အာဆီယံ
အေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ားအသင္း (Association of South East Asia Nations-ASEAN)
ေနာက္ခံသမိုင္း
၁။ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္တြင္ ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီး ၿပီးဆံုးသြားခဲ့ေသာ္လည္း အေရွ့အုပ္စု နွင့္ အေနာက္အုပ္စုတို့ သည္ ၀ါဒေရးရာယွဥ္ၿပိဳင္မႈေၾကာင့္ စစ္ေအးကာလေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ စစ္ေအးကာလတြင္ အာရွတိုက္၌ အေမရိကန္ ဦးေဆာင္သည့္ အေနာက္အုပ္စုသည္ တရုတ္ျပည္သူ့သမၼတနိုင္ငံကို ၀န္းရံသည့္ မဟာဗ်ဴဟာက်င့္ သံုးၿပီး တရုတ္ျပည္သူ့သမၼတနိုင္ငံ၏ အိမ္နီးခ်င္းနိုင္ငံမ်ားတြင္ စစ္စခန္းမ်ားခ်ကာ ယင္းႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ မဟာမိတ္စာခ်ဳပ္မ်ား ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ပါသည္။ ၁၉၅၀-၅၁ ၌ ကိုရီးယားနိုင္ငံတြင္ ေဒသဆိုင္ရာစစ္ႀကီးျဖစ္ပြားၿပီး ေတာင္- ေျမာက္ကိုရီးယားနိုင္ငံ အျဖစ္ ကြဲထြက္သြားခဲ့ပါသည္။ ယင္းကာလတြင္ အေရွ႔ေတာင္အာရွကုန္သြယ္ေရးစာခ်ဳပ္ အဖြဲ႔ (SEATO) ဟူေသာ စစ္မဟာမိတ္စာခ်ဳပ္ကို အိမ္နီးခ်င္းနိုင္ငံမ်ားက အေမရိကန္နိုင္ငံနွင့္ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ၾကပါသည္။
၂။ ထိုစဥ္အခါက ျမန္မာနိုင္ငံသည္ အေရွ့အေနာက္အုပ္စု ၀ါဒယွဥ္ၿပိဳင္မႈတြင္ ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္းမရွိဘဲ ၾကားေနေရးမူ၀ါဒကို က်င့္သံုးခဲ့ပါသည္။ ထို႔အျပင္ ၁၉၅၄ ခုနွစ္တြင္ တရုတ္၊ အိႏၵိယ နွင့္ ျမန္မာတို႔ ပူးေပါင္း၍ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရးမူႀကီး (၅)ရပ္ကို ခ်မွတ္ခဲ့ပါသည္။ ၁၉၅၅ ခုနွစ္ ဘန္ေဒါင္းၿမိဳ့၌ ျပဳလုပ္သည့္ အာရွ-အာဖရိက ကြန္ဖရင့္တြင္ အျမဳေတခဲ့သည့္ ဘက္မလိုက္လႈပ္ရွားမႈ၏ အေျခခံမူမ်ားသည္ အဆိုပါမူႀကီး (၅) ရပ္ေပၚတြင္ အေျခခံပါသည္။
၃။ ၁၉၆၀ တြင္ ဗီယက္နမ္နိုင္ငံ၌ ေဒသဆိုင္ရာစစ္ပြဲမ်ား ကူးစက္ခဲ့ပါသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အင္ဒိုနီးရွားနွင့္ မေလးရွားတို့သည္ မေလးရွားနိုင္ငံထူေထာင္မႈေၾကာင့္ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မႈ ေပၚေပါက္ခဲ့သကဲ့သို႔ မေလးရွားနွင့္ ဖိ လစ္ပိုင္နိုင္ငံအၾကားတြင္လည္း ဆားဗားနယ္ေျမ အျငင္းပြားမႈ ေပၚေပါက္ခဲ့ပါသည္။ ယင္းျပႆနာမ်ားေၾကာင့္ အေရွ႔ေတာင္အာရွနိုင္ငံမ်ားအၾကားဆက္ဆံေရး ပိုမိုဆိုး၀ါးျခင္း မျဖစ္ေပၚေစေရးအတြက္ ေဒသဆိုင္ရာ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မႈ ျပဳလုပ္ၾကရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကရာ အာဆီယံမေပၚေပါက္မီ အေရွ႔ေတာင္အာရွအသင္း (Association of Southeast Asia) နွင့္ မာဖီလင္ဒို (Maphilindo) ဟုေခၚသည့္ မေလးရွား၊ ဖိလစ္ပိုင္၊ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံမ်ားအဖြဲ႔ စသည္တို႔ကို တည္ေထာင္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲျခင္းမရွိခဲ့ပါ။
၄။ ထိုစဥ္က ေဒသအတြင္း ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္းအၾကား ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မႈ ျပႆနာတြင္ ထိုင္းနိုင္ငံ ပါ၀င္မႈမရွိခဲ့ေသာ္လည္း အေျခအေန ဆိုး၀ါးလာၿပီး စစ္ပြဲျဖစ္ပြားလာပါက ထိုင္းနိုင္ငံပါ စစ္မက္ ေဘးဒဏ္ လြတ္ကင္းနိုင္မည္ မဟုတ္သည့္အျပင္ ေဒသျပင္ပမွနိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ ေဒသျပႆနာမ်ားတြင္ ပါ၀င္ လာပါက အေျခအေန ပိုမိုရႈပ္ေထြးနိုင္သည့္ အလားအလာမ်ား ရွိေနပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ေဒသတြင္းျပႆနာမ်ား ေျပလည္မႈရရွိရန္ အခ်င္းခ်င္းညွိနႈိင္းအေျဖရွာေရးအတြက္ ထိုစဥ္က ထိုင္းနိုင္ငံ နိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ေဒါက္တာ သာနတ္ကိုမန္းက ကြာလာလမ္ပူ၊ ဂ်ာကာတာ နွင့္ မနီလာၿမိဳ့ေတာ္မ်ားသို႔ သြားေရာက္ကာ ေဆြးေႏြးအေျဖရွာေရး အတြက္ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ့တြင္ေတြ႔ဆံုၾကရန္ ကမ္းလွမ္းခဲ့ပါသည္။ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္လွ်က္ရွိၾကသည့္ ျပႆနာမ်ား အေျဖရရွိေရးအတြက္ မေလးရွား၊ အင္ဒိုနီးရွား၊ ဖိလစ္ပိုင္ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးမ်ားသည္ ဘန္ေကာက္ျမိဳ့တြင္ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးညွိႏႈိင္းခဲ့ၾကပါသည္။ ျပႆနာမ်ား ေျပလည္မႈအတြက္ သေဘာတူညီမႈရခဲ့ၿပီး အေရွ့ေတာင္အာရွ အဖြဲ႔ (ASA) မေအာင္ျမင္ခဲ့သည္ကို သံုးသပ္ၿပီး ေဒသနိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း နိုင္ငံေရးနွင့္စစ္ေရးမွအပ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ပညာေရး၊ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရးနယ္ပယ္မ်ားတြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးအတြက္ ေဒသအဖြဲ႔အစည္းအသစ္ ထူေထာင္ရန္လိုေၾကာင္း ကမ္းလွမ္းေဆြးေႏြးညွိႏႈိင္းရာမွ အင္ဒိုနီးရွား၊ မေလးရွား၊ ဖိလစ္ပိုင္၊ စကၤာပူ ႏွင့္ ထိုင္း နိုင္ငံ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးမ်ားသည္ ၁၉၆၇ ခုနွစ္၊ ၾသဂုတ္လတြင္ ေဒသအဖြဲ႔အစည္း အသစ္တည္ေထာင္ရန္ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးညွိႏိႈင္းသည့္အဆင့္သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ပါသည္။ ၁၉၆၇ ခုနွစ္၊ ၾသဂုတ္လ ၁ ရက္ေန႔တြင္ အင္ဒိုနီးရွား၊ မေလးရွား၊ ဖိလစ္ပိုင္၊ စကၤာပူ ႏွင့္ ထိုင္းနိုင္ငံတို႔သည္ ဘန္ေကာက္ၿမိ့ဳ၌ အေရွ႔ေတာင္အာရွနုိင္ငံမ်ားအသင္း (Association of South East Asian Nations – ASEAN) ကို ဖြဲ႔စည္း တည္ေထာင္ခဲ့ၾကပါသည္။
၅။ အာဆီယံဖြဲ႔စည္းတည္ေထာင္စဥ္ကပင္ ျမန္မာနိုင္ငံကို အာဆီယံအဖြဲ႔အစည္းသို႔ ၀င္ေရာက္ရန္ ဖိတ္ေခၚ ခဲ့ပါသည္။ သို႔ေသာ္ စစ္ေအးကာလျဖစ္ေနျခင္း၊ အာဆီယံအဖြဲ႔၀င္နိုင္ငံမ်ားျဖစ္သည့္ ထိုင္း နွင့္ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံတို႔ တြင္ ႏိုင္ငံျခားစစ္စခန္းမ်ားရွိေနျခင္း၊ ျမန္မာနိုင္ငံအေနျဖင့္ တိက်ေသာ ၾကားေနေရးနွင့္ ဘက္မလိုက္၀ါဒကို တိက်စြာ လိုက္နာက်င့္သံုးေနျခင္းတို႔ေၾကာင့္ အာဆီယံသို႔ ၀င္ေရာက္ျခင္း မျပဳခဲ့ပါ။ အာဆီယံအဖြဲ႔အေနျဖင့္ စတင္တည္ေထာင္စဥ္ကပင္ အေရွ႔ေတာင္အာရွနုိင္ငံ အားလံုးပါ၀င္ရန္ ရည္မွန္းခ်က္ရွိသျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံကို အဖြဲ႔ ၀င္အျဖစ္ပါ၀င္ရန္ အလ်ဥ္းသင့္သလို တိုက္တြန္းခဲ့ပါသည္။
၆။ ၁၉၈၄ ခုနွစ္တြင္ ဘရူနိုင္းနိုင္ငံသည္ လြတ္လပ္ေရးရရွိၿပီး အာဆီယံအဖြဲ႔၀င္နိုင္ငံအျဖစ္ ပါ၀င္လာခဲ့ပါ သည္။ စစ္ေအးကာလလြန္ေျမာက္ၿပီးေနာက္ ၁၉၉၅ ခုနွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၂၈ ရက္ေန႔တြင္ ဗီယက္နမ္နိုင္ငံသည္လည္း အာဆီယံအဖြဲ႔၀င္နိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့ပါသည္။ ၁၉၉၂ ခုနွစ္၊ ဇူလိုင္လတြင္ လာအိုနိုင္ငံဝ ၁၉၉၅ ခုနွစ္၊ ဇူလိုင္လတြင္ ကေမၻာဒီးယားနိုင္ငံ၊ ၁၉၉၆ ခုနွစ္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံတို႔သည္ ေလ့လာသူနိုင္ငံအသီးသီးတို႔ ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး ၁၉၉၇ ခုနွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၂၃ ရက္ေန႔တြင္ လာအိုနွင့္ ျမန္မာနိုင္ငံတို႔သည္ အာဆီယံအဖြဲ႔၀င္နိုင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့ပါသည္။ ၁၉၉၉ ခုနွစ္၊ ဧၿပီလ ၃၀ ရက္ေန႔တြင္ ကေမၻာဒီးယားနိုင္ငံသည္လည္း အာဆီယံအဖြဲ႔၀င္ ျဖစ္လာခဲ့သျဖင့္ အာဆီယံအဖြဲ႔ တြင္ အေရွ့ေတာင္အာရွနိုင္ငံ (၁၀)နိုင္ငံစလံုး ပါ၀င္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါသည္။
ရည္ရြယ္ခ်က္
၇။ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ၏မူအရ တရားမွ်တေရး၊ ဥပေဒမ်ားနွင့္အညီ အေရွ႔ေတာင္အာရွ ေဒသအတြင္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ တည္ၿငိမ္မႈရရွိေရးကို ျမွင့္တင္ရန္အတြက္ အေရွ့ေတာင္အာရွနိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ နည္းပညာ၊ ပညာေရးနယ္ပယ္မ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္။
၈။ ထို႔ေၾကာင့္ လြတ္လပ္၍ ၿငိမ္းခ်မ္းသည့္ သယံဇာတျပည့္စံုေသာဘ၀သို႔ ေရာက္ရွိရန္ ဆႏၵတစ္ရပ္အေန ျဖင့္ အေရွ့ေတာင္အာရွနိုင္ငံမ်ားရွိ လူထုတစ္ရပ္လံုးနွင့္ သားစဥ္ေျမးဆက္ အက်ိဳးခံစားနိုင္ေရး ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ၾကမည္ ျဖစ္ပါသည္။
အေရးပါေသာသေဘာတူညီမႈမ်ား
၉။ အာဆီယံအသင္းႀကီးသည္ ယခုအခါတြင္ တည္ေထာင္ခဲ့သည္မွာ ႏွစ္(၄၀)ျပည့္ေျမာက္ၿပီးျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔နွစ္ေပါင္း(၄၀)ၾကာ တည္တံ့နိုင္ခဲ့ျခင္းမွာ တစ္နိုင္ငံနွင့္တစ္နိုင္ငံ ခ်စ္ၾကည္ရင္းနွီးစြာ ပူေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ တစ္ဦး ျပည္တြင္းေရးကို တစ္ဦးက ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မႈမျပဳျခင္း၊ အျငင္းပြား ၿခိမ္းေျခာက္ျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း နွင့္ စီးပြားေရး၊ ကုန္သြယ္ေရးနွင့္ အျခားက႑မ်ားတြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔ ေသာ ေကာင္းျမတ္သည့္ မူ၀ါဒမ်ားခ်မွတ္နိုင္ရန္ အေရးပါေသာ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ နိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ သေဘာတူညီ မႈမ်ား အတည္ျပဳ သေဘာတူညီခဲ့ၾကပါသည္-
