရဲ႕ လုပ္သက္တေလွ်ာက္ ေနာင္မွာ ပင္စင္ယူႏိုင္ဖို႔ လစဥ္မွန္မွန္ လခကေန ျဖတ္ၿပီး ေငြစု ၾကရပါတယ္။ ကုမၸဏီႀကီးေတြကေသာ္လည္းေကာင္း၊ အစိုးရအလုပ္သမားျဖစ္ရင္ အစိုးရကေသာ္လည္းေကာင္း၊ အခ်ဳိးက် လုပ္သားတဦးစီ ပင္စင္အတြက္ လစဥ္မွန္မွန္ ထပ္ျဖည့္ဆည္းေပးရပါတယ္။ ဒီအလုပ္သမားေတြကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အလုပ္သမားသမဂၢေတြက Professional Money Manager ေတြကို ငွားၿပီး ရင္းႏွီးကာ ေငြတိုးပြားေအာင္ လုပ္ေဆာင္ၾကရပါတယ္။
အခုေနာက္ပိုင္း ေခတ္ေတြမွာ ပင္စင္အစား ၄ဝ၁ (K) လို႔ ေခၚတဲ့ စုေငြနည္းစနစ္အသစ္ ေပၚလာပါတယ္။ အရင္စံနစ္အရအလုပ္သမားတေယာက္ဟာ ႀကိက္သည္ျဖစ္ေစ၊ မႀကိက္သည္ျဖစ္ေစ မိမိရဲ႕စုေငြဟာ မိမိနဲ႔ ဆိုင္ရာ ပင္စင္စုေဆာင္းရာ Pension Funds ကိုပဲ ေပးသြင္းရပါတယ္။ ၄ဝ၁ (K) စနစ္မွာ အလုပ္သမားတေယာက္ဟာ မိမိေက်နပ္ရာ Mutual Funds ကို ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ခြင့္ရွိပါတယ္။ Mutual Funds ဆိုတာ ရင္းႏွီးမႈကို ကြၽမ္းက်င္တဲ့ Investment Bank အရင္းအႏွီးဘဏ္ေတြက ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ ေငြစုအဖြဲ႔ေတြျဖစ္တယ္။ Mutual Funds ေတြက သံုးလ တႀကိမ္ မိမိတို႔ရဲ႕ ေငြေၾကးပမာဏ တိုးတက္မႈ၊ ဆုတ္ယုတ္မႈ အစီရင္ခံစာေတြကို ထုတ္ေဝရပါတယ္။
တခ်ဳိ႕က Mutual Funds ေတြက မစြန္႔စား၊ အျမတ္နည္းနည္းနဲ႔ ပံုမွန္တိုးတက္မႈကို ရည္စူးတယ္။ တခ်ဳိ႕က စြန္႔စြန္႔စားစား ရင္းရဲတယ္။ အျမတ္မ်ားႏိုင္သလို ႐ံႈးးလည္း႐ံႈးးႏိုင္တယ္။ တခ်ဳိ႕က အာရွႏုိင္ငံေတြ (ဥပမာ တ႐ုုတ္ျပည္ႀကီး) မွ ကုမၸဏီေတြမွာ ရင္းႏွီးမယ္ စသည္ျဖင့္ ခြဲျခား၊ ထူးျခားမႈေလးေတြ ရွိပါတယ္။ မိမိကုမၸဏီ (သို႔) အစိုးရနဲ႔ နားလည္မႈရွိတ Mutual Funds ေတြကေန ႀကိက္ရာကို ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ပါတယ္။
အာမခံကုမၸဏီေတြဟာ ေခတ္အဆက္ဆက္ အာမခံေငြေတြကို ရင္းႏွီးခဲ့ၾကတာေၾကာင့္ အရင္းအႏွီး ရွိၿပီးတဲ့ ေငြပံုေပၚ ထိုင္ေနသူေတြ ျဖစ္ၾကတာေၾကာင့္ ေငြရွိၾကပါတယ္။
ဒီလို ေငြရွိသူေတြကေန အရင္းအႏွီးရွာေပးတဲ့ ေစ်းကြက္ကို ေငြေၾကးအရင္းအႏွီး ေစ်းကြက္ Capital Market လို႔ ေခၚပါတယ္။ နယူးေရာက္ၿမိဳ႕ ေဝၚလ္စထရိနဲ႔ လန္ဒန္ ေငြေၾကးေစ်းကြက္ London Financial Market ဟာ ေငြရင္းေစ်းကြက္မွာ ထိပ္က ေျပးေနၾကပါတယ္။
Stocks & Bonds ဆိုတာ ဘာလဲ?
ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈျပဳမယ္ဆိုရင Stocks & Bonds ေတြကို နားလည္လို႔ မရပါ။
Stock ဆိုတာ ဘာလဲ?
က်ေနာ္က စီးပြားေရးလုပ္ခ်င္တယ္ ဆိုပါစို႔။ လြယ္လြယ္ကူကူ ပလပ္စတစ္အိတ္ေတြ ထုတ္တဲ့ လုပ္ငန္းလုပ္ခ်င္တယ္ ဆိုပါစို႔။ လြယ္လြယ္ေတြးႏိုင္ေအာင္ ခ်မ္းသာတဲ့မိတ္ေဆြ ေသာ္လည္းေကာင္း ဘဏ္ကေသာ္လည္းေကာင္း ေငြ ၅ သိန္းကို သံုးရစ္ထုတ္ ေခ်းၿပီး စက္႐ံုး တည္တယ္ ဆိုပါစို႔။ တႏွစ္၊ တႏွစ္ခြဲ အၾကာမွာ က်ေနာ့္ဆီက ဝယ္မယ့္သူ အေယာက္ ၂ဝ ေလာက္ ျဖစ္လာလို႔ ေနာက္ထပ္ Customer ၁ဝ ေယာက္ေလာက္ အလားအလာရွိေနၿပီ။ ၿပဳိင္ဘက္ေတြထက္သာဖို႔ စက္အသစ္ေတြ ဝယ္ရမယ္။ ပစၥည္းသစ္ေတြ ထုတ္ရမယ္၊ အေရာင္းသမားေတြ ထပ္ငွားရမယ္၊ စက္လည္မယ့္သူ အင္ဂ်င္နီယာအသစ္ေတြ ထပ္ငွားရမယ္၊ အလားအလာလည္း ေကာင္းေနၿပီ၊ ေငြတ သန္းခြဲ ထပ္လိုတယ္ဆိုပါေတာ့။
ဘဏ္က အတိုးမ်ားတယ္၊ သူငယ္ခ်င္းကလည္း ေငြ မပိုေတာ့ဘူး၊ ဘာလုပ္မလဲ။ အရင္းရွင္စနစ္မွာဆိုရင္ မိမိရဲ႔ ပိုင္ဆိုင္မႈကို မွ်ေဝၿပီး ေငြေဖာ္ႏိုင္၊ ေရာင္းႏုိင္ပါတယ္။ မိမိရဲ႔ လုပ္ငန္း ေငြ အဝင္အထြက္၊ အင္အား၊ အလားအလာကို ၾကည့္ၿပီး Investment Banker ေတြက
ေစ်းကြက္ကိုၾကည့္ၿပီး ေစ်းသတ္မွတ္ ေပးလိမ့္မယ္။ လြယ္လြယ္နဲ႔ နားလည္ေအာင္ ေျပာရရင္ ဒီ Investment Bank ကပဲ ဦးစီးၿပီး Stock ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ေရာင္းေပးပါလိမ့္မယ္။ ဒါကို Stock offering လို႔ ေခၚပါတယ္။ ပထမဆံုး Stock စေရာင္းတာကို IPO (Initial Public offering) လို႔
ေခၚပါတယ္။ ေစ်းသိပ္ႀကီးရင္ လူမဝယ္ဘူး။ ေစ်းသိပ္နိမ့္ရင္လည္း ကိုယ္နာတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒါေတြဟာ ပညာသား ပါလွတယ္။
တကယ္လို႔ မိမိရဲ႕ စေတာ့@(Stock) တခုကို ၁၅ ေဒၚလာနဲ႔ ေရာင္းမယ္။ Stock ေပါင္း တသိန္း ထုတ္မယ္ဆိုရင္ လိုတဲ့ ေငြ တသန္းခြဲ ရၿပီမို႔ လုပ္ငန္း ပိုမို တိုးခ်ဲ႕ ႏိုင္ၿပီေပါ့။ Stock ဝယ္တဲ့ သူကေတာ့ စြန္႔စားမႈ ရွိတယ္ေပါ့။ ဒီကုမၸဏီ ေအာင္ျမင္ရင္ မိမိဝယ္ရင္းလိုက္တဲ့ စေတာ႔ေတြက ေစ်းတက္ရင္ ျမတ္ၿပီ၊ မေအာင္ျမင္ရင္ ႐ံႈးးၿပီေပါ့။ Stock ဝယ္ရင္ကုမၸဏီရဲ႔ တစိတ္တေဒသကို ဝယ္ယူတာနဲ႔ အတူတူပါပဲ။
Bond ဆိုတာဘာလဲ။
Bond ဆိုတာက အာမခံနဲ႔ ေငြေခ်းတာပါပဲ၊ အစိုးရကျဖစ္ေစ၊ ကုမၸဏီတခုက ျဖစ္ေစ ေငြလိုတဲ့အခါ Bond ထုတ္ၿပီး အမ်ားလူထုဆီက ေငြေခ်းျခင္းပါပဲ၊ ဥပမာ ဗာဂ်ီးနီးယား ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴး က တံတားတခု ေဆာက္လိုတယ္။ ေဒၚလာ (၁ဝ သန္း) ကုန္မယ္၊ အဲဒီအတြက္ ဗာဂ်ီးနီးယား အစိုးရက အမ်ားလူထုကို Bond ထုတ္ေရာင္းႏိုင္ပါတယ္။ Bond မွာ ေရတို - တႏွစ္အတြင္း ျပန္ဆပ္ရတာ။ အလယ္အလတ္ - ၁ဝ ႏွစ္ျပည့္မွ ျပန္ဆပ္ရတာ။ ေရရွည္ - ၁ဝ ႏွစ္ အထက္မွာ ဆပ္ရတာေတြ ရွိပါတယ္။ ကူပြန္ Coupon ဆိုတာက Bond ရဲ႕ အတိုးႏႈန္းပါ။ အၾကမ္းအားျဖင့္ Bond တခုကို ေဒၚလာ တေထာင္တန္ေလ့ ရွိတယ္။ အေမရိကားမွ တႏွစ္မွာ ႏွစ္ႀကိမ္ အတိုးေပးၿပီး၊ ဥေရာပမွာေတာ့ တႏွစ္မွာ တႀကိမ္ဘဲ ေပးေလ့ရွိတယ္။
ဒီ Stocks & Bonds ေတြကို Securities လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ သတိျပဳေေစခ်င္တာက Bond ဆိုတာက ေငြေခ်းစာရြက္ပါပဲ။ အတိုးပဲ စားရပါတယ္။ Stock ကေတာ့ ပိုင္ဆိုင္မႈ ျဖစ္တာေၾကာင့္႐ံႈးးႏိုင္၊ ျမတ္ႏိုင္ပါတယ္။ က်ေနာ္ Cisco မွာ လုပ္ခဲ့စဥ္က Cisco Stocks ေတြဟာ ၈ လတိုင္းမွာ ၂ ဆ ျဖစ္သြားပါတယ္။ ျပဳတ္က်ေတာ့ ဝုန္းဆို ၁ဝဝ ကေန ၁ဝ ျဖစ္သြားတယ္။
Bonds ေတြမွာ ႐ႈပ္ေထြးတဲ့ Bonds ေတြ ရွိပါေသးတယ္။ ဒီေနရာမွာ သိသင့္တာကေတာ့ Assets Back Securities ဆိုတာက တျခားကဝင္တဲ့ ဝင္ေငြအေပၚ မူတည္ၿပီး အရင္းနဲ႔ အတိုးကိုေပးတဲ့ Bonds ကို ဆိုလိုတာပါ။ ဥပမာ ေရွ႕ မွာ ေရးခဲ့တဲ့ အိမ္ကို ဝယ္ဖို႔ဆိုရင္ ABC ကုမၸဏီက ေငြ တသိန္း ေခ်းတယ္။ ဒီေခ်းေငြေတြကို ABC က Freddie Mac (သို႔မဟုတ္) ဘဏ္ XYZ ကို ေရာင္းလိုက္ပါတယ္။ ဘဏ္ XYZ က ဒီလို ေခ်းေငြေပါင္း ၁ဝဝ ကို မွီၿပီး Bonds ျပန္ေရာင္းရင္ ဒီ Bonds ဟာ အိမ္ကို မွီၿပီး ထုတ္တာေၾကာင့္ Mortgage Back Securities (MBS) လို႔ ေခၚပါတယ္။ MBS အျပင္ က်န္ Securities ေတြလည္း ရွိပါေသးတယ္။ ထို႔နည္းတူစြာပဲ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ကားေၾကြး၊ ဗီဇာကဒ္၊ မာစတာကဒ္ အေၾကြးေတြကို မွီၿပီး တျခား Securities အျဖစ္ Public အမ်ားလူထုကို ျပန္ေရာင္းႏုိင္ပါေသးတယ္။