(က) အာဆီယံေၾကျငာစာတမ္း (ASEAN Declaration, Bangkok 1967)
( ခ ) ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ လြတ္လပ္မႈနွင့္ ၾကားေနေရးဇုန္ဆိုင္ရာ ေၾကၿငာစာတမ္း (Zone of Peace, Freedom and Neutrality Declaration, Kuala Lumpur, 27 November 1971)
( ဂ ) အာဆီယံသေဘာတူညီမႈေၾကျငာစာတမ္း (ဘာလီ)၊ (Declaration of ASEAN concord, Bali,
27 February 1976)
(ဃ) အေရွ႔ေတာင္အာရွၿငိမ္းခ်မ္းေရးနွင့္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးစာခ်ဳပ္ (Treaty of Amity and Cooperation in Southeast Asia, Bali, 27 February 1976)
( င ) ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ အာဆီယံေၾကျငာစာတမ္း (ASEAN Declaration on the South
China Sea, Manila, 22 July 1992)
( စ ) အေရွ႔ေတာင္အာရွ၊ ႏ်ဴကလီးယား လက္နက္ကင္းမဲ့ဇုန္စာခ်ဳပ္ (Treaty on the Southeast Asia Nuclear Weapon-Free Zone, Bangkok, 15 December 1997)
(ဆ) အာဆီယံရည္မွန္းခ်က္ ၂၀၂၀ (ASEAN Vision 2020, Kuala Lumpur15 December 1997)
( ဇ ) အာဆီယံသေဘာတူညီမႈအမွတ္ (၂) ေၾကျငာစာတမ္း (Declaration of ASEAN concord II,
Bali, 7 October 2003)
အာဆီယံဆိုင္ရာအစည္းအေ၀းမ်ား
၁၀။ အာဆီယံအဖြဲ႔ႀကီး ေရရွည္တည္တံ့နိုင္ေစခဲ့ေသာ အဓိကအခ်က္မ်ားမွာ အာဆီယံဆိုင္ရာအစည္းအေ၀း မ်ားမွ သေဘာတူမႈရရွိၿပီး စုေပါင္းအေကာင္အထည္ေဖာ္ၾကေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုကဲ့သို့ေသာ ေကာင္း ျမတ္သည့္ အေျခခံမ်ားကို ရရွိေစခဲ့ေသာ အာဆီယံအစည္းအေ၀းမ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္-
(က) အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံ (ASEAN Summit)
( ခ ) အာဆီယံထိပ္သီးအဆင့္ အလြတ္သေဘာအစည္းအေ၀း (ASEAN Informal Summit)
( ဂ ) အာဆီယံ + ဂ်ပန္၊ ကိုရီးယား၊ တရုတ္ ေဆြးေႏြးဖက္နိုင္ငံမ်ား (ASEAN + 3)
(ဃ) အာဆီယံ၀န္ႀကီးအဆင့္အစည္းအေ၀း (ASEAN Ministerial Meeting - AMM)
( င ) အာဆီယံအၿမဲတမ္းေကာ္မတီအစည္းအေ၀း (ASEAN Standing Committee - ASC)
( စ ) အာဆီယံစီးပြားေရး၀န္ႀကီးအဆင့္အစည္းအေ၀း (ASEAN Economic Ministers Meeting-AEM)
(ဆ) အာဆီယံအဆင့္ျမင့္ စီးပြားေရးအရာရွိႀကီးမ်ား အစည္းအေ၀း (ASEAN Senior Economic Officials Meeting – SEOM)
( ဇ ) အာဆီယံေဒသဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးပြဲ (ASEAN Regional Forum - ARF)
အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံ
၁၁။ အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံသည္ အာဆီယံ၏ အျမင့္ဆံုးအာဏာပိုင္အစည္းအေဝးျဖစ္ပါသည္။ ေဒသ အတြင္းလံုျခံဳေရးျပႆနာမ်ားရႈပ္ေထြးေနသျဖင့္ ထိပ္သီးအစည္းအေဝးကိုပံုမွန္က်င္းပႏိုင္ျခင္းမရွိဘဲ အလ်ဥ္းသင့္ သလိုက်င္းပခဲ့ပါသည္။ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားအတြင္းညွိႏႈိင္းမႈကို ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ၾကီးအစည္းအေဝးျဖစ္သည့္ အာဆီယံဝန္ၾကီးအဆင့္အစည္းအေဝး (AMM) ႏွင့္ အာဆီယံအျမဲတမ္းေကာ္မတီအစည္းအေဝးမ်ားကို ေအာက္ပါအတိုင္းက်င္းပခဲ့ၾကပါသည္ -
(က) ပထမအၾကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံ။ ပထမအၾကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံကို အာဆီယံ ဖြဲ႔စည္းတည္ေထာင္ျပီး(၉) ႏွစ္အၾကာ ၁၉၇၆ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီ္လ ၂၃ ရက္မွ ၂၄ ရက္ေန႔အထိ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံ ဘာလီျမိဳ့တြင္ က်င္းပျပဳလုပ္ခဲ့ပါသည္။ ယင္းညီလာခံက ခ်စ္ၾကည္ေရးႏွင့္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးစာခ်ဴပ္ (Treaty of Amity and Cooperation – TAC) ႏွင့္ အာဆီယံကြန္းေကာ့ (ASEAN Concord) ေၾကျငာခ်က္တို႔ကို လက္မွတ္ေရးထိုးထုတ္ ျပန္ခဲ့ပါသည္။ အတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္ရံုးဖြဲ႔စည္းတည္ေထာင္ရန္လည္း ဆံုးျဖတ္ခဲ့ပါသည္။ ခ်စ္ၾကည္ ေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးစာခ်ဳပ္ - TAC ၏ အႏွစ္သာရမွာ ေဒသတြင္းႏိုင္ငံမ်ားအခ်င္းခ်င္း ျငိမ္းခ်မ္းစြာဆက္ဆံေနထိုင္ရန္၊ တစ္ဦး၏ျပည္တြင္းေရးကိုတစ္ဦးကဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္းမျပဳ ရန္၊ အျငင္းပြားမႈမ်ားကိုျငိမ္းခ်မ္းစြာေျဖရွင္းရန္၊ လက္ႏွက္အင္အားအသံုးျပဳျခိမ္းေျခာက္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကည္ရန္တို႔ျဖစ္ပါသည္။ ဤစာခ်ဳပ္သည္ ရွိရင္းစြဲအဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံမ်ားသာမက ဝါဒေရးရာတူ ညီမႈမရွိေသာ အေရွ႔ေတာင္အာရွႏုိင္ငံမ်ားပါအဖြဲ႔ဝင္အျဖစ္ပါဝင္လာေရးကို ရည္ရြယ္ပါသည္။ အာဆီယံကြန္းေကာ့မွာ စီးပြားေရး၊ ကုန္သြယ္ေရးႏွင့္အျခားက႑မ်ားတြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ သြားရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ခ်မွတ္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။
(ခ) ဒုတိယအၾကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံ။ မေလးရွားႏိုင္ငံ၊ ကြာလာလမ္ပူျမိဳ့တြင္ ၁၉၉၇ ခုုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ ၄ ရက္မွ ၅ ရက္ေန႔အထိက်င္းပခဲ့ပါသည္။ ယင္းညီလာခံမွအာဆီယံစီၤးပြာေရးဝန္ၾကီး မ်ားအစည္းအေဝးက်င္းပျပဳလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ စီးပြားေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ ရန္ သတ္မွတ္ေပးခဲ့ပါသည္။
(ဂ) တတိယအၾကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံ။ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ၊ မနီလာျမိဳ႕တြင္ ၁၉၈၇ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ၁၄ ရက္ေန႔မွ ၁၅ ရက္ေန႔အထိက်င္းပခဲ့ပါသည္။ ယင္းညီလာခံတြင္စီးပြားေရးပူး ေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို အေလးထားေဆြးေႏြးခဲ့ၾကျပီး အာဆီယံလုပ္ငန္းစဥ္အတြက္ မနီလာ ေၾကျငာခ်က္ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါသည္။ ထုိ႔ျပင္ခ်စ္ၾကည္ေရးႏွင့္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးစာခ်ဳပ္ TAC ကို ေဒသျပင္ပရွိႏိုင္ငံမ်ားပါဝင္ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ရန္ အေျချပစာခ်ဳပ္ (Protocol) ျပဌာန္းခဲ့ပါသည္။
(ဃ) စတုတၳအၾကိမ္္အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံ။ စကၤာပူႏိုင္ငံတြင္ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ ၂၇ ရက္ ေန႔မွ ၂၉ ရက္ေန႔အထိ က်င္းပခဲ့ပါသည္။ ယင္းညီလာခံတြင္ စကၤာပူေၾကျငာခ်က္ကို ထုတ္ျပန္ ျပီး စီးပြားေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ သေဘာတူညီခ်က္မႈေဘာင္ (Framework Agreement on Economic Cooperation) ကိုခ်မွတ္ခဲ့ပါသည္။ အာဆီယံလြတ္လပ္ေသာကုန္သြယ္မႈေဒသ (ASEAN Free Trade Area- AFTA) ထူေထာင္ရန္လည္းဆံုးျဖတ္ခဲ့ပါသည္။ အတြင္းေရးမွဴးခ်ဴပ္ရံုးတိုးခ်ဲ့ဖြဲ႔စည္းရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ျပီး အတြင္းေရးမွဳဴးခ်ဳပ္ကို ၁၉၉၂ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္ လမွစတင္၍ ဝန္ၾကီးအဆင့္သတ္မွတ္ခဲ့ပါသည္။ ထိပ္သီးညီလာခံကို (၃) ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ပံုမွန္က်င္းပရန္ႏွင့္ ထိပ္သီးညီလာခံမ်ားအၾကား အာဆီယံထိပ္သီးအလြတ္သေဘာ အစည္းအေဝးကိုက်င္းပရန္ဆံုးျဖတ္ခဲ့ပါသည္။
(င) ပဥၥမအၾကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံ။ ထိုင္းႏိုင္ငံ၊ ဘန္ေကာက္ျမိဳ႔တြင္ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ၁၄ ရက္ေန႔မွ ၁၅ ရက္ေန႔အထိက်င္းပခဲ့ပါသည္။ အေရွ႔ေတာင္အာရွေဒသ ႏ်ဴးကလီးယားလက္နက္ကင္းမဲ့ဇုန္ ထူေထာင္ေရးစာခ်ဴပ္ကို လက္မွတ္ေရးထုိးခဲ့ပါသည္။
(စ) ဆဌမအၾကိမ္အာဆီယံညီလာခံ။ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံ၊ ဟႏိြဳင္းျမိဳ့တြင္ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ၁၅ ရက္ေန႔မွ ၁၆ ရက္ေန႔အထိက်င္းပခဲ့ပါသည္။ ညီလာခံတြင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ ေရးအတြက္ ASEAN Vision 2020 ကို ဟႏိြဳင္းေရွ႔လုပ္ငန္းစီမံခ်က္ ( Hanoi Plan of Action – HPA-1999-2004) ႏွင့္ statement of Bold Measures တို႔ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါသည္။ ညီလာခံ အျပီးတြင္ အာဆီယံ+၃ ထိပ္သီးအစည္းအေဝးကို က်င္းပခဲ့ပါသည္။
(ဆ) သတၱမအၾကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံ။ ဘရု႔ႏိုင္းႏိုင္ငံ၊ ဘန္ဒါဆရီ ဘီဂါဝန္ျမိဳ့တြင္ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလ ၅ ရက္ေန႔မွ ၆ ရက္ေန႔အထိက်င္းပခဲ့ပါသည္။ တစ္ဆက္တည္း အာဆီယံ + ၃ ထိပ္သီးအစည္းအေဝး၊ အာဆီယံ+၁ ထိပ္သီးအစည္းအေဝးတို႔ကိုက်င္းပခဲ့ပါသည္။ ညီလာခံ မွ အၾကမ္းဖက္မႈတိုက္ဖ်က္ေရးေၾကညာစာတမ္းႏွင့္ကိုယ္ခံစြမ္းအားက်ဆင္းမႈ ပူးေပါင္း တိုက္ဖ်က္ေရး အာဆီယံေၾကျငာစာတမ္းတို႔ကိုအတည္ျပဳခဲ့ၾကပါသည္။
(ဇ) အဌမအၾကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံ။ ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံ၊ ဖႏြမ္းပင္ျမိဳ့တြင္ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၄ ရက္ေန႔မွ ၅ ရက္ေန႔အထိက်င္းပခဲ့ပါသည္။ တစ္ဆက္တည္းအာဆီယံ+၃၊ အာဆီယံ+၁ ထိပ္သီးအစည္းအေဝးမ်ားအျပင္ ပထမအၾကိမ္အာဆီယံ-အိႏၵိယ ထိပ္သီးအစည္း အေဝးႏွင့္မဟာမဲေခါင္ျမစ္ဝွမ္းေဒသ ထိပ္သီးအစည္းေဝးတို႔ကိုလည္းက်င္းပခဲ့ပါသည္။