အင္းစိန္ေထာင္မွာ လံုခ်ည္ျပာက ေထာင္ဝင္စာေပၚ မူတည္ၿပီး အက်ဥ္းသားကို လံုခ်ည္ျပာ အခ်င္းခ်င္း ေဆးလိပ္နဲ႔ ေရာင္းစားတယ္။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ေခ်းေငြ Loans က ရတဲ့ ဝင္ေငြနဲ႔ အျမတ္ေပၚ မူတည္ၿပီး ဘဏ္ေတြက အခ်င္းခ်င္း ျပန္ေရာင္းစားျခင္းပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ အဆင့္ဆင့္ အျမတ္ထုတ္ၾကတာေၾကာင့္ ဟိႏၵဴဘာသာက ဇာတ္ေတြအတိုင္း အဆင့္ဆင့္ ရွိၾကပါတယ္။
ျပႆနာေပၚလာၿပီေဟ့။
အခု လက္ရွိျပႆနာေတြဟာ MBS က အရင္းတည္လာတာပါ။ သပြတ္အူလို ႐ႈပ္ေထြးတာေတြကို ေနာက္ဆံုး အပိုင္း (၃) မွာ ဆက္ ႐ႈပါ။
စီးပြားေရးကပ္ေရာက္ဖို႔ လက္တလံုးအလို Subprime အပိုင္း(၃)
ေဆာင္းပါး
စီးပြားေရးကပ္ေရာက္ဖို႔ လက္တလံုးအလို Subprime အပိုင္း(၃)
ေဆာင္းပါး
က်ေနာ္ အေရွ႕ဖက္ အပိုင္း(၁)နဲ႔ အပိုင္း(၂)မွာ အိမ္အတြက္ ေငြေခ်: ျခင္း (Mortgage), Sub-prime, Secondary Market, Stock & Bonds ေတြကို ေဆြးေႏြးခဲ့သလို အရင္းရွင္စီးပြားေရး စနစ္ဟာ ဟိျႏၵဴ(ဇာတ္) လိုပဲ စီးပြားေရး အဆင့္အတန္းကို လိုက္ၿပီး (ဇာတ္)သဖြယ္ ရွိေၾကာင္း ေဆြးေႏြးသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီေနာက္ဆံုး အပိုင္းမွာ ဘာေၾကာင့္ ဒီ Sub-prime ေစ်းကြက္စခဲ့တဲ့ Housing Market အိမ္အေဆာက္အဦ ေစ်းကြက္ ျပႆနာဟာ Financial Sector လို႔ေခၚတဲ့ စီးပြားေရးနဲ႔ ဘ႑ာေရး က႑ကိုျပန္႔ႏွံ႔သြားၿပီး တကမၻာလံုး ပြက္ေလာရိုက္ သြားရတာလဲ? အေမရိကန္ အစိုးရဦးေဆာင္တဲ့ တကမၻာလံုးက အစိုးရေတြ ဘယ္လို ေျဖရွင္းမလဲဆိုတာနဲ႔ အဆံုးသတ္ပါရေစ။
ဒီအပိုင္းက အရႈပ္အေထြးဆံုးမို႔ သည္းခံၿပီး ဖတ္ရႈေစခ်င္တယ္။ ဒီ သပြတ္အူ လိုရႈပ္ေထြးလွတဲ့ ျပႆနာကိုမေဆြးေႏြးခင္မွာ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ့ အေရးႀကီးတဲ့(မူ)တခု ကို သတိျပဳသင့္ပါတယ္။ အဲဒါက အရင္းရွင္ေလာကမွာ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ကိုယ့္ေငြ(အားလံုး)ကို ရင္းႏွီးၿပီး လုပ္ငန္းမလုပ္ရဘူး။ ဥပမာ - က်ေနာ့္မွာ ေငြ(၁၀)သိန္းရွိတယ္။ဘ၀င္ျမင့္ျပီးစက္ရံုတခုကိုေငြ(၁၀)သိန္းလံုး ရင္းၿပီး တည္ေထာင္ခဲ့လို႔ ရႈံးရင္ က်ေနာ္ခံရၿပီေပါ့။ အရင္းရွင္စနစ္မွာ (ရႈံးႏုိင္တယ္) ဆိုတဲ့ အႏၱရာယ္(Risk) ကုိ ကိုင္တြယ္ႏိုင္ရမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေငြ(၁၀)သိန္း ထဲက မိမိေငြ(၂)သိန္း ကိုရင္း၊ က်န္(၈)သိ္န္းထဲက တခ်ိဳ႕ကို Stocks & Bonds ေတြ၀ယ္၊ တခ်ိဳ႕ကို ေရႊ၀ယ္။
တခ်ိဳ႕ကို ေငြေဖာ္လြယ္တဲ့ Money Market ထဲမွာထားၿပီး ထုခြဲႏိုင္တဲ့ မိမိပိုင္ဆိုင္မႈ(Assets) ကိုျပ၊ မိမိရဲ႕ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းပလင္(Plan)ကိုျပျပီးဘဏ္ေတြမွာေငြေျခးျပီးမွလုပ္ငန္းလုပ္ရပါမယ္။ ဘဏ္ေတြကလည္း ဘဏ္တခုတည္းကေန ကိုယ္လိုသေလာက္ အားလံုးကိုမေခ်းလိုက္ပါ။ (ေငြမ်ားရင္) ဘဏ္ေတြစုၿပီးမွ ေခ်းပါလိမ့္မယ္။ Spread the risk ဆိုတဲ့ ရႈံးႏုိင္မႈ အႏၱရာယ္ကို မွ်ေ၀ခံၾကတာပါ။ ဒါဟာ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းလို႔ေျပာရပါမယ္။ ဒီလို မိမိရဲ႕ ဥစၥာဓနကို ျပၿပီး နည္းနည္း ရင္းၿပီး မ်ားမ်ားေခ်းတာကို Leverage လုပ္တယ္လို႔ေခၚပါတယ္။ အရင္းရွင္စနစ္မွာ ျဖစ္ႏုိင္သေလာက္ Leverage လုပ္ဖို႔ႀကိဳးစားရပါမယ္။ ဒီေတြးေခၚမႈဟာ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႕ အဓိက Principle ခံယူ(မူ) ဟုယူဆႏုိင္ပါတယ္။ အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္ဟာ ဒီ Leverage လုပ္တာ(လြန္) သြားလို႔ ခုလို စီးပြားေရး ဒုကၡနဲ႔ ရင္ဆိုင္ရတာပါ။
ေကာင္းၿပီ၊ က်ေနာ္တို႔ ေဆြးေႏြးျပီးသမွ်ကို ျပန္ၾကည့္ၾကရေအာင္။
(၁) အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသားတဦးက အိမ္၀ယ္ခ်င္တယ္။
(၂) Mortgage Companies ေတြကေငြေခ်းတယ္
(၃) တခါ Mortgage Companies ေတြက GSEs ( Fannie May, Freddie Mac, Ginne Mac, Ginne Mac) စတာေတြ နဲ႔ ဘဏ္(Banks) ေတြကို ေခ်းထါးတဲ့ေခ်းေငြ (Loans) ေတြကိုစုၿပီး လက္ကားေရာင္းလိုက္တယ္။
(၄) တခါ ဒီGSE နဲ႔ ဘဏ္ေတြက တခါစုၿပီး MBS Mortgage back Securities ( MBS), CDOs & CMOs အျဖစ္
ျပန္ေရာင္းျပန္တယ္။ဒီဟာေတြကို (Assets-Backed Securities) လို့ေခၚပါတယ္။ဒီဟာေတြဟာပိုင္ဆိုင္မႈ Asset တခုစီက (၀င္ေငြ) ကို အေျချပဳၿပီး၊ ဒီ Asset ေတြကို ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ လုပ္ထားတာေၾကာင့္ Assets-Backed Securities လို႔ေခၚပါတယ္။
မွတ္ခ်က္။ ။ ရႈပ္မွာစိုး၍ CDOs နဲ႔ CMO ကိုမရွင္းေတာ့ပါ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ Bonds အျဖစ္သာ နားလည္ထားပါ- စာေရးသူ)ဒီ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္Bondေစ်းကြက ္ပြဲစားလုပ္ေပးသူေတြက ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ Investment Banks ေတြပါ။ အေမရိကန္အရင္းရွင္စနစ္မွာ စေတာ့နဲ့ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ (Stocks&Bonds)ေေတြြကို၀ယ္ရင္ Brokerage လို႔ ေခၚတဲ့ပြဲစားေတြဆီမွာ ေရာင္း၀ယ္ရပါတယ္။ ဒီ ပြဲစား ေတြမွာ စာရင္း (Account) ဖြင့္ၿပီး ေရာင္း၀ယ္ရပါတယ္။
အေမရိကန္ရဲ႕ အႀကီးဆံုး ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ Investment Banks ေတြမွာ Brokerage Arm လို႔ေခၚတဲ့ ပြဲစားလုပ္တဲ့ အပိုင္းဌာနေတြ ရွိၾကပါတယ္။ ပိုက္ဆံရွိတဲ့ တကမၻာလံုးက ေငြရွင္ေၾကးရွင္ေတြ (Independently Wealthy People)၊ ဘဏ္ေတြ၊ လုပ္ငန္းေတြအားလံုးက အေမရိကန္မွာ အိမ္ယာေစ်းကြက္တဟုန္ထိုးအားေကာင္းေနတယ္ဆိုၿပီး ဒီ MBS ကဲ့သို႔ Asset-based Securities ေတြကို နင္း၀ယ္ၾကပါတယ္။ အိမ္ယာေစ်းကြက္ကလည္း ၂၀၀၀ ခုႏွစ္ပိုင္း အစေလာက္က စလိုက္တာ၊ ေလးႏွစ္ ငါးႏွစ္ေလာက္ အိမ္ေစ်းေတြဆက္တက္ေနေတာ့ သတိေလ်ာ့လာၾကတာေပါ့။
လူ ဆိုတာ ေလာဘ သားေတြျဖစ္တာေၾကာင့္ ဒီ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ေတြဟာ MBS ေတြကို တျခား Asset Based Securities ေတြနဲ႔ေရာၿပီး တခါ ေရာေၾကာ္ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ ေတြကို အသစ္ ထုတ္ေရာင္းျပန္ေရာ။ ဒါကို(Puree)ေရာေမႊလိုက္တယ္ လို႔ သံုးၾကပါတယ္။