(ဈ) နဝမအၾကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံ။ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံ၊ ဘာလီျမိဳ့၌ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္၊ ေအာက္ တိုဘာလ ၇ ရက္ေန႔မွ ၈ ရက္ေန႔အထိက်င္းပခဲ့ပါသည္။ ညီလာခံတြင္ အာဆီယံကြန္းေကာ့ (၂)၊ (ဘာလီကြန္းေကာ့(၂)) ကို လက္မွတ္ေရးထုိုးအတည္ျပဳခဲ့ပါသည္။ ၁၉၇၆ ခုႏွစ္တြင္ လက္မွတ္ေရးထုိးခဲ့ေသာ ဘာလီကြန္းေကာ့(၁) သည္ အာဆီယံအေျခခံလိုအပ္ခ်က္မ်ားပါရွိ ေသာ သေဘာတူညီခ်က္ျဖစ္ျပီး ဘာလီကြန္းေကာ့(၂) သည္ အာဆီယံလံုျခံဳေရးအသိုက္အဝန္း၊ စီးပြားေရးအသိုက္အဝန္ႏွင့္လူမႈေရးအသိုက္အဝန္းစသည့္ အဓိကမ႑ိင္ (၃) ရပ္အေပၚအေျခခံ ထားေသာ အာဆီယံအနာဂတ္အတြက္ ေမ်ာ္မွန္းေရးဆြဲခဲ့သည့္ သေဘာတူူညီခ်က္စာတမ္းျဖစ္ ပါသည္။
(ည) ဒသမအၾကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံ။ လာအိုႏိုင္ငံ၊ ဗီယန္က်င္းျမိဳ့တြင္ ၂၀၀၄ ခုႏွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၂၉ ရက္ေန႔မွ ၃၀ ရက္ေန႔အထိက်င္းပခဲ့ပါသည္။ ညီလာခံ၌ ASEAN- Vision 2020 အေပၚ ဒုတိယ (၆) ႏွစ္အတြက္ အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈအျဖစ္ Vientiane Action Plan – VAP 2004-2010 ကုိလက္မွတ္ေရးထုိးခဲ့ပါသည္။
(ဋ) ၁၁ ၾကိမ္ေျမာက္အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံ။ မေလးရွားႏုိင္ငံ၊ ကြာလာလမ္ပူျမိဳ့တြင္ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလတြင္ က်င္းပခဲ့ပါသည္။
အာဆီယံထိပ္သီးအလြတ္သေဘာအစည္းအေဝးမ်ား
၁၂။ အာဆီယံအဖြဲ႔အတြက္အေရးပါေသာ အျခားအစည္းအေဝးတစ္ခုမွာ အာဆီယံထိပ္သီးအဆင့္အလြတ္ သေဘာအစည္းအေဝးမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ေအာက္ပါအတိုင္းက်င္းပခဲ့ပါသည္ -
(က) ပထမအၾကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးအလြတ္သေဘာအစည္းအေဝး။
အင္ဒိုနွးရွားႏိုင္ငံ၊ ဂ်ကာတာျမိဳ့၌ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၃၀ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပျပဳလုပ္ခဲ့ပါ သည္။ ယင္းအစည္းအေဝးတြင္ ကေမၻာဒီးယား၊ လာအိုႏွင့္ျမန္မာႏိုင္ငံတုိ႔မွ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကီး အကဲေခါင္းေဆာင္မ်ားေလ့လာသူအျဖစ္တက္ေရာက္ခဲ့ပါသည္။ အစည္းအေဝးမွ ကေမၻာဒီးယား ၊ လာအိုႏွင့္ျမန္မာႏိုင္ငံတို႔ကို အဖြဲ႔ဝင္အျဖစ္အျမန္ဆံုးလက္ခံသြားရန္ႏွင့္ (၃) ႏိုင္ငံစလံုး တစ္ခ်ိန္တည္းဝင္ခြင့္ေပးသြားရန္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ခဲ့ပါသည္။
(ခ) ဒုတိယအၾကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးအလြတ္သေဘာအစည္းအေဝး။
မေလးရွားႏိုင္ငံ၊ ကြာလာလမ္ပူျမိဳ့တြင္ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ၁၄ ရက္ေန႔မွ ၁၆ ရက္ေန႔အထိ က်င္းပခဲ့ပါသည္။ အစည္းအေဝး၌ အာဆီယံေခါင္းေဆာင္အခ်င္းခ်င္းေဆြးေႏြးညွိႏႈိင္းခဲ့ၾကျပီး အာဆီယံေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ တရုတ္၊ ဂ်ပန္၊ ကိုရီးယားႏိုင္ငံ ေခါင္းေဆာင္သံုးဦးတုိ႔ သီးျခားစီ ေဆြးေႏြးခဲ့ပါသည္။ ထိပ္သီးအစည္းအေဝးတြင္ အာဆီယံအားတည္ၿငိမ္ေသာ ေအာင္ျမင္ၾကြယ္ဝေသာ၊ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈစြမ္းအားျမင့္ မားေသာ၊ အခ်ိဳးညီညီ စီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေသာ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈႏွင့္ လူမႈစီးပြားေရးကြာျခားမႈနည္းပါး ေသာ ေဒသႀကီးျဖစ္လာရန္ သကၠရာဇ္ ၂၀၂၀ အတြက္ အာဆီယံ၏ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ ASEAN Vision 2020 ကို အာဆီယံေခါင္းေဆာင္မ်ား လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ၾကပါသည္။
ထို႔အျပင္ အာဆီယံႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးဌာနမ်ားက အာဆီယံေဖာင္ေဒးရွင္း ထူေထာင္သြားရန္ နား လည္မႈစာခြ်န္လႊာ MOU တစ္ရပ္လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ပါသည္။
(ဂ) တတိယအႀကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးအလြတ္သေဘာအစည္းအေဝး
ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ၊ မနီလာၿမိဳ႕တြင္ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ၂၇ ရက္ေန႔မွ ၂၉ ရက္ေန႔အထိ က်င္းပခဲ့ ပါသည္။ အာဆီယံအဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံမ်ားမွ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးမ်ား၊ စီးပြားေရးဝန္ႀကီးမ်ားအျပင္ ဘ႑ာေရးဝန္ ႀကီးမ်ားပါ ပထမဆံုးအႀကိမ္ ပူးေပါင္းတက္ေရာက္ခဲ့ၾကပါသည္။ အာဆီယံေဒသအတြင္း သတင္းအခ်က္ အလက္ ေကာ္ပိုေရးရွင္းမ်ား၏ ထိပ္တန္းအရာရွိႀကီးမ်ားက အာဆီယံေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားကို တင္ျပေဆြး ေႏြးၾကပါသည္။ အာဆီယံေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ တရုတ္၊ ဂ်ပန္၊ ကိုရီးယားႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ ေတြ႔ ဆံုၿပီး ၂၁ ရာစုတြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္သြားႏိုင္မည့္ အစီအစဥ္မ်ားကို ေဆြးေႏြးခဲ့ပါသည္။ အစည္းအေဝး မွ အေရွ႕အာရွပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး ပူးေပါင္းေၾကညာခ်က္တစ္ရပ္ ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါသည္။
(ဃ) စတုတၳအႀကိမ္အာဆီယံထိပ္သီးအလြတ္သေဘာအစည္းအေဝး
စကၤာပူႏိုင္ငံတြင္ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလ ၂၂ ရက္ေန႔မွ ၂၅ ရက္ေန႔အထိ က်င္းပခဲ့ပါသည္။ အစည္းအေဝးတြင္ အာဆီယံေမ်ွာ္မွန္းခ်က္ ၂၀၂၀ ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္အတြက္ အစီအရင္ခံစာကို တင္ျပခဲ့ပါသည္။ အီး-အာဆီယံ မူေဘာင္သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကိုလည္း အာဆီယံေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားက လက္မွတ္ေရးထိုးႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ အာဆီယံေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားအၾကား စည္းလံုးညီညြတ္မႈ ခိုင္ၿမဲေစရန္ႏွင့္ ေဝးလံသည့္ေဒသမ်ားဖြံ႔ၿဖိဳးေစရန္ စကၤာပူ-ကူမင္းရထားလမ္းစီမံကိန္းကို အျမန္ဆံုးအေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္သြားရန္ လိုအပ္ေၾကာင္း သေဘာတူခဲ့ၾကပါသည္။ မဲေခါင္ျမစ္ဝွမ္းေဒသ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ လက္ေတြ႕အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရန္ တိုက္တြန္းအားေပးေဆြးေႏြးခဲ့ပါသည္။ တရုတ္၊ ဂ်ပန္ ႏွင့္ ကိုရီးယားသမၼတႏိုင္ငံတို႔က မဲေခါင္ျမစ္ဝွမ္းဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး စီမံကိန္းမ်ားတြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ ရြက္သြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ကတိျပဳေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။
အာဆီယံေကာ္မတီအစည္းအေဝး (ASEAN Standing Committee-ASC)
၁၃။ အာဆီယံဝန္ႀကီးအဆင့္အစည္းအေဝးမ်ားသည္ မူလဖြဲ႔စည္းစဥ္က ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးမ်ားပါဝင္သည့္ ဝန္ႀကီးအဆင့္အစည္းအေဝးသာရွိခဲ့ရာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈနယ္ပယ္က်ယ္ဝန္းလာသည္ႏွင့္အညီ သက္ဆိုင္ရာက႑အလိုက္ဝန္ႀကီး၏ အစည္းအေဝးတစ္ခုႏွင့္ တစ္ခုအၾကားတြင္ အာဆီယံမူဝါဒေရးရာ ကိစၥမ်ားညိွ႔ႏိႈင္းေဆြးေႏြးေဆာင္ရြက္ရန္ အာဆီယံအၿမဲတမ္းေကာ္မတီကို ဖြဲ႔စည္းထားပါသည္။ ေကာ္မတီဥကၠဌသည္ ဝန္ႀကီးအဆင့္အာဆီယံအစည္းအေဝးက်င္းပသည့္ အိမ္ရွင္ႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးျဖစ္ၿပီး အာဆီယံအတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္္ႏွင့္ အာဆီယံညႊန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္မ်ားသည္ အဖြဲ႔ဝင္မ်ားျဖစ္ပါသည္။ အာဆီယံ အၿမဲတမ္းေကာ္မတီ အစည္းအေဝးကို အာဆီယံႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးအစည္းအေဝး တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခုအၾကား (၄) ႀကိမ္မွ (၅) ႀကိမ္အထိ က်င္းပေလ့ရွိပါသည္။
အဆင့္ျမင့္အရာရွိမ်ားအစည္းအေဝး (Senior Officer Meeting – SOM)
၁၄။ ၁၉၈၇ ခုႏွစ္၊ မနီလာထိပ္သီးညီလာခံဆံုးျဖတ္ခ်က္အရ စတင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ၿပီး ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လံုၿခံဳေရး ကစၥမ်ားကို ေဆြးေႏြး၍ ဝန္ႀကီးအဆင့္ အစည္းအေဝးကို တာဝန္ခံတင္ျပရပါသည္။ တစ္ႏွစ္လွ်င္ (၃) ႀကိမ္ မွ (၄) ႀကိမ္အထိ က်င္းပပါသည္။
အဆင့္ျမင့္စီးပြားေရးအရာရွိမ်ားအစည္းအေဝး (Senior Economic Officials Meeting – SEOM)
၁၅။ စီးပြားေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈကိစၥမ်ားေဆာင္ရြက္ရန္ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္၊ ကြာလာလမ္ပူၿမိဳ႕၌ က်င္းပ သည့္ ဒုတိယအႀကိမ္ထိပ္သီးညီလာခံမွ ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္ေပးေသာ အစည္းအေဝးျဖစ္သည္။ စီးပြားေရး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို စီးပြားေရးဝန္ႀကီးမ်ားအား တာဝန္ခံတင္ျပပါသည္။ ထိုအစည္းအေဝးကို အာဆီယံစီးပြားေရးဝန္ႀကီးမ်ားအစည္းအေဝးမက်င္းပမီ ႏွစ္လ (သို႔) သံုးလလွ်င္တစ္ႀကိမ္ျပဳလုပ္ပါသည္။