အရင္းရွင္စနစ္မွာ “၀င္ေငြ” ဟာ အေရးႀကီးပါတယ္။ ၀င္ေငြ ရွိရင္ ဒီ၀င္ေငြ (ေငြသား) အေပၚ မူတည္ၿပီး Financial Vehicles လို႔ေခၚတဲ့ ေငြရေပါက္ေတြထြင္ၿပီး ျပန္ေရာင္းၿပီး ေငြရွာၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔လို စားသံုးသူ ေတြက အိမ္၀ယ္တယ္၊ ကား၀ယ္တယ္၊ “ဗီဇာ” အေၾကြး၀ယ္ကဒ္ သံုးတယ္ေပါ့။ ဒီဟာေတြအားလံုးက ေငြေခ်းသံုးတာပါပဲ။ ေငြေခ်းရင္ လစဥ္မွန္မွန္ ဘဏ္ေတြကို အရစ္က် ျပန္စပ္ရတယ္ေပါ့။ ဒါကိုေခ်းတဲ့ ဘဏ္ ေတြအတြက္ Cash Flow ေငြသားစီးဆင္းမႈ လို႔ေခၚပါတယ္။ ဒီ၀င္ေငြရွိတဲ့၊ ေငြသားစီးဆင္းမႈရွိတဲ့ ေခ်းေငြကို စုၿပီး ဘဏ္ေတြက Securities လို႔ေခၚတဲ့ Bonds ေတြျပန္ထုတ္ေရာင္းတာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ကားေခ်းေငြ၊ မာစတာကဒ္၊ ဗီဇာကဒ္ ေခ်းေငြေတြလည္း ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ (Bonds) အျဖစ္ျပန္ေရာင္းစားၾကပါတယ္။
ဒီမွာ ဘာကို ျပန္ေရာင္းတာလဲ ဆိုတာကို သတိျပဳေစခ်င္ပါတယ္။ ေငြေခ်းရင္ အတိုး(Interest) ေပးရတယ္။ အမွန္က အတိုးကိုျပန္ေရာင္းစားၿပီး ျပန္ေငြရွာ၊ ဒီေငြနဲ႔ ျပန္၀င္ေငြေဖာ္တဲ့ စနစ္ပါပဲ။ ဥပမာ - က်ေနာ္တို႔ အိမ္၀ယ္ရင္ (၇% -၈%) အတိုးေပးရပါမယ္၊ ကားဆိုနည္းနည္းပိုေပးရပါမယ္။ ဗီဇာ ဆိုရင္ ၁၁ ရာခုိင္ႏႈန္းကေန ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္း အထိေပးရမယ္ေပါ့
(မွတ္ခ်က္ - အတိုးကေခ်းသူရဲ႕ ေငြေခ်း-ေငြျပန္ဆပ္တဲ့ ရာဇ၀င္ Credit History ေပၚမူတည္ပါတယ္) ဒီအတိုးမ်ားကို စုၿပီး အတိုးကို ျပန္ေရာင္းစားၾကတာပါ။ ဥပမာ က်ေနာ္တို႔ေပးရတာက ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း အတိုး ဆိုပါေတာ့ က်ေနာ္တို႕ကို ေခ်းတဲ့သူက ၀န္ေဆာင္မႈအတြက္ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္းယူ အတိုးစားျပီး ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းအတိုးကို ျပန္ေရာင္း၊ တခါ ေနာက္တဆင့္ လူကို ၆ ရာခိုင္ႏႈန္း အတိုးနဲ႔ ျပန္ေရာင္းၿပီး ေငြျပန္ရွာ၊ ေငြျပန္လွည့္ၾကတာပါ။ တဆင့္မွာ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္းစားတယ္ဆိုေပမည့္ ေငြရင္းပမာဏက သန္းေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာ၊ ဘီလီယံေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာဆိုေတာ့ ၀င္ေငြ အမ်ားႀကီးရၾကတာေပါ့။
ဒီေတာ့ အိမ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ေတြက အိမ္သက္သက္မဟုတ္ေတာ့ဘဲ ရင္းနွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ေတြကတဆင့္ ထုတ္တဲ့၊ ေရာသမေမႊ Assets Based Bonds ေတြထဲပါကုန္ျပန္တယ္။
ဘယ္သူေတြ ၀ယ္ၾကမလဲ အရင္းရွင္စနစ္ဆုိတာ အရင္း “ေငြ“ ကို အေျခခံတာေၾကာင့္ ေငြကို မအိပ္ ေစရပါ။ ဒါေၾကာင့္ ေငြရွိရင္ “၀င္ေငြ” ရွိ ေအာင္ “တိုးပြား” ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ ေငြရွိသူတိုင္း ဒီ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ေတြကို ၀ယ္ၾကပါတယ္။ စက္တင္ဘာ လထဲမွာ အေမရိကန္အစုိးရဟာ Fannie May နဲ႔ Freddie Mac ကို သိမ္းယူခဲ့ရပါတယ္။ ဒီ GSEs (၂) ခုရဲ႕ စာခ်ဳပ္ေတြကို အမ်ားဆံုး၀ယ္ထားတာက တ႐ုတ္အစိုးရနဲ႔ ဂ်ပန္အစုိးရပါ။ တ႐ုတ္နဲ႔ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံေတြရဲ့ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း ျပည္ပပို့ကုန္ (Export) ဟာ သြင္းကုန္ (Import) ထက္မ်ားတာေၾကာင့္ အေမရိကန္နဲ႔ ကုန္ကူးၾကရာမွာ (ေငြပို) ရွိေေနၾကပါတယ္။ အေမရိကန္ဘက္က ၾကည့္ရင္ ကုန္သြယ္လိုေငြ Trade Deficit ေပါ့။
တရုတ္နဲ့ ဂ်ပန္က ဒီ ပိုေငြေတြကို ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ေတြ၀ယ္ၿပီး “အတိုး” ရေအာင္ တိုးပြားေအာင္ လုပ္ ၾကပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ အီရတ္မွာ တလ ၁၀ ဘီလီလ်ံ၊ (သန္းတေသာင္း္) သံုးေနပါတယ္။ ဒီေငြေတြ ကို နအဖ စစ္အစိုးရလို၊ လိုသေလာက္ ၀ါဇီက ႐ိုက္ထုတ္လုိ႔ မရပါဘူး။ ေငြေခ်းရပါတယ္။ အေမရိကန္အစုိးရက ေခ်းဖို႔ထုတ္တဲ့ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ကို Treasury Bonds လို႔ ေခၚပါတယ္။ အေမရိကန္အစိုးရအတြက္ “၀င္ေငြ” ဟာ အေမရိကန္ျပည္သူေတြဆီက ေကာက္လို႔ရတဲ့ အခြန္ေတာ္ Tax ပါပဲ။ ဒီ Treasury Bonds ေတြကို အမ်ားဆံုး၀ယ္ယူထားသူေတြဟာ ဂ်ပန္၊ တ႐ုတ္နဲ႔ ကိုရီးယား ႏုိင္ငံတုိ႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
နယူးေရာက္တုိင္းမ္မွာပါတဲ့ ေဆာင္းပါးတခုမွာ ဖေလာ္ရီဒါ ျပည္နယ္က ေဆး႐ံုတခုဟာ အသစ္တိုးခ်ဲ႕ဖို႔ ေဒၚလာသန္း ၃၀၀ ဘတ္ဂ်က္ ခြင့္ျပဳထားတယ္။ အေဆာက္အဦ ေဆာက္ဖို႔၊ ပါမစ္ယူတာနဲ႔ ေဆာက္တာ အားလံုး ၂ ႏွစ္ေလာက္ ၾကာမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဆး႐ံုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးက ေငြတခ်ဳိ႕ကို ဘဏ္တိုးမစားေတာ့ဘဲ MBS Bonds ေတြ ၀ယ္လိုက္မိတယ္။ အိမ္ေစ်း ေတြ ထိုးက်ေတာ့ ဒီအိမ္ကို အာမခံထားတဲ့ စာခ်ဳပ္ေတြဟာ တန္ဖိုးက်ကုန္ေတာ့ သန္း ၃၀၀ မရွိေတာ့ဖူးေပါ့။ ေဆး႐ံုလဲ ဒုကၡေတြ႕ရတာေပါ့။
ဒါေၾကာင့္ ေငြရွိတဲ့သူအမ်ားဟာ “အိမ္” ေတြကို အာမခံရွိတယ္ဆိုၿပီး ဒီ စာခ်ဳပ္ေတြ ၀ယ္ထားမိတာ။ အိမ္ ျခံ ေျမ ေစ်း ကြက္ပ်က္သြားေတာ့ ဒီ စာခ်ဳပ္ေတြဟာ သာမန္ စကၠဴ စာရြက္ေတြ ျဖစ္သြားေတာ့့။ ဒါေၾကာင့္ တကမၻာလံုး ဘယ္ေလာက္အ႐ႈံးေပၚၾက မယ္ဆိုတာ ခန္႔မွန္းရခက္တာေပါ့။ ေနာက္တဆင့္ Leverage လုပ္ၾကရေအာင္ အရင္းရွင္စနစ္မွာ နည္းနည္းအရင္းဆုိက္ၿပီး မ်ားမ်ားေခ်း (သို႔မဟုတ္) မ်ားမ်ားအျမတ္ရေအာင္ လုပ္ရမယ္။ ဒါေၾကာင့္ “ေငြ” ရွိ ရင္ ဒီ ေငြ ကို ျပၿပီး Leverage လုပ္ၾကရမယ္။
စေတာ့ နဲ့ ဘြန္းစာခ်ဳပ္ေတြကေတာ့ ဟုတ္ၿပီ။ ဒါေတြကို ဒီအတုိင္းထားမွာလား? ဒါေတြကို “ဘန္း” ျပၿပီး ေငြ ထပ္မရွာ ႏုိင္ဖူးလား? ပစၥည္းတခု (A) ကေန (B) ကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ရင္ (Derive) လုပ္တယ္လို႔ ဆုိႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရွိၿပီးသား (Finances Instruments) ကေန ထပ္ဆင့္ ေငြေဖာ္ထုတ္တာကို Derivatives လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
( ဒီ Derivative ဆုိတာ အင္မ တန္ ႐ႈတ္ေထြးပါတယ္။ အေသးစိတ္သိခ်င္ရင္ All About Derivatives by Michael Durbain စာအုပ္ကို ဖတ္ၾကည့္ပါ။)
က်ေနာ္ လြယ္လြယ္ ဥပမာတခုကို ၾကည့္ရေအာင္။ ဥပမာ Cisco စေတာ့ရွယ္ယာတခုဟာ ၂၄ ေဒၚလာ ရွိတယ္ဆိုပါစို႔။ ဒီ Cisco စေတာ့ကို ၀ယ္ခ်င္ရင္ ၂၄ ေဒၚလာေပးမွ စေတာ့ တခု ရမယ္။ ေငြနဲ႔ရင္းရမယ္ေပါ့။ Cisco စေတာ့ ၁၀၀ ၀ယ္ခ်င္ရင္ ေဒၚလာ ၂၄၀၀ ရွိမွ ၀ယ္ႏိုင္တယ္၊ ပိုင္ဆုိင္ခြင့္ရတယ္ေပါ့။ အကယ္၍ က်ေနာ္က Cisco မွလုပ္တဲ့သူျဖစ္၍ ၄င္း Cisco စေတာ့ အတက္အက် ကို ေလ့လာထားတဲ့ ကၽြမ္းက်င္သူမို႔ ဒီ Cisco စေတာ့ အတက္အက်ေပၚမူတည္ၿပီး ေငြရွာခ်င္တယ္ ဆုိပါစို႔။ Cisco ရဲ႕ လုပ္ငန္း ၊ P/E ratio ကို ၾကည့္ၿပီး ယေန႔ စေတာ့ ေစ်းဟာ ၂၄ ေဒၚလာ မျဖစ္သင့္ဘူး။ မုခ်ေစ်းတက္မယ္လို႔ထင္ခဲ့ရင္ က်ေနာ္က ၂၄ ေဒၚလာေစ်းနဲ့ စေတာ့ ၁၀၀၀ ေဒၚလာ ၂၄၀၀၀ ရင္းၿပီး ၀ယ္လိုက္မယ္၊ စေတာ့ ၁၀၀၀ ကိုင္ထားမယ္ေပါ့။ အဲသလိုကေန Cisco စေတာ့ဟာ (၆ လအတြင္း) တခုကို ေဒၚလာ ၃၀ ျဖစ္ခဲ့ရင္ တခုကို ၆ ေဒၚလာျမတ္ျပီျဖစ္လို့ ေဒၚလာ ၆၀၀၀ အျမတ္ထြတ္သြားျပီေပါ့။
ေကာင္းၿပီ။ ေဒၚလာ ၂၄၀၀၀ မရင္းဘဲ ေဒၚလာ ၆၀၀၀ ျမတ္ေအာင္လုပ္လို႔ မရဖူးလား? ရတယ္။ ဒါကို Option Contract လို႔ ေခၚပါတယ္။ Cisco စေတာ့ ၁၀၀၀ ကို ေဒၚလာ ၂၄၀၀၀ ရင္းျပီး ၀ယ္မဲ့အစား
(၆ လ)အတြင္း Strike Price (၂၄) နဲ႔ ၀ယ္ႏုိင္ခြင့္ Call Option ကိုပဲ ၀ယ္ႏုိင္တယ္။ ဒီေနရာမွာ သတိတခု ျပဳေစခ်င္တာက “၀ယ္ခြင့္” ကို “၀ယ္”တာ။ ၀ယ္ရမယ္ မဆိုလိုဘူး။ အကယ္၍ (၆ လ) မွာ Cisco စေတာ့ဟာ
တခုကို ေဒၚလာ ၃၀ ျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ က်ေနာ္က Cisco စေတာ့ ကို တခု ၂၄ ေဒၚလာနဲ့၀ယ္ၿပီး အျမတ္စား႐ံုပဲ။ ဒီ Option ကို ဒိုင္ဆီကပဲ ၀ယ္ယူရျပန္တယ္။ ၀ယ္ရင္ Call Option ကို ၀ယ္ႏုိင္သလို ေရာင္းရင္ Put Option ကိုလဲ “၀ယ္” ႏုိင္ပါတယ္။
ဒီ Option ဆုိတာက Stock ကတဆင့္ ျဖစ္ေပၚလာတာ။ Derive ျဖစ္လာတာေၾကာင့္ ဒီ Option Contract ဆုိ တာကို Derivatives တခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ပါတယ္။
Derivative မွာ ၄ မ်ဳိး ၄ စား ရွိပါတယ္။
(1) Forward Contract
(2) Future Contract
(3) Swap Contract
(4) Option Contract ေတြ ျဖစ္တယ္။
ပို႐ႈပ္ေစတာက ဒီ Derivative ေတြဟာ “ဒိုင္” မွာ ေရာင္း၊ ၀ယ္ႏုိင္သလို ၂ ဦး၊ ၂ ဘက္ ကန္ထရိုက္ ခ်ဳပ္ႏုိင္ပါ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီ Derivatives ဆိုတာ ေလာင္းကစားဆန္လာၿပီး လြန္စြာ ႐ႈပ္ေထြးလာပါတယ္။
ဘာေၾကာင့္ ဒါေတြကို ေျပာေနရတာလဲ?
အိမ္ျခံေျမေစ်းကြက္ကေန ၂၀၀၀ ခုႏွစ္မ်ားမွာ ေငြရႊင္လာၾကတဲ့ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႕ ဗရာမင္ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ေတြဟာ အထိန္းအကြပ္မရွိ ဒီ Derivatives ေတြကို ကစားလိုက္ၾကတာ အိမ္ျခံေျမေစ်းကြက္ေပါက္ကြဲမႈ
ျဖစ္ေတာ့ ေသာက္ေသာက္လဲ ႐ႈံး ၾကေတာ့တာေပါ့။ ႐ႈံးက်ေတာ့ မိမိတို႔ ထုတ္ေရာင္းထားတဲ့ Assets Back Bonds ေတြကိုလဲ ေစ်းအက်မွာ တန္ဖိုးမရွိၾက ေတာ့။ တသီတတန္းႀကီး အဆင့္ဆင့္႐ႈံးက်ေတာ့ ဘဏ္ေတြက Assets ေတြကို ေငြျပန္မေဖာ္ႏုိင္ေတာ့ျခင္းေၾကာင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေငြသားကို ထုတ္မေခ်းေတာ့ဘဲ ေငြသားကိုင္ထားၾကေတာ့ Credit Crunch ကတဆင့္ “ေငြ” လည္ပတ္မႈအားနည္းတာ၊ လံုး၀ေငြမလည္ေတာ့တာေတြ ျဖစ္တာေပါ့့။
ဘဏ္အခ်င္းခ်င္းလည္း ေငြမေခ်းၾကေတာ့ ျပည္သူေတြကိုလည္း ေငြမေခ်းႏိုင္ျကေေတာ့ျပည္သူေတြလည္းကားလည္း မ၀ယ္ႏုိင္၊ အိမ္လည္း မ၀ယ္ႏုိင္ေတာ့ တျပည္လံုးေေရာင္းအားက်ၿပီး စီးပြားေရးတခုလံုး “တန္႔” ကုန္ေတာ့ လူေတြလည္း အလုပ္ျပဳတ္၊ အေရာင္း “တန္႔” ၿပီး စီိးပြားေရးကပ္ Depression အထိ ဆိုးရြားသြားႏုိင္ပါတယ္။ ေမာ္ေတာ္ကားတစီးဟာ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းေကာင္း ဓာတ္ဆီကုန္သြားရင္ ထိုးရပ္သြားသလို အရင္းရွင္စနစ္မွာ စီးပြား ေရးမ႑ိဳင္ေတြ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းေကာင္း ေငြလည္ပတ္မႈမရွိရင္ စီးပြားေရးယႏၱရားတခုလံုး ရပ္သြားႏုိင္ပါတယ္။
ဒီတခါ ျပႆနာ ဘာေၾကာင့္ ဒီေလာက္ဆုိးရတာလဲ?
အရင္ေခတ္ေတြတုန္းကလဲ Boom & Bust ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ခုမွ ဘာေၾကာင့္ အဆုိးဆံုးျဖစ္ရတာလဲ? စီးပြားေရးမွာ က႑ေတြ ပိုင္းျခားထားပါတယ္။ ကုန္ထုတ္လုပ္တဲ့ က႑ Manufacturing Sector, အဆင့္ျမင့္နည္းပညာ က႑ High Tech Sector ၊ စီးပြားေရးႏွင့္ ဘ႑ာေရးက႑ Financial Sector စသည္ျဖစ္ေပါ့။ အရင္တုန္းက Boom ေတြက High Tech – IT/ Computer/ Communications Sector မွာ Boom ျဖစ္တယ္။ Investment Banks ေတြ ဘဏ္ေတကြ၊ ဒီ Sector မွာရွိတဲ့ ကုမၸဏီေတြအတြက္ ေငြရင္းရွာေပးတာ၊ ေငြေခ်းတာပဲ ရွိတယ္။ Bust ျဖစ္ေတာ့ သူတို႔လက္ထဲမွာ ေငြရွိတယ္။ နဲနဲပါးပါး႐ႈံး တာပဲ ရွိတယ။္ သူတို႔ Sector ကို မထိခိုက္ဖူး။
ဒီ Housing Boom ျဖစ္ေတာ့ အိမ္ ျခံ ေျမေလာက၊ က ေအာက္ဆံုးအဆင့္။ ဒီ အိမ္ျခံေျမေရာင္းအားတဟုန္ထိုးျဖစ္ထြန္းမႈကုိ အေျချပဳၿပီး Financial Sector မွာရွိတဲ့ Investment Banks, Commercial Banks ေတြနဲ႔ Insurance Companies ႀကီးေတြပါ ၊ပါ၀င္႐ႈပ္ေထြးလာတာအျပင္ေေငြရွာေပးတဲ့၊ ေငြလည္ပတ္မႈနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ျပႆနာေတြာျဖစ္ခဲ့ရင္ အာမခံေပးတဲ့ အာမခံကုမၸဏီႀကီးေတြပါ ပါ၀င္႐ႈပ္ေထြးလာတာေၾကာင့္ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႕ အျမင့္ဆံုး (ဗရာမင္)ေတြ ထိတာ ေၾကာင့္ ဘဲ၊ မတတ္သာဘဲ အရင္းရွင္စနစ္မပ်က္စီးရေအာင္ အေမရိကန္ဖက္ဒရယ္အစိုးရက ၀င္ကယ္ရ ေတာ့တာပဲ။
Wall Street ေလာဘသားမ်ား လက္ရွိျပႆနာဟာ ေလာဘေၾကာင့္ဆိုတာ မွန္ေပမယ့္ ေ၀ါလ္စထရိရဲ က်င့္ထံုး (သို႔) Culture ယဥ္ေက်းမႈေၾကာင့္ ပိုအစြန္းေရာက္တယ္ဆုိရင္ ေျပာလု႔ိ႔ ရႏုိင္စရာရွိပါတယ္။ IT Boom တုန္းက လူေတာ္ေတြကို ဆြယ္ခ်င္ေတာ့ လခအျပင္ Stock Option ဆိုတာပါ ငွားရမ္းခအေနနဲ႔ ေပးရပါတယ္။ Stock Options ရဲ႕ သေဘာက မိမိကုမၸဏီ Stock ေစ်းတက္ရင္ မိမိလဲ ခ်မ္းသာမႈပိုတာေၾကာင့္ အလုပ္သမားေတြ ပိုအလုပ္လုပ္ရေအာင္ မက္လံုး Incentive ေပးျခင္း ျဖစ္တယ္။
ဒါေပမဲ့ ထိပ္ဆံုးက ကုမၸဏီအရာရွိႀကီးေတြက ေလာဘထြက္ၿပီး Enron တို႔လို စာရင္း Accounting ကို လိမ္ျပျပီးStock ေစ်းတက္ေအာင္လုပ္တဲ့ မသမာမႈေတြ ျဖစ္ခဲ့ရတယ္။ Wall St ရဲ႕ ထံုးစံက အျမတ္ေပၚမွာ ေဘာနပ္စ္ အပိုဆုေပးတဲ့စနစ္ကို က်င့္သံုးၾကပါတယ္။ ႏွစ္ကုန္ရင္ Wall St မွာ ခရစ္စမတ္ေဘာနပ္စ္ ေပးတဲ့ အစဥ္အလာရွိပါတယ္။ ကုမၸဏီကရတဲ့ အျမတ္ အစြန္းရာခိုင္ႏႈန္းတခုကို အေကာင္းဆံုးအလုပ္သမားေတြကို အပိုဆု Bonus ေပးၿပီး ဆြဲေဆာင္တဲ့အက်င့္ ယဥ္ေက်းမႈပါ။ အပိုဆုက ေဒၚလာသန္းနဲ့ခ်ီျပီး ရၾကတာေပါ့။ စုစုေပါင္းရင္ Billions နဲ႔ခ်ီၿပီး Bonus ေပးတာေပါ့။
Wall St Trader တေယာက္ ဟာ ၁၀ သန္း- သန္း ၂၀ အထိ ရၾကၿပီး CEO ေတြဆို သန္း ၄၀ ကေန- သန္း ၁၀၀ အထိ ရၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အိမ္ျခံေျမေရာင္း၀ယ္မႈေတြ တဟုန္ထိုးတက္ခ်ိန္မွာ မသမာတဲ့၊ တရားမ၀င္တဲ့နည္းေတြနဲ႔ ေငြရွာတယ္။ အျမတ္ရၿပီးေရာဆိုၿပီး စြပ္စြဲေျပာၾကားၾက႐ံုမက တခ်ဳိ႕ကုမၸဏီေတြရဲ႕လုပ္ရပ္ေတြကို FBI က ၀င္ေရာက္စစ္ေဆးလ်က္ရွိပါတယ္။ မျကာခင္ကေဒ၀ါရီခံကဲ့ရတဲ့ Lehman Brothers ရဲ့အရာရွိခ်ဴပ္(CEO)ဟာ(၆)ႏွစ္အတြင္း၀င္ေငြသန္း(၄၈၀)လက္ခံရရွိခဲ့ပါတယ္။Wall St ရဲ့တရားမဲ့တဲ့သာဓကေတြပါ၊
အာမခံကုမၸဏီေတြကေရာ ဘယ္လိုပတ္သတ္လာတာလဲ?
အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္မွာ Insurance အာမခံကုမၸဏီႀကီးေတြဟာ (ဗရာမင္) စစ္္စစ္ႀကီးေတြပါ။ ရာစုႏွစ္နဲ႔ခ်ီ ၿပီး ေငြစုကာ ေငြပံုမွာ ထိုင္လာတဲ့အျပင္ ေလွၾကီးထိုးရိုးရိုး ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈလုပ္ ၊ အရွုံး(Risk) ယူျပီး လုပ္တာ မဟုတ္ဘဲ အျမတ္ရေအာင္ လုပ္ေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ ထုိ႔အျပင္ အစုိးရ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြ အရ အရင္က အာမခံကုမၸဏီေတြ၊ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္၊ စီးပြားေရးဘဏ္ ေတြကို စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း အရ ခြဲျခားထားပါတယ္။ ခု Deregulation - ထိန္းသိမ္းကန္႔သတ္မႈ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းတဲ့ (Deregulation)ေခတ္မွာ ဒီဟာေတြက ေရာကုန္ပါတယ္။
အရင္းရွင္စံနစ္မွာ ေစ်းကြက္က အရာရာကို ဖန္တီးထိမ္းေၾကာင္းမယ္ လို႔ ယူဆၾကေပမယ့္ ကုမၸဏီကို “လူ” သားေတြကပင္ ဦးစီးၾကရတာမို႔ လြန္ကၽြံမႈမရွိေစရန္ အစိုးရက အမ်ားအက်ဳိးအတြက္ ဥပေဒမ်ားထုတ္ကာ ထိန္းကြပ္၊ ထိန္းေက်ာင္း Regulate လုပ္ေပးရတယ္။ အေမရိကန္ အစိုးရဟာ Deregulation လို႔ေခၚတဲ့ ထိန္းကြပ္မႈကို ေလွ်ာ့ေပးရံုမက ထိန္းကြပ္မႈ စံနစ္ဟာလဲ ေခတ္ေနာက္က်လွ်က္ရွိပါတယ္။ ဥပမာ - ျပည္နယ္တိုင္းမွာ အာမခံေကာ္မရွင္ ဆိုတာ ရွိပါတယ္။
ဒီျပည္နယ္အရာရွိေတြက ၎ျပည္နယ္သားေတြ မနစ္နာေစဖို႔ ယင္းျပည္နယ္မွာရွိတ့ဲ စီးပြားေရး လာလုပ္တဲ့ အာမခံကုမၸဏီေတြကို ထိန္းကြပ္ ေပးရတယ္။ ၁၉၄၅ ဥပေဒအရ ဖက္ဒရယ္အဆင့္မွာ ထိန္းကြပ္မႈ မရွိပါ။ ဒီေပ်ာ့ကြက္ကို အခြင့္ေကာင္းယူၿပီး အာမခံ ကုမၸဏီႀကီးေတြက Housing Boom မွာ ၀င္ကစားၾကရာက တခ်ဳိ႕ ေဒ၀ါလီခံရလု ျဖစ္ကုန္ၾကပါတယ္။
အာမခံကုမၸဏီေဒ၀ါလီခံရရင္ လမ္းေပၚက ျပည္သူေတြရဲ့ အာမခံကို ဘယ္သူေတြက လာေလွ်ာ္ေပးရမွာလဲ? ကားတိုက္ရင္၊ အိမ္မီးေလာင္ရင္၊ ဘယ္သူက ေငြလာေလွ်ာ္မွာလဲ? အရင္းရွင္စနစ္ရဲ့ အေျခခံ အေဆာက္အအံုေတြကိုပါ လာထိကုန္ၿပီေကာ?
စက္တင္ဘာလ အကုန္မွာ အေမရိကန္အစိုးရက ၀င္ကယ္ခဲ့ရတဲ့ အႀကီးဆံုးကုမၸဏီ AIG ရဲ့ အျဖစ္ကို
ၾကည့္ရေအာင္။ AIG ဆိုတာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံရဲ့ အႀကီးဆံုးအာမခံ ကုမၸဏီတခု။ ႏိုင္ငံေပါင္း (၁၃၀) မွာ အလုပ္သမား တသိန္းေက်ာ္ကို အလုပ္ေပးထားၿပီး အေမရိကန္ေဒၚလာ ထရီလီယံ ပမာဏ– ေငြလည္ပတ္မႈ Balance Sheet ရွိတဲ့ကုမၸဏီႀကီးျဖစ္တယ္။ Balance Sheet ဆိုတာ ၀င္ေငြ၊ ထြက္ေငြ၊ ပိုင္ဆုိင္မႈ၊ အေႂကြးေပးစရာ ေငြသားလက္က်န္ ေတြကို ျပတဲ့ ဇယားျဖစ္တယ္။ ဒီေလာက္ႀကီးတဲ့ ကုမၸဏီႀကီးကို ဒူးေထာက္က်သြားၿပီး အေမရိကန္အစိုးရက ၈၅ ဘီလီယံ ထုတ္ေခ်းၿပီး ၀င္ကူရတဲ့ အထိ ျဖစ္ေအာင္ ဒုကၡေပးခဲ့တာက လူ ၃၇၇ ေယာက္သာရွိတဲ့ လန္ဒန္ၿမိဳ႕မွာ အေျချပဳတဲ့ AIGFP ဆိုတဲ့ လက္ေအာက္ခ ံကုမၸဏီေလးေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။
လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္ ေက်ာ္ေက်ာ္ေလာက္က JP Morgan ဆိုတဲ့ ကုမၸဏီက လူငယ္ေလးေတြ ဦးစီးၿပီး Credit Default Swaps – CDS လို႔ေခၚတဲ့ Derivative အသစ္ကို တည္ထြင္ခဲ့တယ္။ CDS ရဲ့ အေျခခံက Risk ႐ႈံးႏိုင္မႈကို လက္လြဲယူ (အာမခံ) ၿပီး ေငြရွာတာပဲ။ ဥပမာ ကုမၸဏီတခုက Bonds (၁) သန္းဖိုး ၀ယ္ထားတယ္။ ႐ႈံးမွာစိုးလို့ က်ေနာ့္ကိုု (၉၀၀,၀၀၀) တန္ဖိုးနဲ႔ ၁ ႏွစ္၊ ၂ ႏွစ္ျဖစ္ေစ အခ်ိန္ အကန္႔အသတ္နဲ႔ ေရာင္းတယ္။
ဒီ (၁) ႏွစ္ (၂) ႏွစ္ အတြင္းဘာမွ မျဖစ္ရင္ က်ေနာ္က ဘာမွ မရင္းဘဲ ၁ သိန္းျမတ္ၿပီေပါ့။
ဒါထက္အမ်ားႀကီး ႐ႈပ္ေထြးပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ အႀကမ္းျဖင္းကေတာ့ စြန့္စား အာမခံၿပီး ေငြရွာတာပါ။ တနည္းအားျဖင့္ ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ ေလာင္းကစားျခင္း တမ်ဳိးပါပဲ။ J.P Morgan ရဲ့ တုိက္တြန္းခ်က္အရ AIGFP က CDO ဆိုတဲ့ Bonds ေတြကို “အာမခံ” ဖို႔ CDS စာခ်ဳပ္ေတြ လက္ခံေရာင္း/၀ယ္ ပါေတာ့
တယ္။
CDO ၀ယ္ထားတဲ့ ဘဏ္ေတြ ေငြေခ်းဌာနေတြက မိမိတို႔ ရင္းႏွီမႈေတြအတြက္ “အာမခံ” ရွိၿပီ။ ေနာက္ အစိုးရေတြရဲ့ ထိန္းကြပ္မႈ Regulation အရ ၁၀ သန္း ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈ ျပထားရင္ ရာခိုင္ႏႈန္းတခုကို အာမခံအေနနဲ႔ ဖယ္ထားရပါတယ္။ ဒီအာမခံ၀ယ္လိုက္တဲ့ အတြက္ ဖယ္ထားတဲ့ ေငြေတြ လြတ္လပ္ၿပီး ထပ္ေငြရွာႏိုင္ပါတယ္။ တဆင့္ၿပီး တဆင့္ leverage လုပ္ေငြရွာျခင္းပါ။ (၄), (၅) ႏွစ္အတြင္း ဒီ AIGFP ဌာနခြဲ ကုမၸဏီေလးဟာ AIG ၀င္ေငြရဲ့ ၄% ေငြရွာေပးရာကေန ၁၇.၂ % အထိ ႀကီးထြားလာပါတယ္။ ဒီ AIGFP ရဲ့ ၀င္ေငြရဲ့ ၄၅% ကို အလုပ္သမားေတြကို Bonus အေနနဲ႔ ျပန္ေ၀ေပးရာ လူတိုင္း သန္းနဲ႔ ခ်ီၿပီး အက်ဳိးအျမတ္ရရွိခဲ့ပါတယ္။
အိမ္ေစ်းေတြ ျပဳတ္က်ေတာ့ ဒီ Bonds ေတြကလဲ ေစ်းက်ေရာ အာမခံေၾကးေတြေပးရတာပဲ ၁၅ ဘီလီယံကုန္က်ေတာ့ AIG ရဲ့ စေတာ့တန္ဖိုးေတြ ျပဳတ္က်ေတာ့ ၎ရဲ့ ပိုင္ဆုိင္မႈေတြကို မထုခြဲႏိုင္ခင္ ေငြမလဲဘဲ ေဒ၀ါလီခံရစရာရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေပါင္း (၁၃၀) မွာ လူတသိန္းေက်ာ္ အလုပ္ျပဳတ္သြားၿပီး ဆက္တိုက္ ကုမၸဏီေတြ ေဒ၀ါလီခံရႏိုင္စရာရွိတာေၾကာင့္ အေမရိကန္ အစိုးရက ၈၅ ဘီလီယံ ေခ်းၿပီး AIG ကို ၀င္ကူခဲ့ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီတခါ စီးပြားေရးေလာကရဲ့ ဗရာမင္ေတြရဲ့ ထိပ္သီး “အာမခံ” ကုမၸဏီေတြပါ ဒီတခ်ီ ထိခိုက္လာပါတယ္။
Wall Street ခ်စ္တီးမ်ား -
Wall Street မွာပဲ လူမုန္းအင္မတန္ မ်ားတဲ့ ခ်စ္တီး လူဆိုးေတြရွိပါေသးတယ္။ သူတို႔ကေတာ့ Hedge Funds နဲ႔ ေငြေၾကးေစ်းကစားသူ Speculators လို႔ေခၚပါတယ္။
Hedge လုပ္တယ္ဆိုတာ ဘာလဲ?