၁၆။ အျခားက႑မ်ား၏ ဝန္ႀကီးအဆင့္အစည္းအေဝးမ်ားကို ပံ့ပိုးမႈျပဳရန္အတြက္ က႑အလိုက္ အဆင့္ ျမင့္အရာရွိမ်ား အစည္းအေဝးကိုလည္း က်င့္းပေလ့ရွိပါသည္။
အာဆီယံအစည္းအေဝးအဆင့္ဆင့္
၁၇။ အာဆီယံအဖြဲ႕အတြင္း အဓိကျပဳလုပ္ေသာ အစည္းအေဝးမ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္-
(က) အာဆီယံဝန္ႀကီးအဆင့္/ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးမ်ားအစည္းအေဝး
(ခ) အာဆီယံစီးပြားေရးဝန္ႀကီးမ်ားအစည္းအေဝး
(ဂ) အာဆီယံအျခားဝန္ႀကီးမ်ားအစည္းအေဝး
(၁) ဘ႑ာေရးဝန္ႀကီးမ်ာအစည္းအေဝး
(၂) စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ သစ္ေတာဝန္ႀကီးမ်ားအစည္းအေဝၚ
(၃) စြမ္းအင္ဝန္ႀကီးမ်ားအစည္းအေဝး
(၄) ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈစီမံကိန္းဝန္ႀကီးမ်ားအစည္းအေဝး
(၅) ပို႕ေဆာင္ေရးဝန္ႀကီးမ်ားအစည္းအေဝး
(၆) ေက်းလက္ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးႏွင့္ ဆင္းရဲမႈပေပ်ာက္ေရးဝန္ႀကီးမ်ားအစည္းအေဝး
(၇) ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းမႈဆိုင္ရာဝန္ႀကီးမ်ားအစည္းအေဝး
(၈) လူငယ္ေရးရာဝန္ႀကီးမ်ား အစည္းအေဝး
(၉) ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးမ်ားအစည္းအေဝး
(၁၀) ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးမ်ားအစည္းအေဝး
ဗီယန္က်င္းလုပ္ငန္းအစီအစဥ္တြင္ ပါဝင္ေသာ အာဆီယံအသို္င္းအဝန္း (၃) ရပ္ထူေထာင္ေရး
၁၈။ အာဆီယံအဖြဲ႕ႀကီးႏွစ္ (၄၀) ျပည့္ေျမာက္ၿပီးသည္အထိ သက္တမ္းရွည္ၾကာစြာ ရပ္တည္ႏိုင္သည့္ အျပင္ ကမာၻအဖြဲ႔အစည္းမ်ားက ေလးစားဂုဏ္ယူရေသာ အဖြဲ႔အစည္းအျဖစ္ရပ္တည္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းမွာ ႏိုင္ငံေရး၊ လံုၿခံဳေရး၊ စီးပြားေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ၊ လူမႈေရးတို႔ႏွင့္ ပတ္သတ္၍ ေကာင္းျမတ္ေသာအစဥ္အလာမ်ားခ်မွတ္ ေစာင့္ထိန္းက်င့္သံုးေလ့ရွိျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ဤသို႕ေသာ ေကာင္းျမတ္သည့္အစဥ္အလာ မ်ားကို ေကာင္းျမတ္ေသာရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင့္ စနစ္တက်ခ်မွတ္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ ဗီယန္က်င္းလုပ္ငန္းအစီအစဥ္ မ်ားကို ခ်မွတ္ႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ ASEAN concord II ၏ ေၾကညာခ်က္အရ အာဆီယံအသိုက္အဝန္း၏ ရည္ရြယ္ခ်က္ေအာင္ျမင္ေစရန္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ အသိုက္အဝန္း (၃) ရပ္ကို တည္ေထာင္ေဆာင္ရြက္ၾက ပါသည္-
(က) အာဆီယံလံုၿခံဳေရးအသိုက္အဝန္း
(ASEAN Security Community)
(ခ) အာဆီယံစီးပြားေရးအသိုက္အဝန္း
(ASEAN Economic Community)
(ဂ) အာဆီယံယဥ္ေက်းမႈ၊ လူမႈေရးအသိုက္အဝန္း
(ASEAN Social-cultural Community)
ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လံုၿခံဳေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ
၁၉။ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လံုၿခံဳေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈသည္ အာဆီယံစတင္ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္သည့္ အေစာဆံုးႏွစ္မ်ားကပင္ စတင္ခဲ့ပါသည္။ အာဆီယံ၏ အဓိကက်ေသာစာခ်ဳပ္မ်ားအနက္ (Zone of peace Freedom and Neutrality- ZOPEAN) ကို ၁၉၇၁ ခုႏွစ္၊ ကြာလာလမ္ပူေၾကညာခ်က္အရ ထုတ္ျပန္ခဲ့ၿပီး အေရွ႕ေတာင္အာရွေဒသ ခ်စ္ၾကည္ေရးႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးစာခ်ဳပ္ (Treaty of Amity and Cooperation-TAC) ကို ၁၉၇၆ ခုႏွစ္တြင္ ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ ယင္းစာခ်ဳပ္ကို ၁၉၉၂ ခုႏွစ္တြင္ ကုလသမဂၢက အတည္ျပဳခဲ့ပါသည္။ ၁၉၇၆ ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည့္ အာဆီယံ ညီညြတ္ေရးေၾကညာစာ တမ္း (Declaration of ASEAN Concord) အရ ႏိုင္ငံေရး၊ လံုၿခံဳေရးႏွင့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ နယ္ပယ္ မ်ားတြင္ အာဆီယံပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးမူႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ႏိုင္ခဲ့ပါသည္။
၂၀။ အာဆီယံ၏ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လံုၿခံဳေရးရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား မွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္-
(က) အေရွ႕ေတာင္အာရွ ႏိုင္ငံအားလံုး ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ အာဆီယံအသင္းဝင္ျဖစ္ေရး၊
(ခ) လံုၿခံဳေရးဆိုင္ရာ အာဆီယံေဒသပူူးေပါင္းေဆြးေႏြးပြဲမ်ား ဖြံၿဖိဳးတိုးတက္ေရး၊
(ဂ) ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္အျငင္းပြားမႈေျဖရွင္းေရး၊
(ဃ) ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးေရးစာခ်ဳပ္တြင္ အာဆီယံအသင္းဝင္ မဟုတ္ေသာႏိုင္ငံမ်ား ပါဝင္လက္မွတ္
ေရးထိုးရန္ အားေပးတိုက္တြန္းေရး၊
(င) ႏ်ဴးကလီးယားလက္နက္မဲ့ဇုန္ထူေထာင္ေရး၊
(စ) ကုလသမဂၢလံုၿခံဳေရးေကာင္စီအဖြဲ႕ဝင္ျဖစ္မႈမွ်တေရး၊
၂၁။ အာဆီယံေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ေဒသဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားပိုမိုက်ယ့္ျပန္႕လာရန္ သေဘာတူ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ မဟာဗ်ဴဟာ အခ်က္အခ်ာဌာန ေျပာင္းလဲေရးကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားခဲ့ ၾကသည္။
၂၂။ အၾကမ္းဖက္ဝါဒဆန့္က်င္ေရးအာဆီယံ၏အေနအထား(ASEAN’s Stance Against Terrorism) ထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲတြင္ အာဆီယံေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ အၾကမ္းဖက္မႈဆန္႔က်င္ေရး ပူးေပါင္းလူပ္ရွားမႈ အတြက္ ေၾကညာခ်က္တစ္ရပ္ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ ထိုေၾကညာခ်က္ ေအာင္ျမင္မႈရရွိေရးအတြက္ လက္ေတြနည္းစနစ္မ်ားျဖင့္ ေဖာ္ေဆာင္ရမည္ျဖစ္ ေၾကာင္း၊ အာဆီယံဝန္ႀကီးမ်ားက လမ္းညႊႏ္ခဲ့သည္။ အၾကမ္းဖက္ဝါဒ ဆန္႔က်င္ေရးဆိုင္ရာ ဝန္ႀကီးမ်ားအ စည္းအေဝးမွ အၾကမ္းဖက္ဆန္႔က်င္ေရးနည္းလမ္းမ်ား ျပဌာန္းခဲ့သည္။ ယင္းတြင္ သတင္းဖလွယ္မႈ၊ တည္ဆဲ ဥပေဒမ်ားအရ တရားဝင္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ၊ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းဆိုင္ရာ အေဆာက္အအံုတည္ ေဆာက္မႈ၊ ျပင္ပေဒသမ်ား ပူးေပါင္းမႈသည္တို႔ ပါဝင္သည္။ ဝန္ႀကီးမ်ား ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးၿပီးေနာက္ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၇ ရက္ေန႔တြင္ အင္ဒိုနီးရွား၊ မေလးရွားႏွင့္ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံတို႔သည္သတင္းဖလွယ္ေရးႏွင့္ အၾကမ္းဖက္က်ဴးေက်ာ္မႈမ်ားကိုဆန္႔က်င္ေသာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အစီအစဥ္မ်ားခ်မွတ္ေရးတို႔အတြက္ သေဘာတူလက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ၾကသည္။
၂၃။ အာဆီယံေဒသဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္း (ASEAN Regional Forum – ARF)
အာရွပစိဖိတ္ေဒသတြင္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားသည္ ARF ၏ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လံုၿခံဳေရးေသာ့ခ်က္ တစ္ရပ္ျဖစ္ပါသည္။ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္တြင္ စတင္တည္ေထာင္သည္။ ARF အဖြဲ႔အစည္းပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အဆင့္ (၃) ဆင့္ျဖစ္ေသာ တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦး ထိေတြ႕ၿပီး ယံုၾကည္မႈတည္ေဆာက္ျခင္း (Confidence Building Measures – CBM)၊ အေရးအခင္းတစ္ခုျဖစ္ေပၚမလာမီ သံတမန္နည္းလမ္းအရ ႀကိဳတင္ဝင္ ေရာက္ကာကြယ္ျခင္း (Preventive Diplomacy)၊ ပဋိပကၡျဖစ္ေစမည့္နည္းလမ္းမ်ားကို သတိျပဳေရွာင္ရွား ေျဖရွင္းျခင္း (Conflict Resolution) အတြက္ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ညွိ႔ႏိူင္းတိုင္ပင္ ေဆြးေႏြးႏိုင္ရန္ ရည္ရြယ္တည္ေထာင္သည္။ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားအျပင္ ေဆြးေႏြးဖက္ႏိုင္ငံမ်ား (ASEAN Dialogue Partners) မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္-
(က) ၾသစေၾတးလ်
( ခ ) ကေနဒါ
( ဂ ) ကိုရီးယားသမၼတႏိုင္ငံ
(ဃ) ကုလသမဂၢဖြံ႔ျဖိဳးေရးအစီအစဥ္ (UNDP)
( င ) ဥေရာပ သမဂၢႏိုင္ငံမ်ား
( စ ) ဂ်ပန္
( ဆ ) နယူးဇီလန္
( ဇ ) အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု
( ဈ ) အိႏၵိယ
( ည) တရုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏို္င္ငံ
၂၄။ အာဆီယံသည္ ARF Network ကို ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔လာေစရန္ အားစိုက္ထုတ္သည့္အေနျဖင့္ ထူးခၽြန္ထက္ ျမတ္ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကို စာရင္းျပဳစုျပီး ARF ၏ အၾကံေပးပညာရွင္မ်ားအျဖစ္ လက္ခံေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ ကမ္းလွမ္း ခဲ့သည္။ ARF အစည္းအေဝးမ်ားတြင္ ကူညီအၾကံျပဳပံ့ပိုးရန္ ဖိတ္ေခၚခဲ့သည္။ ယခင္က ARF အေပၚ ယံုၾကည္မႈတည္ ေဆာက္ႏိုင္ရန္ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားကို အိႏၵိယႏွင့္ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံမ်ားမွ သဘာပတိအျဖစ္ လက္ခံေဆာင္ရြက္ေစခဲ့သည္။ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ၁၉ ရက္ေန႔ႏွင့္ ၂၀ ရက္ေန႔မ်ားတြင္ နယူးေဒလီ၌လည္းေကာင္း၊ ၂၀၁၂ခုႏွစ္၊ ဧျပီလ ၂၂ ရက္ေန႔မွ ၂၄ ရက္ေန႔ထိ ဟႏြိဳင္း၌လည္းေကာင္း က်င္းပခဲ့သည္။ ARF သည္ ျပီးခဲ့ေသာလႈပ္ရွားမႈမ်ား၏ အေတြ႔အၾကံဳ ရယူကာ အနာဂါတ္ရည္မွန္းခ်က္အျဖစ္ အဖြဲ႔အစည္းပိုမိုက်ယ္ျပန္႔ ၾကီးထြားခိုင္မာရန္ ၾကိဳးပမ္းအား ထုတ္လွ်က္ရွိသည္။