ဥပမာ ေလယာဥ္ကုမၸဏီတခုဟာ ဓါတ္ဆီ မ၀ယ္ဘဲေလယာဥ္ပ်ံ၍ မရပါ။ ဓါတ္ဆီေစ်းေတြကလည္း ေတာက္ေလွ်ာက္တက္ေနရင္ တက္မယ့္ အရိပ္ရွိရင္ ႀကိဳ၀ယ္ၿပီး ကာကြယ္တာကို Hedge လုပ္တယ္ ေခၚပါတယ္။
Hedge Funds နဲ႔ Mutual Funds ဘာကြာသလဲ?
Hedge Funds ဆိုတာက လူတိုင္း ပါ၀င္ခြင့္မရွိပါ။ လူခ်မ္းသာေတြကိုပဲ ပါ၀င္ခြင့္ျပဳပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အစိုးရက ထိန္းကြပ္မႈမရွိဘဲ Risk ပိုမ်ားတဲ့ ရင္းႏွီးမႈေတြ လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။
Mutual Fund ဆိုတာက အမ်ားလူထုက ပါ၀င္ၿပီး ဒီေငြစု ကရလာတဲ့ “အရင္း” ေငြနဲ႔ Stocks & Bonds ေတြ၀ယ္ၿပီး တိုးပြားေအာင္ လုပ္တဲ့ Funds ေတြပါ။ ဒီ Funds ေတြမွာ အမ်ားလူထု public ရဲ့ ေရရွည္အတြက္ စုထားတဲ့ 401 (k) ပိုက္ဆံေတြပါ၀င္တာေၾကာင့္ အစိုးရက ကန္႔သတ္ခ်က္နဲ႔ ထိန္းကြပ္မႈ Regulation ေတြရွိတယ္။ Speculators ေတြဆိုတာကေတာ့ ေရွ႕မွာ ျဖစ္ႏုိင္ေျခ အလားလာကို ခ်ိန္ၿပီး စြန့္စားျပီးေေငြရွာတာပါ။
Hedge Funds ေတြေရာ Speculators ေတြပါ သံုးတဲ့ စီးပြားေရး လက္နက္တခုက Short လို႔ ေခၚပါတယ္။
Short ဆိုတာက Stocks ေတြ ေစ်းအက်မွာ ေငြေဖာ္တာပါ။ ဥပမာ - က်ေနာ္က Cisco စေတာ့ ၁၀၀၀ ကို ၁၀၀ ေစ်းနဲ႔ ၀ယ္ထားတယ္။ ဒီ ၃ လပတ္ေၾကျငာစာတမ္းမွာ Wall Street ကမွန္းထားသလို မေအာင္ျမင္လို႔ Stock ေတြ ေစ်းက်တယ္။ က်ေနာ္က ၁၀၀ နဲ႔ ၀ယ္ထားတာ တပ္မက္ၿပီး ျပန္မေရာင္းခ်င္ဘူး။ ကိုင္ထားမယ္ေပါ့။ က်ေနာ့္စေတာ့က က်ေနာ့္ဆီမွာ ရွိတာမဟုတ္။ က်ေနာ့္ စေတာ့ပြဲစား Brokerage မွာ အပ္ထားရတာ။
Hedge Funds နဲ႔ Speculators ေတြက က်ေနာ့္လို ငတံုးေတြ အပ္ထားတဲ့ Brokerage ကိုသြားၿပီး Cisco ေစ်းက်ေတာ့မယ္။ ငါ့အတြက္ စေတာ့ “တသိန္း” ကို ၉၈ ေဒၚလာ ေစ်းနဲ႔ေရာင္းလိုက္ပါဆိုၿပီး ေရာင္းခိုင္းတယ္။ Brokerage ကလဲ က်ေနာ့္စေတာ့ ၁၀၀၀ အပါအ၀င္ စေတာ့ တသိန္းကို ေရာင္းလိုက္တယ္။ ဥပမာ Cisco စေတာ့က ေဒၚလာ ၈၀ အထိက်သြားေတာ မွျပန္ ၀ယ္ၿပီး ျပန္ျဖည့္ေပးလိုက္တယ္။ က်ေနာ္ကေတာ့ မသိလိုက္ပါ။ ခ်စ္တီးေတြက ဒီ(အက်)မွာ ေငြ ၁၈ သိန္းျမတ္သြားတယ္။ က်ေနာ့္ စေတာ့ပြဲစားကလည္း ခဏလက္လႊဲခ ျမတ္ျမတ္ေလးရလိုက္တယ္ေပါ့။ အဲ Cisco စေတာ့က ၀ုန္းဆို ေဒၚလာ ၁၁၀ ျဖစ္ခဲ့ရင္ေတာ့ ခ်စ္တီးေတြ အ႐ႈံးနဲ႔ ျပန္၀ယ္ေပးရတာေပါ့။ Stock ကို ေခတၱငွားၿပီး အက်ကိုျကိုတြက္ျပီးအေေရာင္း၀ယ္လုပ္တာကို Short လုပ္တယ္ေခၚပါတယ္။ Stock အတက္ေရာ၊ အက်ပါ ေငြရွာႏုိင္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း အႏၱရာယ္ Risk ကေတာ့ မ်ားတာေပါ့။
အခုလို ကုမၸဏီေတြ ဒုတၡေရာက္ေနခ်ိန္မွာ Short Order မ်ားရင္ ေရာင္းအားမ်ားတာေၾကာင့္ ကုမၸဏီရဲ့ စေတာ့ ေတြ က်သင့္တာထက္ က်တတ္ပါတယ္။ စေတာ့ေတြ ေစ်းက်ရင္ Market Capitalization လို႔ေခၚတဲ့ ကုမၸဏီနဲ႔ တန္ဖိုးက်သြားပါတယ္။ ထုတ္ထားတဲ့ စေတာ့အေရအတြက္နဲ႔ စေတာ့ရဲ့ တန္ဖိုးကို ေျမာက္ရင္ အဲ့ဒီကုမၸဏီရဲ့ တန္ဖိုးရပါတယ္။ လြယ္လြယ္ေျပာရရင္ ဒီတန္ဖိုးေပၚ မူတည္ၿပီး ကုမၸဏီေတြ ေငြေခ်းရတာ။ ဒီခ်စ္တီးေတြေၾကာင့္ ကုမၸဏီ စေတာ့ ေတြ ေစ်းက်ရင္ ကုမၸဏီေတြ ပို ဒုတၡေရာက္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေမရိကန္ အစိုးရက ဘဏ္နဲ႔ ဆိုင္တဲ့ ကုမၸဏီ (၇၉၉) ရဲ့ စေတာ့ေတြကို ေခတၱခဏ short မလုပ္ရဆိုၿပီး ပညတ္ခဲ့ရတယ္။
အစိုးရေငြကယ္မယ္ဆိုတာ ဘာလဲ။
ေအာက္တိုဘာလ ၃ ရက္ေန႔က အေမရိကန္ လႊတ္ေတာ္က ေလာေလာဆယ္စီးပြားေရးျပႆနာကို ေျဖရွင္းဖို႔ေဒၚလာ ဘီလီယံ ၇၀၀ ကို သံုးစြဲဖို႔ သေဘာတူဥပေဒ တရပ္ျပဳခဲ့ပါတယ္။ ေလာေလာဆယ္ ျပႆနာက Credit Crunch လို႔ေခၚပါတယ္။ တဖက္က အိမ္ေစ်းေတြက က်၊ တဖက္ကလည္ ARM အတုိးအရ၊ အတိုးကတက္ေတာ့ အိမ္ပိုင္ရွင္ေတြ လစဥ္ေပးရတဲ့ ပမာဏကတက္ ေတာ့ လစဥ္မွန္မွန္ ေငြမသြင္းႏိုင္ၾကေတာ့ဘဲ ဘဏ္ေတြက အိမ္ေတြကို ျပန္သိမ္းခဲ့ရတယ္။ တခါဘဏ္ေတြက လစဥ္၀င္ေငြေတြအေပၚ မူတည္ၿပီး leverage လုပ္ၿပီး MBS Bonds ေတြျပန္ေရာင္းထား၊ ဒီ Bonds ေတြက CDOs ေတြထဲေရာပါသြားေတာ့ မီးခိုးေတာက္ေလွ်ာက္ ဘဏ္ေတြရဲ့ရင္းႏွီးမႈ investments ေတြ ဒုတၡေရာက္ေတာ့ ဘဏ္ေတြရဲ့စေတာ့ ေတြ ထိုးက်ေတာ့ ဘဏ္ေတြက ေၾကာက္ၿပီး ေငြမေခ်းေတာ့ပါ။ ရွိစုမဲ့စု ေငြကိုပဲ ကိုင္ထားၾကပါေတာ့တယ္။
ဒီေတာ့ လုပ္ငန္းေတြ လည္ဖို႔ ေငြလိုရင္ ေငြမရွိေတာ့တဲ့ လုပ္ငန္းေတြလဲ တံု႔ေႏွးကုန္တာေပါ့။ တခါ ကား၀ယ္ခ်င္ရင္ အိမ္၀ယ္ခ်င္ရင္ ဘဏ္ေတြက မေခ်းေတာ့ မ၀ယ္ႏုိင္ၾက။ ကားကုမၸဏီေတြလည္း ဒုကၡေရာက္၊ လူေတြ အလုပ္ျပဳတ္၊ လူေတြ အလုပ္ျပဳတ္ေတာ့ ေငြမသံုးႏုိင္ၾက။ အကုန္ဒုကၡေရာက္ကုန္တာေပါ့။
ဒါေၾကာင့္ အစိုးရက Toxic Bonds (အဆိပ္သင့္စာခ်ဳပ္ေတြ) ေတြလို႔ေခၚရမယ့္ ဒီ “ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမူ” ေတြကို “အစိုးရ” က လက္လႊဲ၀ယ္ယူေပ:မယ္။ အစိုးရက အ႐ႈံးခံေပးမယ္ေပါ့။ ဒီေတာ့ ဘဏ္ေတြလဲ သက္သာရာရၿပီး ေငြေခ်းလာရင္ စီးပြားေရးျပန္လည္လာၿပီး ပံုမွန္ေရာက္သြားမယ္ေပါ့။ ဒီေတာ့ အိမ္ေစ်းေတြလည္း ျပန္ပံုမွန္ျဖစ္ေတာ့မွ ဒီ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ ေတြကို ျပန္ေရာင္းၿပီး ေငြျပန္ေဖာ္ရမယ္ေပါ့။ ၁၉၃၀ မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ The Great Depression ကာလကလည္း အစိုးရက အိမ္ေတြကို ၀ယ္ၿပီး အိမ္ေတြေစ်းတက္မွ ျပန္ေရာင္းတာ ျမတ္ဖူးပါတယ္။
တဖက္ကလည္း ဗဟိုဘဏ္ Federal Reserve က ေအာက္တိုဘာ ၆ ရက္ေန့က သန္း ဘီလီယံ ၉၀၀ ဖိုး ဘဏ္ေတြကို ပံ့ပိုးခဲ့ၿပီး လိုအပ္ရင္ ၁.၅ ထရီလီယံ အထိ တိုးေပးမယ္ ဆိုပါတယ္။ ဒီ့ျပင္ ယေန့ (ေအာက္တိုဘာလ(၈) ရက္)ေန့ မွာႏိုင္ငံ(၇)ႏိုင္ငံက ဗဟိုဘဏ္ေတြဟာမျကံုစဖူးျပိဳင္တူညီညီညာညာအတိုးႏွုန္းေတြကိုခ်ေပးခဲ့ျကပါတယ္။ ေအာက္တိုဘာလ ၇ ရက္ေန႔က ၾသစေၾတးလွ် ဗဟိုဘဏ္က ၁% တိတိ ေလွ်ာ့ေပးခဲ့ပါတယ္။ အတိုးႏႈန္းေလွ်ာ့ရင္ ေခ်းခေပါေတာ့ ေငြပိုေခ်း ေငြပိုလည္ေအာင္ပါ။
ဒီျပႆနာဟာ အခ်ိန္ယူေျဖရွင္းရမွာပါ။ ဒီျပင္ တကမၻာလံုး ဆက္စပ္ေနေတာ့ ပို႐ႈပ္ေထြးစရာျဖစ္လာပါတယ္။ ဥပမာ ေအာက္တိုဘာ ၆ ရက္ေန႔က ဥေရာပမွာ စေတာ့ ေစ်းေတြ ထိုးက်ပါတယ္။ အိုက္စလံ (Iceland)ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံမွာ တိုင္းျပည္ပါ ေဒ၀ါလီခံရမလိုျဖစ္ေနတယ္။ အိုက္စလံရဲ့ေငြ ခရိုနာဟာ တန္ဖိုးမဲ့သေလာက္ျဖစ္သြားတယ္။ ရုရွားမွာစေတာ့အေရာင္းအ၀ယ္အျကိမ္ျကိမ္ရပ္ခဲ့ရတယ္။ဂ်ာမဏီက Hypo Real Estate ေခၚတဲ့ Mortgage Company ကို ဂ်ာမာန္အစိုးရက ေဒၚလာ ၆၉ ဘီလီယံဖိုးကူခဲ့ရတယ္။ ဘယ္လ္ဂ်ီယံက Fortis ဆိုတဲ့ ဘဏ္ကို အီတလီ BNP Paribas ဘဏ္က ၀ယ္ခဲ့ရတယ္။ Fortis မွာ ရွန္ဟိုင္းက တရုတ္ျပည္ရဲ့ ဒုတိယအႀကီးဆံုးအာမခံ ကုမၸဏီ Ping Au က ၄.၉၉% ဖိုးရင္းႏွီးထားတာေၾကာင့္ ၂၀၀၈ ခုမွာ Ping Au က ၂.၅ ဘီလီယံံေဒၚလာအ႐ႈံးေပၚမယ္လို႔ ေၾကျငာခဲ့ပါတယ္။ Globalization ေခတ္မွာ အားလံုးဟာ အားလံုးနဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေနၿပီး သပြတ္အူလို ႐ႈပ္ေထြးေနပါတယ္။ ဒီတခ်ီ အာရွက အခံသာဆံုးပါပဲ။
၁၉၉၇ ခုနွစ္က အာရွေငြေၾကးျပႆနာ Asian Financial Crisis ဆိုတာ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီတုန္းက အာရွႏိုင္ငံေတြဟာ အခ်မ္းသာဆံုးႏိုင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ အေမရိကန္နဲ႔ ဥေရာပႏိုင္ငံေတြလို ကိုယ့္ေငြနဲ႔ ကိုယ္ကူႏိုင္ေလာက္တဲ့ အေျခအေနမရွိတာေၾကာင့္ IMF က ၀င္ကူခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီတုန္းက ဒီ အေမရိကန္ Investment Banks ေတြကပဲ ၀င္ဆရာလုပ္ဗိုလ္က်ခဲ့ၾကပါတယ္။ ခုေတာ့ တပတ္လည္ၿပီး ဒင္းတို႔ ဒုတၡေတြ႔လိုက္တာ ႀကီး(၅)ႀကီးကေန ခု (၂) ခုပဲ မားမားမတ္မတ္ ကိုယ္ပိုင္ရပ္တည္ႏိုင္ၾကေတာ့ပါတယ္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ အေတြ႔အႀကံဳမ်ားအရ အာရွဘဏ္ေတြဟာ ေငြပိုဖယ္ထားၾကၿပီး အရမ္း အႏၱရာယ္ (Risk) မ်ားတဲ့ စာခ်ဳပ္ေတြကို အရမ္းမ၀ယ္ထားဖူးလို႔ ယူဆရတဲ့ အတြက္ ခံသာတယ္လို႔ ခုခ်ိန္ထိ ေျပာရပါမယ္။
တခ်ဳိ႕ကလည္း ေရရွည္ကို ၾကည့္ၿပီး အာရွဘဏ္ေတြႀကီးစိုးတဲ့ ေခတ္ေရာက္သင့္ၿပီလို႔ ဆိုၾကပါတယ္။
ေတာဟာ သိပ္ထူထပ္လာရင္ သဘာဝအရ ေတာမီးေလာင္ၿပီး ျပာပံုထဲက သစ္ပင္အသစ္ေတြ ျပန္ေပါက္၊ အခ်ိန္ၾကာေတာ့ ေတာသစ္အျဖစ္ ရွင္သန္ၾကျပန္တယ္။ တခ်ဳိ႕က အာရွဘဏ္ေတြဟာ ဒီတခ်ီအၿပီး ကမၻာ့ေငြေၾကးစနစ္မွာ တြင္က်ယ္သက္ေရာက္ပါလိမ့္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ၾကပါတယ္။ က်ေနာ္ကေတာ့ ကိုလိုနီစနစ္ကို ခါးခါးသီးသီးမုန္းတဲ့ စိတ္ဓာတ္ရွိတာေၾကာင့္ အာရွေခတ္ေရာက္ေစခ်င္တယ္။ ေလာေလာဆယ္ က်ေနာ္တို့ ျမန္မာျပည္က နအဖ စစ္ဗိုလ္ေတြေၾကာင့္ ေနာက္က်ကန္ခဲ့ရတာကို ရင္နာမိေပမယ့္ အာရွသားေတြ ေအာင္ျမင္တာကိုေတာ့ ဂုဏ္ယူမိပါတယ္။
က်ေနာ္ အလြန္အားက်မိသည္မွာ က်ေနာ္ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ကို ေရာက္ခဲ့ရတယ္။ အင္ဂ်င္နီယာဘဲြ႕ရခဲ့တာမို႔ Unisys, New Bridge, HP, Cisco စတဲ့ Multinational လို႔ေခၚတဲ့ High Tech ကုမၸဏီႀကီးေတြမွာ ဓါးေသြးဥါဏ္ေသြးခဲ့ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေမရိကန္ကုမၸဏီေတြရဲ့ လုပ္ထုံးလုပ္စဥ္နဲ့စနစ္ Process and System ကို သိခြင့္ရခဲ့တယ္။ ကိုယ္ရခဲ့တဲ့ အႏွစ္ (၂၀) ေက်ာ္အေတြ႔အႀကံဳနဲ႔ ကိုယ့္ျမန္မာျပည္ႀကီးကို အလုပ္အေကၽြးျပဳခ်င္တယ္။ ကိုယ့္အမိေျမကို ေမြးေက်းဇူးျပန္ဆပ္ခ်င္တယ္။ က်ေနာ္လို လူေတြအမ်ားႀကီးပဲ။ ဒါေပမယ့္ ငမိုက္သား စစ္ဗိုလ္ေတြက တိုင္းျပည္ကို မုဒိန္းက်င့္ၿပီး မိုက္မိုက္ရိုင္းရိုင္း တိုင္းျပည္ကို ေရာင္းစားၿပီး ဓါးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ေနတာေၾကာင့္ ခုထိ အိမ္မျပန္ႏိုင္ခဲ့ဘူး။ က်ေနာ္တို့ ျမန္မာျပည္သားေတြကလည္း တကမၻာလံုး ျပန္႔လြင့္၊ ျပည္သူ(၅၅) သန္းလံုးလဲမြဲေတ၊ အႏွိပ္စက္ခံ၊ အႏိုင္ခံေနရတာ ျမင္ရေတာ့ ရင္နာမိတယ္။
က်ေနာ္တို႔လိုပဲ တရုတ္ျပည္ႏွင့္ အိႏၵိယျပည္တို႔ဟာလည္း က်ေနာ္္လူျဖစ္စ ကေလးငယ္ဘ၀က ဆိုရွယ္လစ္စံနစ္ေၾကာင့္ မြဲေတခဲ့ၾကရတယ္။ ပညာတတ္ေတြလဲ တိုးတက္ရာ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ တိုးတက္မႈရွာရင္း လူႀကီးျဖစ္လာ။ အေတြ႕အႀကံဳရခဲ့ၾကတယ္။ ကံေကာင္းခ်င္ေတာ့ ေမာ္စီတံုးေသၿပီး ဦးေႏွာက္နဲၾကတဲ့ ေမာ္ရဲ့မယား ခ်န္ခ်င္းေခါင္းေဆာင္တဲ့ (၄) ေယာက္ဂိုဏ္းၿပိဳကြဲၿပီး တိန့္ေလွ်ာက္ဖိန္တက္လာေတာ့ တရုတ္ျပည္ႀကီးလမ္းေၾကာင္း ေျပာင္းၿပီးတိုးတက္လာတယ္။ အိႏၵိယျပည္မွာလဲ BJP အာဏာရလာၿပီး ေစ်းကြက္စီးပြားေရး လမ္းေၾကာင္းေပၚေရာက္ခဲ့တာ အခုဆို တရုတ္ျပည္ႀကီးနဲ႔ အိႏၵိယျပည္ႀကီးဟာ ကမၻာ့စီးပြားေရးအင္အားျဖစ္ဖို႔ တာစူေနၾကၿပီ။ တခ်ိန္ထဲမွာ နိုင္ငံျခားမွာႀကီး၊ ႏိုင္ငံျခားမွာ ပညာသင္၊ ႏုိင္ငံျခားမွာ အေတြ႔အႀကံဳရလာတဲ့ ဆရာ၀န္၊ အင္ဂ်င္နီယာ၊ သိပၸံပညာရွင္ေတြဟာ မိမိတို႔ႏိုင္ငံကို ျပန္အလုပ္အေကၽြးျပဳဖို႔ ျပန္လာၾကေတာ့ အလြန္ပဲ အားက်မိတယ္။