၂၅။ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ၾကီးမ်ားခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးမႈ (Foreign Minister’s Retreat)။ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂၁ ရက္ေန႔တြင္ ဖူးခက္ (Phuket) ၌ အာဆီယံႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ၾကီးမ်ားအလြတ္သေဘာ ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးစြာ ေတြ႔ဆံု ခဲ့ၾကရာ ႏိုင္ငံတကာႏွင့္ ေဒသအတြင္းဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ လွ်င္ျမန္ေသာေျပာင္းလဲမႈမ်ား တစိုက္မတ္မတ္ ေဆာင္ရြက္ရန္လိုအပ္ေနျပီျဖစ္ေၾကာင္း လက္ခံခဲ့ၾကသည္။ ဝန္ၾကီးမ်ားသည္ အေရွ့တီေမာကၽြန္းကိစၥကို အလြတ္ သေဘာေဆြးေႏြးၾကသည္။ ႏိုင္ငံတကာအၾကမ္းဖက္မႈလုပ္ရပ္မ်ားကို ကန္႔ကြက္ တိုက္ပြဲဝင္ၾကရန္ ဆံုးျဖတ္ၾကသည္။ ေတာင္အာရွပင္လယ္အေရးကိစၥ၊ အာဆီယံအိႏၵိယ ထိပ္သီးေဆြးေႏြးပြဲက်င္းပေရးကိစၥ၊ အေနာက္ေတာင္ပစိဖိတ္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးကိစၥတို႔ကို တိုင္ပင္ခဲ႔ၾကသည္။
၂၆။ အေရွ့ေတာင္အာရွခ်စ္ၾကည္ေရးႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးစာခ်ဳပ္ (Treaty of Amity and Cooperation in Southeast Asia)။ ခုႏွစ္ၾကိမ္ေျမာက္အာဆီယံဝန္ၾကီးမ်ားေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးပြဲကို ၂၀၀၁ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လတြင္ ဟႏြိဳင္းျမိဳ့၌ က်င္းပခဲ့ သည္။ ယင္းေဆြးေႏြးပြဲတြင္ High Council မွ ၁၉၇၆ ခုႏွစ္က ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ေသာ အေရွ႔ေတာင္အာရွခ်စ္ၾကည္ေရးႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးစာခ်ဳပ္ပါ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒ (၄) ခုကို ခ်ျပခဲ့သည္။ ထိုဥပေဒအရ High Council သည္ အျငင္းပြားမႈမ်ားကိုေျဖရွင္းရမည္ျဖစ္ျပီး ေဒသတြင္းေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို ေဖၚေဆာင္ေပး ရမည္ျဖစ္သည္။ အာဆီယံသည္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ မဟုတ္ေသ ာႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္အေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ခ်စ္ၾကည္မႈကို တည္ေဆာက္လ်က္ရွိပါသည္။ ထိုႏိုင္ငံမ်ားက အာဆီယံကို လက္ခံလုိက္ေလ်ာႏိုင္ရန္ ခ်ည္းကပ္နည္းမ်ားကို အစီအစဥ္တက်ေရးဆြဲခဲ့သည္။ အာဆီယံမွာ အေရွ႕ေတာင္အာရွမဟုတ္ေသာႏိုင္ငံမ်ား၏ ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးမႈကို ရရွိျပီး ေဒသတြင္းျငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ တည္ျငိမ္ေရးကို ထိန္းသိမ္းတည္ေဆာက္ႏိုင္မည္ဟု ယံုၾကည္သည္။ အာဆီယံအထက္အဖြ႔႔ဲအစည္းမ်ားတြင္ အာဆီယံမဟုတ္ေသာႏိုင္ငံမ်ားမွ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ၾကီးမ်ား ပူးေပါင္းပါဝင္၍ အျငင္းပြားမႈျပႆနာမ်ားကို ကူညီေျဖရွင္းေပးႏိုင္ရန္ ရည္ရြယ္လိုလားသည္။
၂၇။ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ (South China Sea)။ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္၏အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ခြင့္ ႏွင့္တရားေရးအာဏာစီရင္ပိုင္ခြင့္တို႔သည္ အာဆီယံေဒသလံုျခံဳေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအတြက္ ပိုမိုဦးစားေပးရမည့္ အစီ အစဥ္မ်ားျဖစ္သည္။ အာဆီယံေဒသျငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္တည္ျငိမ္ေရးကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္ရန္အလို့ငွာ အာဆီယံကတရုတ္ ႏိုင္ငံကို ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးလွ်က္ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ဆိုင္ရာ ဥပေဒမူၾကမ္းေရးဆြဲႏိုင္ေရးကို တိုက္တြန္းအားေပး လွ်က္ရွိသည္။ အဘက္ဘက္မွ ကတိကဝတ္မ်ားကို လိုက္နာၾကျပီး တားျမစ္ထိန္းခ်ဳပ္မႈမ်ားကို လိုက္နာၾကမည္ဆို လွ်င္ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္အျငင္းပြားမႈမ်ားေျပလည္ျငိမ္းခ်မ္းသြားမည္ဟု အာဆီယံကေမွ်ာ္လင့္ယံုၾကည္လွ်က္ရွိ သည္။
၂၈။ အေရွ႕ေတာင္အာရွႏ်ဴးကလီးယားလက္နက္မဲ့ေဒသ (Southeast Asia Nuclei Weapon Free Zone)။ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ား၏ အေျခခံတာဝန္တစ္ရပ္မွာ အေရွ႕ေတာင္အာရွႏ်ဴးကလီးယားလက္နက္မဲ့ေဒသ ထူေထာင္ႏိုင္ ေရးျဖစ္သည္။ အာဆီယံသည္ ႏ်ဴးကလီးယားလက္နက္ဖ်က္သိမ္းေရးႏွင့္ ေလ်ာ့ခ်ေရးကို လက္ခံသေဘာတူသည္။ အာဆီယံသည္ ႏ်ဴးကလီးယား လက္နက္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ခ်ဥ္းကပ္ေဆြးေႏြးခဲ့ျပီး ခ်စ္ၾကည္ေရးစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ အာဆီယံႏွင့္ Nuclei Weapon States (NWS) ႏ်ဴးကလီးယားလက္နက္ႏိုင္ငံမ်ားပထမအၾကိမ္ တိုက္ရိုက္ေဆြးေႏြးပြဲကို ၂၀၀၁ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ ဟႏြိဳင္း၌ က်င္းပခဲ့ျပီး ဒုတိယအၾကိမ္ေဆြးေႏြးပြဲကို ၂၀၀၂ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လတြင္ က်င္းပခဲ့သည္။
အာဆီယံ၏ စီးပြားေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ
၂၉။ အာဆီယံအဖြဲ႕ၾကီးသည္ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ေဒသတြင္းလံုျခံဳေရး၊ စည္းလံုးညီညြတ္ေရးမ်ားသာမက စီးပြားေရးပူး ေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ အားထုတ္ခဲ႔သည္။ မူလ (၆) ႏိုင္ငံ၏ စီးပြားေရးဖြ႔ံျဖိဳးတိုးတက္မႈႏွင့္ ေနာက္ထပ္အဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံ မ်ား၏ သယံဇာတအရင္းအျမစ္ၾကြယ္ဝမႈ၊ လုပ္အားခေဈးခ်ဳိမႈမ်ားေပါင္းစပ္၍ အာဆီယံထြက္ကုန္အျဖစ္ ကမၻာ့ေဈး ကြက္ ရရွိေရးအထိ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ထားရွိပါသည္။
၃၀။ အာဆီယံ၏ စီးပြားေရးရည္မွန္းခ်က္မ်ား။ အာဆီယံ၏စီးပြားေရးရည္မွန္းခ်က္မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ ပါသည္ -
( က ) ၂၀၀၇ ခုႏွစ္တြင္ လြတ္လပ္ေသာ အာဆီယံကုန္သြယ္ေရးနယ္ေျမထူေထာင္ေရး
( ခ ) ေဒသခြဲဆိုင္ရာအစီအစဥ္မ်ားကို အားေပးေထာက္ခံေရး
( ဂ ) ဝန္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းမ်ား၊ အတတ္ပညာရွင္မ်ား၏ မူပိုင္ခြင့္ကိစၥရပ္မ်ားေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး
(ဃ) ပူးတြဲရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈျမွင့္တင္ေရး
( င ) ပုဂၢလိကက႑မွ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ေရး
( စ ) အျငင္းပြားမႈေျဖရွင္းေရးစနစ္တစ္ရပ္ေရးဆြဲေရး
( ဆ ) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာစီးပြားေရးကိစၥရပ္မ်ားတြင္ အာဆီယံကပိုမိုတက္ၾကြစြာပါဝင္ေဆာင္ရြက္ေရး
၃၁။ အာဆီယံလြတ္လပ္ေသာကုန္သြယ္မႈေဒသ (ASEAN Free Trade Area-AFTA)။ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္၊ ဇန္နဝါရီ လတြင္ စကၤာပူႏိုင္ငံ၌က်င္းပခဲ့ေသာ (၄)ၾကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံထိပ္သီးအစည္းအေဝးမွ ထြက္ေပၚလာသည့္ “စကၤာပူေၾကညာခ်က္ ၁၉၉၂” အရ အာဆီယံလြတ္လပ္ေသာကုန္သြယ္မႈေဒသ- AFTA ကို တည္ေထာင္ရန္ သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။ AFTA ၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ကမၻာ့ေဈးကြက္အတြင္း အာဆီယံအဖြဲ႔၏ ပူးေပါင္းထုတ္ လုပ္မႈ၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားျဖင့္ ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္မႈစြမ္းအား ဖြ႔ံျဖိဳးတိုးတက္ေစရန္ ရည္ရြယ္ပါသည္။ စကၤာပူေၾကျငာ ခ်က္အရ အာဆီယံေဒသအတြင္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈတိုးတက္ရန္ လြတ္လပ္ေသာကုန္သြယ္မႈေဒသ AFTAကို အေကာက္ခြန္အထူးေလ်ာ့ခ်ေရးအစီအစဥ္ Common Effective Preferential Tariff- CEPT ျဖင့္ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွစ၍ ၁၅ ႏွစ္အတြင္းအေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရန္တို႔ျဖစ္ပါသည္။ AFTAကို သကၠရာဇ္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ျဖစ္ေသာ္လည္း ၁၉၉၄ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလတြင္ ထိုင္းႏို္င္ငံ၌က်င္းပခဲ့သည့္ အာဆီယံ စီးပြားေရးဝန္ၾကီးမ်ား၏ အစည္းအေဝးမွ သေဘာတူဆံုးျဖတ္ခ်က္အရ အာဆီယံလြတ္လပ္ေသာ ကုန္သြယ္မႈေဒသ တည္ေထာင္ရန္ အခ်ိန္ကာလကို သကၠရာဇ္ ၂၀၀၃ သုိ႔ ေျပာင္းလဲသတ္မွတ္ခဲ့ပါသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္မွစ၍ အာဆီယံေဒသအတြင္း ကုန္သြယ္မႈတြင္ပါဝင္သည့္ ကုန္ပစၥည္းမ်ားအတြက္ အေကာက္ခြန္ႏႈန္းကို ၀% မွ ၅%သို႔ ေလ်ာ့ခ်ရန္ျဖစ္ပါသည္။ လာအိုႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ႏွင့္ ကေမၻာဒီးယားအတြက္ ၂၀၀၇ အျဖစ္ ရည္ရြယ္ခဲ့ပါသည္။ အာဆီယံအေကာက္ခြန္အထူးေလ်ာ့ခ်ေရး (Common Effective Preferential Tariff- CEPT) ယႏၱရား၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ AFTA ၏ ရည္မွန္းခ်က္ျဖစ္ေသာ အာဆီယံအဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံမ်ား အျခားသြင္းကုန္ဆိုင္ရာ အေကာက္ခြန္မ်ားေလ်ာ့ခ်ေရးႏွင့္ အေရအတြက္ကန္႔သတ္မႈေလ်ာ့ခ်ေရး၊ အေကာက္ခြန္မဟုတ္ေသာ ကုန္သြယ္မႈ ဆိုင္ရာအတားအဆီးမ်ား Non- Tariff Barriers ေလ်ာ့ခ်ေရးတို႔အတြက္ ေဆာင္ရြက္ရန္ျဖစ္ပါသည္။ CEPT Scheme အရ အေကာက္ခြန္ႏႈန္းထားမ်ား ေလ်ာ့ခ်မည့္ကုန္ပစၥည္းအုပ္စုမ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္ -