ဒီ ပညာရွင္ေတြေၾကာင့္ ဒီတိုင္းျပည္ေတြလဲ ပိုအားရွိ ပိုဖြံ႔ၿဖိဳးလာတာေပါ့။ တခ်ိန္က Wall Street မွာ ထိပ္က ေနရာယူခဲ့တဲ့ လူေတာ္ တရုတ္ပညာရွင္ေတြဟာ တရုတ္ျပည္ကို ျပန္လာၿပီး ကြန္ျမဴနစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ ယွဥ္ၿပီး ေပါင္းၿပီး တရုတ္ျပည္ႀကီး အစြမ္းမေရာက္ေအာင္ ကူညီၾကသလို တရုတ္ျပည္တိုးတက္ေရးမွာ ပံ့ပိုးကူညီလွ်က္ရွိၾကတယ္။ ယေန႔ တရုတ္ျပည္ႀကီးမွာ အသက္ (၃၀) ေက်ာ္ရင္ႀကီးသြားၿပီလို႔ ယူဆတယ္။ လူငယ္ေတြက အင္နဲ႔ အားနဲ႔ ႀကိဳးစားၾကတယ္။ ၄၀/၅၀ ေက်ာ္ေတြက အေတြ႕အႀကံဳရင့္လို႔ အုပ္ခ်ဳပ္ၾကတယ္။ ၆၀ ေက်ာ္ေတြက လမ္းျပေပးတယ္။ လူတိုင္း လိုလိုအခြင့္အေရးရတယ္။ လူတိုင္းကို (ေပး)စားေတာ့ လူလတ္တန္းစား ေတြ တိုးလာတာေပါ့။ တခ်ိန္ထဲမွာ လူတန္းစားကြာဟမႈႀကီးလာတာ၊ Internal Migration ဆိုတဲ့ ျပႆနာေတြကိုလည္း ရင္ဆိုင္ေနရတယ္ေပါ့။ ဒါေတြက ႀကီးပြားမႈရဲ့ ဒုကၡေတြေပါ့။ ခုေခတ္မွာ လူအမ်ားတိုးတက္တယ္။ လူအနည္းစု ဒုကၡေရာက္ေနတုန္းပဲေပါ့။ ေမာ္စီတုံးေခတ္က လူတိုင္းမြဲေတေနၿပီး သန္းေပါင္းမ်ားစြား ငတ္ျပတ္ေသေၾကခဲ့ရတယ္။
က်ေနာ္ တရုတ္နဲ႔ ကုလားေတြကို ပိုအားက်မိတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာျပည္ႀကီးကေတာ့ ေမာ္စီတုံးေခတ္က မေက်ာ္ႏုိင္ေသးဘူး။ တကိုယ္ေကာင္းဆန္တဲ့ စစ္သားေတြ ဖိနပ္ေအာက္မွာ တိုင္းျပည္ႀကီးဟာ ၀ဋ္ခံေနတုန္းပဲ။ တခ်ိန္မွာ လြတ္လပ္မွာပါ။ က်ေနာ္ တိုင္းျပည္ကို ကိုယ္တိုင္အလုပ္အေကၽြး မျပဳႏုိင္ခဲ့ရင္ေတာင္ ေနာင္တိုင္းျပည္ကို ေခါင္းေဆာင္ရမယ့္ ဦးေဆာင္တည္ေထာင္ရမယ့္ လူငယ္ေတြကို အေတြ႕အႀကံဳ မွ်ခဲ့ခ်င္တာ က်ေနာ့္ ေစတနာပါ။
တိုင္းျပည္တခုျဖစ္ေစ၊ လူတဦးခ်င္းျဖစ္ေစ၊ အမ်ားအားျဖင့္ တိုးတက္ေအာင္ျမင္လာရင္ ေနာက္ဆံုး စီးပြားေရးကို နားလည္လာရေတာ့တာပါပဲ။ Astronomy – Anthropology ကဲ့သို႔ ဘာသာရပ္မ်ားက လြယ္လို႔ အင္ဂ်င္နီယာျဖစ္ေစ၊ ဆရာ၀န္ျဖစ္ေစ၊ ျမင့္လာရင္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ၊ အုပ္ခ်ဳပ္မႈက တဆင့္ျမင့္လာရင္ စီးပြားေရးပညာနဲ႔ ရင္ဆုိင္ရေတာ့တာပါပဲ။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ လုပ္ငန္းဆိုတာ အ႐ႈံး/အျမတ္ profit & loss (P/L)ကိုရင္ဆုိင္ရတာပဲ မဟုတ္လား။ ဘာလုပ္ငန္းမဆို ေနာက္ဆံုး အျမတ္မရွိဘဲ ၀င္ေငြမရွိဘဲ ၾကာၾကာမရပ္တည္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္ကိုမွီတည္တဲ့့ လုပ္ငန္းျဖစ္ေစ၊ ေဆးပညာကို မွီတဲ့ ေဆးရုံလုပ္ငန္းျဖစ္ေစ၊ သိပၸံပညာရပ္ကို မွီတဲ့ လုပ္ငန္းျဖစ္ေစ၊ လုပ္ငန္းကို ဦးစီးရတာနဲ႔ အ႐ႈံး/အျမတ္ စီးပြားေရးကို နားလည္႔ရပါတယ္။
ထိုနည္းတူစြာပဲ ႏိုင္ငံေရးမွာ အာဏာရလာၿပီးရင္ တိုင္းျပည္ကို ခ်စ္စိတ္ရွိရင္ တိုင္းျပည္ကို ထူေထာင္ရပါမယ္။ တိုင္းျပည္ထူေထာင္ခ်င္ရင္ စီးပြားေရးကို နားလည္ရပါေတာ့မယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရးကို စိတ္၀င္စားရင္ စီးပြားေရးကိုလည္း အသင့္အတင့္ နားလည္ရပါမယ္။ ကိုေအာင္ဆန္း၊ ကိုေက်ာ္ၿငိမ္း၊ ကိုႏု၊ ကိုရာရွစ္တို႔ဟာ ေက်ာင္းသား ဘ၀မွာ ႏိုင္ငံေရးကို စိတ္၀င္စားလို႔ ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္ထဲ ၀င္ၾကေတာ့ စာဖတ္ၾကရတယ္။ တိုင္းျပည္ထူေထာင္ဖို႔ အတြက္ စီးပြားေရးကို ေလ့လာခဲ့ၾကရတယ္။ တိုင္းျပည္ေခါင္းေဆာင္ေတြျဖစ္မလာခင္ကတည္းကို တိုင္းျပည္ကို ဘယ္လိုထူေထာင္မယ္ဆိုတာ စဥ္းစားခဲ့ၾကရၿပီး တိုင္းျပည္ေခါင္းေဆာင္ေတြ ျဖစ္လာေတာ့ ဘယ္လမ္းေၾကာင္းကို ေရြးရမယ္ဆိုတာ နားလည္ၾကတယ္။ လြတ္လပ္ေရးကို ရေအာင္ယူေပးခဲ့ၾကတယ္။ ဒီေခါင္းေဆာင္ေတြကို ၀ါဒေရးေၾကာင့္ ဘယ္ေလာက္ပဲ တိုက္ခိုက္ တိုက္ခိုက္ လြတ္လပ္ၿပီးစ (၁၀) ႏွစ္ ပါလီမာန္ ဒီမိုကေရစီေခတ္မွာ ျမန္မာျပည္ဟာ အတိုးတက္ဆံုးဆိုတာကို ဘယ္သူမွ ျငင္းမရပါ။ အဲ့ဒီေခတ္က ျမန္မာျပည္ဟာ ကမၻာေပၚမွာ ဆန္အတင္ပို႔ဆံုးႏိုင္ငံ။
မဂၤလာဒံုေလဆိပ္ဟာ ဂ်ပန္က နာရီတာၿပီးရင္ ဒုတိယအႀကီးဆံုး၊ ယိုးဒယားေတြက ရန္ကုန္ကို ေစ်းလာ၀ယ္ၾကရတယ္။ ျမန္မာတေယာက္ရဲ့ ၀င္ေငြ ဟာ စကၤာပူနဲ႔ တန္းတူ၊ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ အလားအလား အရွိဆံုးလို႔ သတ္မွတ္ခံရတယ္။ ေရႊႏွစ္မ်ား Golden Years လို႔ေခၚခဲ့ရတယ္။
အဲဒီေခတ္က ထုိင္းႏုိင္ငံရဲ့ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ဘီပြန္စြန္ကရမ္းဟာ ျမန္မာျပည္တိုးတက္ေနတာကို ျမင္ေတြ႔ရၿပီး ဒုတိယ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ (ႏုိင္ငံေတာ္စီးပြားေရး) တာ၀န္ယူခဲ့ရတဲ့ က်ေနာ့္ အေဖေရွ႕မွာ သူ႔၀န္ႀကီးကို ႀကိမ္းလိုက္တာ။ ခုေတာ့ စစ္ဗိုလ္ေတြရဲ့ ဖ်က္ဆီးမႈေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ထိုင္းႏိုင္ငံကို လုိက္မမွီေတာ့ေလာက္ေအာင္ ေနာက္က်က်န္ခဲ့ၿပီ။ ဒီမိုကေရစီျပန္ရေအာင္ တိုက္ရမွာက ပထမ၊ ဒီမိုကေရစီရၿပီးရင္ တိုင္းျပည္ျပန္လည္ထူေထာင္ရမယ္။ က်ေနာ္တို႔ အားလံုးမွာ တာ၀န္ရွိတယ္။ တိုင္းျပည္ထူေထာင္ရင္ စီးပြားေရး နားမလည္၍ မရပါ။ ဒါေၾကာင့္ အထူးသျဖင့္ သူငယ္ေလးေတြကို လက္ဆင့္ကမ္းခဲ့ခ်င္တယ္။ ျမန္မာျဖစ္ရတာ ျမန္မာျပည္ကေဟ့ဆိုတာကို ရဲရဲႀကီး ေျပာၿပီး ဂုဏ္ယူႏိုင္တဲ့ေခတ္ကို ျပန္ေရာက္ခ်င္တယ္။ ေရာက္ရမွာပါ။ ေရာက္ကို ေရာက္ရမယ္။
ဘိုဘိုေက်ာ္ျငိမ္း
ေအာက္တိုဘာလ(၈)ရက္၂၀၀၈ခု။
bnyein@gmail.com
Ref:http://bokyawnyein.blogspot.sg/2009/09/subprime_13.htm
No comments:
Post a Comment