( က ) ထည္သြင္းစာရင္း (Inclusion List-IL)။ AFTA အေကာင္အထည္ေဖာ္ခ်ိန္တြင္ အေကာက္ခြန္ ႏႈန္းထား ၀% မွ ၅%သို႔ ေလ်ာ့ခ်သြားရန္ ကုန္ပစၥည္းမ်ားစာရင္းျဖစ္ပါသည္။ အာဆီယံအဖြဲ႔ဝင္ျဖစ္ သည္ႏွင့္တစ္ျပိဳင္နက္ အေကာက္ခြန္ႏႈန္းထားမ်ားေလ်ာ့ခ်ရမည့္ ကုန္ပစၥည္းစာရင္း၊ တစ္နည္းအား ျဖင့္ လက္တေလာထည့္သြင္းပါဝင္မည့္ ကုန္ပစၥည္းမ်ားစာရင္းျဖစ္ပါသည္။
( ခ ) ယာယီဖယ္ထားသည့္စာရင္း (Temporary Exclusion List- TEL)။ အာဆီယံအဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံအသီး သီး၏ ခ်က္ခ်င္းေလ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ျခင္းမရွိေသးေသာ အေကာက္ခြန္ႏႈန္းထားမ်ားအရ ယာယီကာကြယ္ ထားေသာကုန္ပစၥည္းမ်ားစာရင္းျဖစ္ပါသည္။ သတ္မွတ္ထားသည့္အခ်ိန္္မွစ၍ ထည့္သြင္းစာရင္းထဲ သို့ ေျပာင္းေရြ႕သြားရမည္ျဖစ္ျပီး အေကာက္ခြန္ႏႈန္းထား ေလ်ာ့ခ်ရမည့္ ကုန္ပစၥည္းမ်ားစာရင္းျဖစ္ ပါသည္။
( ဂ ) အေရးၾကီးစာရင္း (Sensitive List- SL)။ မိမိႏို္င္ငံအတြက္အဓိကအေရးၾကီးျပီး အေကာက္ခြန္ေလ်ာ့ခ်ေပးျခင္းကို အခ်ိန္ယူအကာအကြယ္ေပးလိုေသာ ပစၥည္းမ်ားစာရင္းျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါ စာရင္းတြင္ မျပဳျပင္ရေသးေသာ လယ္ယာထြက္ကုန္ပစၥည္းမ်ားပါဝင္ျပီး အေကာက္ခြန္ေလ်ာ့ေပါ့ ေပးမႈအတြက္ ခြင့္ျပဳခ်ိန္ပိုမိုေပးထားပါသည္။ သတ္မွတ္ခ်ိန္ေရာက္ရွိမွ ထည့္သြင္းစာရင္းသို႔ ေျပာင္း ေရြ႕ျပီးအေကာက္ခြန္ႏႈန္းမ်ားေလ်ာ့ခ်ရမည့္ ကုန္ပစၥည္းမ်ားစာရင္းျဖစ္ပါသည္။ (TEL စာရင္းထက္ အခ်ိန္ပို၍ ရပါသည္။)
(ဃ) အေထြေထြကင္းလြတ္ခြင့္ျပဳစာရင္း (General Exception List-GEL)။ အေကာက္ခြန္ေလ်ာ့ ခ်မႈမွ အျမဲတမ္းကင္းလြတ္ခြင့္ျပဳထားသည့္ ကုန္ပစၥည္းမ်ားစာရင္းျဖစ္ပါသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ အေကာက္ခြန္ႏႈန္းေလ်ာ့ခ်ေပးရန္လံုးဝမလိုသည့္ ပစၥည္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။
၃၂။ အာဆီယံေပါင္းစည္းေရးဆိုင္ရာ အထူးအခြင့္အေရးေပးမႈအစီအစဥ္ (ASEAN Integration System of Preference-AISP)။ အာဆီယံ၏မူလအဖြဲ႔ဝင္ (၅)ႏိုင္ငံမွ အဖြဲ႔ဝင္သစ္ (၄)ႏိုင္ငံ (CLMV) သို႔ အေကာက္ခြန္ဆိုင္ ရာအထူးအခြင့္အေရးေပးျခင္း (AISP)ကို တိုးျမွင့္ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ အဆိုပါ CLMV ႏိုင္ငံမ်ားသည္ မူလအာဆီယံ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္တစ္သားတည္း ေပါင္းစည္းပါဝင္ေရး ျမန္ဆန္ေစမည့္ အစီအစဥ္ျဖစ္ပါသည္။ ထိုအစီအစဥ္အရ CLMV ႏိုင္ငံမ်ားမွ တင္ပို႔ေသာ ကုန္ပစၥည္းအမယ္မ်ားအေပၚ အာဆီယံ၏ မူလအဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံ (၅)ႏိုင္ငံမွ အေကာက္ခြန္ႏႈန္း မ်ားကို ၀% မွ ၅%အထိေလ်ာ့ခ်ေပးသည့္ အစီအစဥ္ျဖစ္ပါသည္။ ဤအစီအစဥ္အရ CLMV ႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ အခြင့္အေရးရယူလိုသည့္ ကုန္ပစၥည္းမယ္မ်ားကို အဆိုပါ (၅)ႏိုင္ငံသို့ အေၾကာင္းၾကားရပါမည္။ အဆိုပါ AISP အစီအစဥ္ကို ၂၀၀၂ ခုႏွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ ၁ ရက္ေန႔မွ စတင္ျပီး၂၀၁၀ ခုႏွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ရပ္ဆိုင္းမည္ ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါ အစီအစဥ္အရ ႏွစ္ႏိုင္ငံခ်င္းညွိႏႈိင္းေဆာင္ရြက္သြားရန္ႏွင့္ တစ္ဖက္သတ္ အခြင့္အေရး ေပးသည့္ မူတို့ကို က်င့္သံုးသြားမည္ျဖစ္ပါသည္။ AISP အစီအစဥ္အရ အေကာက္ခြန္အခြင့္အေရးေပးသည့္မူကို ခံစားခြင့္ရရန္အတြက္ CEPT Form-D ေလွ်ာက္ထားသည့္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားအတိုင္း ျဖစ္ပါသည္။ စီးပြားေရးႏွင့္ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရးဝန္ၾကီးဌာနမွ ASIP Certificate ထုတ္ေပးလ်က္ရွိပါသည္။ AISP အခြင့္အေရးေပးသည့္ ပစၥည္းအေရအတြက္မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္ -
( က ) ထိုင္းႏိုင္ငံ ၆၈၂ မ်ိဳး
( ခ ) မေလးရွားႏိုင္ငံ ၂၉၅ မ်ိဳး
( ဂ ) အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံ ၁၇၈ မ်ိဳး
(ဃ) ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ ၂၀၆ မ်ိဳး
( င ) ဘရူႏိုင္းႏိုင္ငံ ၂၀၄ မ်ိဳး
( စ ) စကၤာပူႏိုင္ငံမွာမူလကတည္းက အေကာက္ခြန္ႏႈန္းထား ၀%ျဖစ္၍ AISP အခြင့္အေရးေပးရန္ မလို ပါ။
၃၃။ AISP အခြင့္အေရးကို ခံစားခြင့္ရရွိရန္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွတင္ပို႔ေသာ ကုန္ပစၥည္းမ်ားသည္ လယ္ယာထြက္ကုန္ ပစၥည္းမ်ားျဖစ္ပါက ေအာက္ပါပင္ရင္းေဒသ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ား၊ လိုအပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီရပါမည္ -
( က ) ျမန္မာႏို္င္ငံမွ ကုန္ၾကမ္းမ်ားကိုသာ အသံုးျပဳ၍ ထုတ္လုပ္ျခင္း၊ (သို့မဟုတ္)
( ခ ) ျပည္ပသြင္းကုန္၊ ကုန္ၾကမ္းပါဝင္ထုတ္လုပ္ေသာ ကုန္ပစၥည္းျဖစ္ပါက ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ကုန္ၾကမ္းပါဝင္ ထုတ္လုပ္မႈတန္ဖိုးသည္ FOB တန္ဖိုး၏ ၆၀% ေအာက္ မေလ်ာ့နည္းေစရပါ။ (သို႔မဟုတ္)
( ဂ ) ျပည္ပသြင္းကုန္ ကုန္ၾကမ္းပါဝင္ထုတ္လုပ္ေသာ ကုန္ပစၥည္းျဖစ္ျပီး တင္သြင္းမႈခံရမည္႔ႏုိင္ငံ (ဥပမာ- ထိုင္းႏိုင္ငံ)မွ ကုန္ၾကမ္းျဖင့္ ပါဝင္ထုတ္လုပ္ျခင္းျဖစ္လွ်င္ ျမန္မာႏွင့္ (ထိုင္းႏိုင္ငံ) ေပါင္းစပ္ ထုတ္လုပ္မႈတန္ဖိုးသည္ FOB တန္ဖိုး၏ ၆၀% ေအာက္ မေလ်ာ့နည္းေစရပါ။
၃၄။ လယ္ယာထြက္ကုန္မဟုတ္ေသာ အျခားပစၥည္းမ်ားျဖစ္လွ်င္ ေအာက္ပါပင္ရင္းေဒသ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ား၊ လိုအပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ကိုက္ညီရပါမည္ -
( က ) ျမန္မာႏို္င္ငံမွ ကုန္ၾကမ္းမ်ားကိုသာ အသံုးျပဳ၍ ထုတ္လုပ္ျခင္းျဖစ္ရပါမည္၊ (သို့မဟုတ္)
( ခ ) ျပည္ပသြင္းကုန္၊ ကုန္ၾကမ္းပါဝင္ထုတ္လုပ္ေသာ ကုန္ပစၥည္းျဖစ္ပါက ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ကုန္ၾကမ္းပါဝင္ ထုတ္လုပ္မႈတန္ဖိုးသည္ FOB တန္ဖိုး၏ ၄၀% ေအာက္ မေလ်ာ့နည္းေစရပါ။ (သို႔မဟုတ္)
( ဂ ) ျပည္ပသြင္းကုန္ ကုန္ၾကမ္းပါဝင္ထုတ္လုပ္ေသာ ကုန္ပစၥည္းျဖစ္ျပီး တင္သြင္းမႈခံရမည္႔ႏုိင္ငံ (ဥပမာ- ထိုင္းႏိုင္ငံ)မွ ကုန္ၾကမ္းျဖင့္ ပါဝင္ထုတ္လုပ္ျခင္းျဖစ္လွ်င္ ျမန္မာႏွင့္ (ထိုင္းႏိုင္ငံ) ေပါင္းစပ္ ထုတ္လုပ္မႈတန္ဖိုးသည္ FOB တန္ဖိုး၏ ၄၀% ေအာက္ မေလ်ာ့နည္းေစရပါ။
၃၅။ အာဆီယံစီးပြားေရးအသိုက္အဝန္း (ASEAN Economic Community)။ အာဆီယံစီးပြားေရးအသိုက္ အဝန္ (AEC) ကို မူလရည္မွန္းခ်က္ျဖစ္ေသာ ၂၀၂၀ခုႏွစ္အစား ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ထူေထာင္ရန္ ၁၂ ၾကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံထိပ္သီးညီလာခံမွ သေဘာတူေၾကညာခဲ့ပါသည္။ အာဆီယံစီးပြားေရးအဝန္းအဝိုင္းပံုစံ (AEC Blueprint) ကို ၂၀၀၇ ခုႏွစ္တြင္ အာဆီယံစီးပြားေရးဝန္ၾကီးမ်ားမွ သေဘာတူအတည္ျပဳခဲ့ပါသည္။
၃၆။ ေအအီးစီ၏ သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ား (Characteristics and Elements of AEC) မွာ ေအာက္ပါအတုိင္းျဖစ္ ပါသည္ -
( က ) တစ္ခုတည္းေသာ ေဈးကြက္ႏွင့္ထုတ္လုပ္မႈအေျခခံေဒသ
Single Market and Production Base
( ခ ) ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္စြမ္းျမင့္မားေသာ စီးပြားေရးေဒသ
Highly Competitive Economic Region
( ဂ ) စီးပြားေရးဖြ႔ံျဖိဳးတိုးတက္မႈမွ်တေသာေဒသ
Equitable Economic Development
(ဃ) ကမၻာ့စီးပြားေရးတြင္ အျပည့္အဝေပါင္းစည္းပါဝင္ေသာေဒသ
Fully Integrated into the Global Economy
၃၇။ တစ္ခုတည္းေသာ ေဈးကြက္ႏွင့္ထုတ္လုပ္မႈအေျခခံေဒသ ျဖစ္ေပၚလာေစရန္အတြက္ အေျခခံအခ်က္မ်ား မွာ -
( က ) ကုန္စည္မ်ားလြတ္လပ္စြာစီးဆင္းေစႏိုင္ျခင္း
(Free Flow of Goods)
( ခ ) ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားလြတ္လပ္စြာစီးဆင္းေစႏိုင္ျခင္း
(Free Flow of Service)
( ဂ ) ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈမ်ားလြတ္လပ္စြာစီးဆင္းေစႏိုင္ျခင္း
(Free Flow of Investment)
(ဃ) ေငြေၾကးအရင္းအႏွီးမ်ားပိုမို လြတ္လပ္စြာ စီးဆင္းေစႏိုင္ျခင္း
(Free Flow of Capital)
( င ) ကၽြမ္းက်င္လုပ္သားမ်ား လြတ္လပ္စြာ ေျပာင္းေရႊ႕ေစႏိုင္ျခင္း
(Free Flow of Skilled Labour)
၃၈။ ကုန္စည္မ်ားလြတ္လပ္စြာစီးဆင္းေစႏိုင္ျခင္း (Free Flow of Goods) အတြက္ ေအာက္ပါတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ ရပါသည္ -
( က ) အေကာက္ခြန္မ်ားဖယ္ရွားျခင္း
(၁) အဖြဲ႔ဝင္ေဟာင္း (၆)ႏိုင္ငံ- ၂၀၁၀ ခုႏွစ္
(Bru; Indo; Malay; Phil; Sin; Thai)
(၂) အဖြဲ႔ဝင္အသစ္ (၄)ႏိုင္ငံ - ၂၀၁၅ ခုႏွစ္
(Cam; Lao; Myan; Vie)
( ခ ) အေကာက္ခြန္မဟုတ္ေသာ ကုန္သြယ္မႈအတားအဆီမ်ား ဖယ္ရွားေပးျခင္း
(၁) အဖြဲ႔ဝင္ေဟာင္း (၅)ႏိုင္ငံ- ၂၀၁၀ ခုႏွစ္
(Bru; Indo; Malay; Phil; Sin; Thai)
(၂) ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ - ၂၀၁၂ ခုႏွစ္
(၃) အဖြဲ႔ဝင္သစ္ (၄)ႏိုင္ငံ - ၂၀၁၅ ခုႏွစ္
(Cam; Lao; Myan; Viet)
( ဂ ) အေကာက္ခြန္ေပါင္းစည္းမႈ
(၁) အေကာက္ခြန္လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ား လြယ္ကူမႈရွိျပီး တေျပးညီျဖစ္ေစေရး
(၂) ASEAN Single Window စနစ္ကို
(ကက) အဖြဲ႔ဝင္ေဟာင္း (၆)ႏိုင္ငံ -၂၀၀၈ ခုႏွစ္
(ခ ခ) အဖြဲ႔ဝင္အသစ္ (၄)ႏိုင္ငံ - ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ေနာက္ဆံုးထား၍ က်င့္သံုးရန္
(ဂ ဂ) စံခ်ိန္စံညႊန္းႏွင့္နည္းပညာဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္းမ်ားတူညီမႈရွိေစေရး၊ သတ္မွတ္ က႑ မ်ားအတြက္အျပန္အလွန္အသိအမွတ္ျပဳေရး၊ ဓါတ္ခြဲစမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမ်ား စြမ္းေဆာင္ရည္ျမွင့္တင္ေရးတို႔ကိုပါ ေဆာင္ ရြက္ရန္။
၃၉။ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား လြတ္လပ္စြာစီးဆင္းေစႏိုင္ျခင္း (Free Flow of Service) အတြက္ ေအာက္ပါတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ရပါမည္ -
( က ) ဦးစားေပးဝန္ေဆာင္မႈက႑ (၄)ခုျဖစ္သည့္ ေလေၾကာင္းပုိ႔ေဆာင္ေရး၊ အီး-အာဆီယံ၊ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈႏွင့္ ခရီးသြားက႑တို႔တြင္ ရွိသည့္ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ားကို ၂၀၁၀ ခုႏွစ္၊ ကုန္စည္ေထာက္ပံ့ပို႔ေဆာင္ေရးက႑ (Logistics Sectors) တြင္ရွိသည့္ ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ားကို ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ ဖယ္ရွားေပးရန္၊
( ခ ) ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ဝန္ေဆာင္မႈကုန္သြယ္ေရးတြင္ရွိသည့္ က႑အားလံုး၏ ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ားကို ဖယ္ရွားေပးရန္၊ အာဆီယံအႏုတ္အိတ္စ္ (ASEAN-X) Formula ကို အသံုးျပဳရန္။
၄၀။ ရွင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈမ်ား လြတ္လပ္စြာစီးဆင္းေစႏိုင္ျခင္း (Free Flow of Investment) ေအာက္ပါအတိုင္း ေဆာင္ ရြက္ရပါမည္ -
( က ) ၁၉၉၈ ခုႏွစ္၊ အာဆီယံရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈေဒသေဘာင္ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို ေအာက္ပါအခ်က္မ်ား အေပၚ အေျခခံ၍ ျပန္လည္ညွိႏႈိင္းေရးဆြဲ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္
( ခ ) ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈ အကာအကြယ္ေပးျခင္း
(Investment Protection)
( ဂ ) ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈလြယ္ကူေစျခင္းႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း
(Facilitation and Cooperation)
(ဃ) ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈျမွင့္တင္ျခင္းႏွင့္ ပိုမိုသိရွိလာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း
(Promotion and Awareness)
( င ) လြတ္လပ္စြာရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံေစျခင္း
(Liberalisation)
၄၁။ ေငြေၾကးအရင္းအႏွီးမ်ားပုိမို လြတ္လပ္စြာစီးဆင္းေစႏိုင္ျခင္း (Free Flow of Capital) အတြက္ ေအာက္ပါအတိုင္းေဆာင္ရြက္ရပါမည္ -
( က ) ေဒသတြင္းအရင္းအႏွီးေဈးကြက္ဖြံ႔ျဖိဳးမႈႏွင့္ေပါင္းစည္းမႈ တိုးတက္ခုိင္မာေစေရး
( ခ ) အရင္းအႏွီးေျပာင္းေရႊ႕မႈပုိမိုခြင့္ျပဳေရး
( ဂ ) ေငြေပးေငြလႊဲမႈႏွင့္ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈဆိုင္ရာကန္႔သတ္ခ်က္မ်ား ဖယ္ရွားေပးေရး (သို႔မဟုတ္) ေလွ်ာ့ေပါ့ေပးေရးတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ရန္ျဖစ္ပါသည္။
၄၂။ ကၽြမ္းက်င္လုပ္သားမ်ား လြတ္လပ္စြာေျပာင္းေရႊ႕ေစႏိုင္ျခင္း (Free Flow of Skilles Labour)။ နယ္စပ္ ျဖတ္ေက်ာ္ကုန္သြယ္မႈ၊ ဝန္ေဆာင္မႈႏွင့္ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈလုပ္ကိုင္သူမ်ား ကၽြမ္းက်င္လုပ္သားမ်ားအတြက္ ဗီဇာႏွင့္ အလုပ္လုပ္ကိုင္ခြင့္မ်ားထုတ္ေပးရာတြင္ လြယ္ကူမႈရွိေစရန္ႏွင့္ အိမ္ရွင္ႏိုင္ငံ၏ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒမ်ားအရ ခြင့္ျပဳရန္ ျဖစ္ပါသည္။
၄၃။ ဦးစားေပးေပါင္းစည္းမႈျပဳလုပ္မည့္ က႑မ်ား (Priority Integration Sectors- PIS)။ အာဆီယံ၏ စီးပြား ေရးေပါင္းစည္းမႈအရွိန္အဟုန္ျမွင့္တင္ရန္အတြက္ ဦးစားေပးက႑ (၁၂)ခုကို ျမန္မာႏိုင္ငံအပါအဝင္ ညွိႏႈိင္းေရးမွဴးႏိုင္ ငံမ်ား သတ္မွတ္ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိရာတြင္ ဦးစားေပးက႑မ်ားေပါင္းစည္းမႈကို သတ္မွတ္ကာလအတြင္း အေကာင္ အထည္ေဖာ္ေရးႏွင့္ တိုးတက္မႈရွိေစေရးအတြက္ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ႏွစ္ၾကိမ္သံုးသပ္၍ သက္ဆိုင္ရာလုပ္ငန္းအဖြဲ႔အစည္း မ်ား အထူးသျဖင့္ ပုဂၢလိကက႑ႏွင့္ ပံုမွန္ေဆြးေႏြးညွိႏႈိင္းမႈမ်ားမွတစ္ဆင့္ က႑အလိုက္ အစိအမံမ်ား ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ရန္ျဖစ္ပါသည္။
၄၄။ အာဆီယံစီးပြားေရးအသိုက္အဝန္း (ေအအီးစီ) ျဖစ္ေပၚလာေရးအတြက္ အထက္ပါလုပ္ငန္းအစီအစဥ္မ်ား အျပင္ ေအာက္ပါပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈလုပ္ငန္း၊ အစီအမံမ်ားကိုလည္း ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္သြားမည္ျဖစ္ပါသည္ -
( က ) စားနပ္ရိကၡာ၊ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရး၊ သစ္ေတာ (Food, Agriculture and Forestory) ထြက္ကုန္ မ်ား ေရရွည္ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္မႈတိုးျမွင့္ေရး၊
( ခ ) ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္စြမ္းျမင့္မားေသာ စီးပြားေရးေဒသ (Competitive Economic Region) ျဖစ္လာေစေရး၊
( ဂ ) စားသံုးသူမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးမႈ (Consumer Protection) က်ယ္ျပန္႔ခိုင္မာမႈရွိေစေရး၊
(ဃ) အသိၪာဏ္ပစၥည္းဆိုင္ရာမူပိုင္ခြင့္ (Intellectual Property Right-IPR) အစီအစဥ္မ်ားတြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး၊
( င ) အေျခခံအေဆာက္အအံုဆိုင္ရာဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္မႈ (Infrastruture Development) အတြက္ ကုန္းလမ္း၊ ပင္လယ္ ေရေၾကာင္းလမ္း၊ ေလေၾကာင္းပို႔ေဆာင္ေရးက႑မ်ားတြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ ရြက္ေရး၊ သတင္းႏွင့္ဆက္သြယ္ေရးအေျခခံအေဆာက္အအံုႏွင့္ နည္းပညာေခတ္မီတိုးတက္မႈရွိ ေစေရး၊
( စ ) စြမ္းအင္ႏွင့္သတၱဳက႑တြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး၊
( ဆ ) အေျခခံအေဆာက္အအံုစီမံကိန္းမ်ားအတြက္ ေငြေၾကးပံ့ပိုးမႈ၊ အေသးစားႏွင့္အလတ္စားစက္မႈလုပ္ ငန္းမ်ား ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္မႈ၊ အခြန္ႏွစ္ထပ္စည္းၾကပ္ျခင္း မရွိေစမႈ၊ အီလက္ထေရာနစ္စနစ္ျဖင့္ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္မႈတို႕တြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး၊
( ဇ ) အေသးစားႏွင့္အလတ္စားစက္မႈလုပ္ငန္းမ်ား ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ အာဆီယံ၏ အေသးစား ႏွင့္ အလတ္စားစက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားဆိုင္ရာ မူဝါဒပံုစံ (၂၀၀၄-၂၀၁၄) ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ရန္၊
( ဈ ) အာဆီယံအဖဲြ႔ဝင္ေဟာင္း (၆)ႏိုင္ငံမွ အာဆီယံေပါင္းစည္းေရး ကနဦးအစီအစဥ္ (Initiative for ASEAN Integration- IAI) ကိုဆက္လက္ကူညီေထာက္ပံ့ေရး၊
( ည ) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာအဖြဲ႔အစည္းမ်ားျဖစ္ေသာ ကမၻာ႔ဘဏ္၊ ေအဒီဘီ စသည့္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးဘက္ႏိုင္ငံမ်ားမွ ကူညီေထာက္ပံ့မႈမ်ားပိုမိုရရွိေရး
၄၅။ က႑အလိုက္ဝန္ၾကီးဌာနအဖြဲ႔အစည္းမ်ားမွ အေကာင္အထည္ေဖာ္၍ အာဆီယံစီးပြားေရးဝန္ၾကီးမ်ားသည္ စီးပြားေရးေပါင္းစည္းမႈအတြက္ ဦးေဆာင္ျပီး တာဝန္ယူၾကီးၾကပ္ရန္ျဖစ္ပါသည္။
၄၆။ အာဆီယံစီးပြားေရးအသိုက္အဝန္း ေဖၚေဆာင္ေရးအတြက္ အာဆီယံကို သကၠရာဇ္ ၂၀၂၀တြင္ တစ္စုတစ္ စည္းတည္းေသာ ေဈးကြက္ႏွင့္ ထုတ္လုပ္မႈအေျခခံေဒသၾကီးျဖစ္လာေစရန္၊ တရားမွ်တေသာ စီးပြားေရးတိုးတက္ ေအာင္ျမင္မႈရွိေစရန္ႏွင့္ ဆင္းရဲမြဲေတမႈေလ်ာ့ခ်ရန္ စသည္တို႔ကို ဦးတည္ေဆာင္ရြက္သြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ယင္းသို႔ AEC ကို ေအာင္ျမင္စြာအေကာင္အထည္ေဖၚေရးအတြက္ VAP လုပ္ငန္းအစီအစဥ္အရ ေအာက္ပါနည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ေဆာင္ရြက္သြားမည္ ျဖစ္ပါသည္ -
( က ) သကၠရာဇ္ ၂၀၁၀ တြင္ (သို႔) ၂၀၁၀ ထက္ေစာ၍ ဦးစားေပးက႑ၾကီး (၁၁) ရပ္ (11 Priority Sectors) ေပါင္းစည္းေရးကို ေဆာင္ရြက္သြားရန္။ အဆိုပါ က႑ (၁၁) ရပ္တြင္ ပါဝင္ေသာကုန္စည္ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ေပါင္းစည္း၍ အာဆီယံေဒသထုတ္ကုန္ (Made in ASEAN) ျပဳလုပ္ရန္။
( ခ ) ကုန္စည္ဝန္ေဆာင္မႈႏွင့္ ကၽြမ္းက်င္လုပ္သားမ်ားလြတ္လပ္စြာစီးဆင္းမႈ၊ သြားလာမႈ၏ အဟန္႔ အတား၊ အတားအဆီးမ်ားကို အဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံမ်ား၏ ေဆာင္ရြက္မႈႏွင့္သေဘာတူညီမႈ အေနအထား အရ ဖယ္ရွားပစ္ရန္ႏွင့္ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္တြင္ အရင္းအႏွီးမ်ားလြတ္လပ္စြာစီးဆင္းႏိုင္ရန္။
( ဂ ) အာဆီယံကို ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈဆိုင္ရာ အခ်က္အခ်ာေဒသျဖစ္ေရး၊ ကုန္စည္ကုန္သြယ္မႈဆိုင္ရာ ေျဖေလ်ာ့မႈမ်ားအရွိန္အဟုန္ျမွင့္ေဆာင္ရြက္ေရး၊ ကုန္သြယ္ေရးႏွင့္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားလြယ္ကူ ေခ်ာေမြ႔စြာျဖင့္တိုးတက္ေရး၊ ကုန္သြယ္မႈစရိတ္မ်ား ေလ်ာ့ခ်ေရး၊ ေဒသတြင္းဝန္ေဆာင္မႈ၊ ကုန္သြယ္ေရးကို တိုးတက္ေစေရး၊ အာဆီယံ အေသးစားႏွင့္အလတ္စားလုပ္ငန္းမ်ား (Small & Medium Enterprises- SMEs) ၏ ယွဥ္ျပိဳင္မႈ တိုးျမွင့္ေရး၊ အာဆီယံ အျငင္းပြားမႈေျဖရွင္းျခင္းဆိုင္ ရာ ကိစၥရပ္မ်ား ခိုင္မာေစေရးတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ရန္။
(ဃ) AEC ကို အေကာင္အထည္ေဖၚေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ေအာက္ေဖၚျပပါကုန္စည္ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈ ဆိုင္ရာက႑မ်ားပါဝင္ပါသည္ -
(၁) ေပါင္းစည္းေရးအတြက္ ကနဦးဦးစားေပးက႑ (၁၁) ရပ္
(၂) အာဆီယံရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈေဒသ
(၃) ကုန္သြယ္မႈ
(၄) ဝန္ေဆာင္မႈ
(၅) ဘ႑ာေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ
(၆) သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး
(၇) ေၾကးနန္းဆက္သြယ္ေရးႏွင့္ သတင္းအခ်က္အလက္နည္းပညာ
(၈) သိပၸံႏွင့္နည္းပညာ
(၉) စြမ္းအင္
(၁၀) အသင္းအဖြဲ႔မ်ားခို္င္မာေစေရး
(၁၁) ေဆြးေႏြးဖက္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရးဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္မႈ
( င ) ေအာက္ေဖၚျပပါ ဦးစားေပးက႑ (၁၁)ရပ္ (11 Priority Sectors) ပါ ကုန္ပစၥည္းႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈ မ်ားကို (Made in ASEAN) အျဖစ္ သကၠရာဇ္ ၂၀၁၀ တြင္ အျပည့္အဝေပါင္းစည္းေရးအတြက္ တိုးျမွင့္ေဆာင္ရြက္သြားမည္ ျဖစ္ပါသည္ -
` (၁) Agro-Based Products
(၂) Automotive
( ၃) Electronics
(၄) Fisheries
( ၅) Rubber-Based Products
(၆) Textiles and Apparels
(၇) Wood-Based Products
(၈) Air-Travel
(၉) e-ASEAN
(၁၀) Healthcare
(၁၁) Tourism
၄၇။ အာဆီယံရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈေဒသ (ASEAN Investment Area- AIA)။ အာဆီယံအဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံမ်ားအတြင္းရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈဆိုင္ရာအေျခခံသေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို (Framework Agreement of the ASEAN Investment) ကို ၇-၁၀-၁၉၇၈ ရက္ေန့တြင္ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံ၊ မနီလာျမိဳ႕ အာဆီယံစီးပြားေရး၀န္ႀကီးမ်ားက လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ၾက ပါသည္။ AIA၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ေဒသအတြင္း ပိုမိုလြတ္လပ္စြာ ရင္းနွီးျမွုပ္နွံမႈျပဳလုပ္နိုင္သည့္ ေဒသတစ္ခုအျဖစ္ ထူေထာင္ရန္ျဖစ္ပါသည္။
၄၈။ ဘ႑ာေရးနွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ (Finance Cooperation)။ ကမၻာ့စီးပြားေရးက်ဆင္းမႈေၾကာင့္ အာ ဆီယံနိုင္ငံ စီးပြားေရးအက်ပ္အတည္းမ်ား ၾကံဳေတြ႕ခဲ့ရျပီးေနာက္ ၂၀၀၁ ခုနွစ္တြင္ ေဒသတြင္းဘ႑ာေရးပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မႈအရ တိုးတက္မႈမ်ားထင္ရွားစြာ ျဖစ္ေပၚလာနိုင္ခဲ့သည္။ အာဆီယံနိုင္ငံမ်ားနွင့္ တရုတ္ ၊ ဂ်ပန္၊ ကိုးရီးယား သံုးနိုင္ငံတို႕ ေပါင္းစည္းမႈသည္လည္း စံနႈန္းမ်ားစုစည္းေရးကို အေထာက္အကူျပဳနိုင္ခဲ့သည္။ အာဆီယံ ဘ႑ာေရး၀န္ျကီးမ်ား မ်က္နွာစံုညီေဆြးေနြးပြဲကို ၂၀၀၂ ခုနွစ္၊ ဧျပီလ ၅-၆ ရက္မ်ားတြင္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕၌ က်င္းပခဲ့ သည္။ ေဆြးေႏြးပြဲတြင္ ၂၀၀၁ ခုနွစ္က အာဆီယံစီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈအျမင္မ်ားကို ရွင္းလင္းသံုးသပ္ၾကသည္။ တစ္ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ လိုအပ္ခ်က္နည္းပါးမႈေျကာင့္ ၂၀၀၀ ျပည့္နွစ္တြင္ အာဆီယံစီးပြားေရးတိုးတက္မႈ (အထူး သျဖင့္ လ်ွပ္စစ္ကုန္ပစၥည္းမ်ား) သည္ ၅.၅% မွ ၂.၈% ထိ ေလ်ာ့နည္းသြားခဲ့သည္။ တစ္ကမၻာလံုးေငြေၾကး အၾကပ္အတည္းကင္းစင္ျပီး ေဒသတြင္းေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈကို ထိန္းခ်ုပ္ထားနိုင္မည္ဆိုပါက အာဆီယံဗဟိုဘဏ္မ်ား ၌ ေငြေျကးဆိုင္ရာမူ၀ါဒမ်ား လြယ္ကူေခ်ာေမြ႕လာေစနိုင္ျပီး က်ယ္ျပန္႕ေသာမိသားစုလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ေထာက္ပံ့ ေပးနိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။
၄၉။ ၀န္ေဆာင္မွုမ်ား (Trade in Services)။ အာဆီယံသည္ စုေပါင္း၀န္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္လည္း ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား၊ ကတိ၀န္ခံခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ထားျပီးျဖစ္၍ ယင္းတြင္ ေလေၾကာင္းပို႕ေဆာင္ေရးလုပ္ငန္း အလုပ္ အကိုင္၀န္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္း၊ ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္း၊ ေၾကးနန္းဆက္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းနွင့္ ကမၻာလွည့္ခရီးသြား လုပ္ငန္းတို႕ပါ၀င္သည္။ အလုပ္အကိုင္၀န္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းတြင္ ICT ဆက္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား ဖြဲ႕စည္းထားျပီး e-ASEAN ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈအတြက္လည္း စီစဥ္ထားရွိျပီးျဖစ္ပါသည္။
၅၀။ အီး-အာဆီယံ (e-ASEAN) ။ e-ASEAN Framework Agreements ကို ၂၄-၁၁-၂၀၀၀ ခုနွစ္တြင္ စကၤာပူနိုင္ငံ၌လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ပါသည္။ အာဆီယံေဒသ၏သတင္းအခ်က္အလက္နည္းပညာ ( Information and Communication Technology) ယွဥ္ျပိဳင္မႈဖြံ႕ျဖိဳးရန္၊ အားျဖည့္ရန္နွင့္ျမွင့္တင္ရန္ ရည္ရြယ္ပါသည္။ အာဆီယံ အဖြဲ႕၀င္နိုင္ငံမ်ားအျကား ICT ကြာဟမႈက်ဥ္းေျမာင္းေစရန္ အစိုးရနွင့္ပုဂၢလိကက႑ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ ျမွင့္တင္ ရန္နွင့္ ICT ပစၥည္းမ်ားကုန္သြယ္မႈ၊ ၀န္ေဆာင္မႈနွင့္ ရင္းနွီးျမွုပ္နွံမႈမ်ားအေပၚ ကန္႕သတ္ခ်က္မ်ားကို ေျဖေလ်ာ့ ျမွင့္တင္ေရးအတြက္ ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိပါသည္။
၅၁။ သယ္ယူပို့ေဆာင္ေရး (Transport)။ အာဆီယံသယ္ယူပို႕ေဆာင္ေရး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈလုပ္ငန္း သည္ နိုင္ငံေရးအေျခအေနနွင့္ နိုင္ငံ၏ေထာက္ပံ့နိုင္မႈအေပၚ ခ်င့္ခ်ိန္သံုးသပ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ရမည့္ လုပ္ငန္း ျဖစ္ပါသည္။ သတၱမအၾကိမ္ထိပ္သီးညီလာခံတြင္ စကၤာပူ-ကူမင္း မီးရထားဆက္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းကို ဦးစားေပး အစီအစဥ္အျဖစ္ ထပ္မံအတည္ျပဳခဲ့ၾကျပီး လမ္းေဖာက္လုပ္ေရးဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားကို သယ္ယူပို႕ေဆာင္ ေရး၀န္ၾကီးမ်ားထံမွ ခြင့္ျပဳခ်က္မ်ားရယူခဲ့သည္။ ၂၀၀၁ ခုနွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ၃၁ ရက္တြင္ အာဆီယံစီးပြားေရး ၀န္ျကီးမ်ားက အာဆီယံေရေၾကာင္းသယ္ယူပို့ေဆာင္ေရးအပိုင္းက႑မ်ားကို သေဘာတူလက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ၾက သည္။ အာဆီယံေဒသတြင္း ေလေၾကာင္းပို့ေဆာင္ေရး ၀န္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းကို ၂၀၀၂ခုနွစ္၊ နွစ္လယ္ပိုင္းတြင္စတင္ ခဲ့ရာ အာဆီယံေဒသအတြင္း ေလေၾကာင္းဆက္သြယ္မႈ လြယ္ကူေခ်ာေမြ႕ေစေရးအတြက္ ပထမဆံုးေျခလွမ္း ျဖစ္သည္။ အာဆီယံအဖြဲ႕၀င္နိုင္ငံတိုင္းသည္ တန္ခ်ိန္ ၁၀၀ အထိ ရွိေသာ ေလယာဥ္ၾကီးမ်ား ဆင္းသက္နိုင္သည့္ ေလယာဥ္ကြင္းမ်ားတည္ေဆာက္ရမည္ျဖစ္သည္။ အာဆီယံခရီးသြားလမ္းမၾကီး တည္ေဆာက္ရန္အတြက္ ေဒသ ဆိုင္ရာလမ္းေၾကာင္း(၂၈)ခု သတ္မွတ္ထားျပီးျဖစ္သည္။ အာဆီယံအဖြဲ႕၀င္နိုင္ငံမ်ားအတြင္းဆိုင္ရာ ေလေၾကာင္းမ်ား အတြက္ အသီးသီးစီမံေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိေနျပီးျဖစ္ပါသည္။
၅၂။ အာဆီယံကုန္းလမ္းပို့ေဆာင္ေရးသေဘာတူညီခ်က္မ်ား။ ပထမအၾကိမ္ အာဆီယံ အလြတ္သေဘာ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀း (၃-၁၂-၁၉၉၆ ဂ်ာကာတာျမိဳ႕၊ အင္ဒိုနီးရွား) နွင့္ ဒုတိယအၾကိမ္ အာဆီယံအလြတ္သေဘာ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀း (ကြာလာလမ္ပူျမိဳ႕၊ မေလးရွား) မွ စတင္ခဲ့ျပီး (၆) ၾကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံထိပ္သီး အစည္း အေ၀း (၁၆-၁၂-၁၉၉၈၊ ဟႏြိဳင္းျမိဳ့၊ ဗီယက္နမ္) ၏ Hanoi Plan of Action အရ ေအာက္ပါသေဘာတူညီခ်က္ (၃)ခုကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကပါသည္-
(က) ASEAN Framework Agreement on the Facilitation of Goods in Transit-AFAFGIT
(အာဆီယံနိုင္ငံ ျဖတ္သန္းကုန္စည္မ်ားပို့ေဆာင္ရာတြင္ လြယ္ကူေခ်ာေမြ႕ေစေရးမူေဘာင္သေဘာ တူညီခ်က္)
(ခ) ASEAN Framework Agreement on the Facilitation of Inter- State Transport- AFAFIST
(အာဆီယံနိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ပို႕ေဆာင္ေရးလြယ္ကူေခ်ာေမြ႕ေစေရး မူေဘာင္သေဘာတူညီခ်က္)
(ဂ) ASEAN Agreement on Multimodal Transport
(အာဆီယံဘက္စံုပို႕ေဆာင္ေရး သေဘာတူညီခ်က္)
၅၃။ အထက္ပါသေဘာတူညီခ်က္(၃)ခုအနက္ ပထမ(၂)ခုမွာ ကုန္းလမ္းျဖင့္ ကုန္စည္ပို႕ေဆာင္ျခင္းအတြက္ ေရးဆြဲထားျပီး တတိယစာခ်ုပ္မွာ ကုန္း၊ ေရ၊ ေလ ခ်ိတ္ဆက္၍ ကုန္စည္ပို႕ေဆာင္ျခင္းအတြက္ ေရးဆြဲထားေသာ စာခ်ဳပ္မ်ားျဖစ္ပါသည္။
၅၄။ အာဆီယံနိုင္ငံ ျဖတ္သန္းကုန္စည္မ်ားပို႕ေဆာင္ရာတြင္ လြယ္ကူေခ်ာေမြ႕ေစေရး မူေဘာင္သေဘာတူညီ ခ်က္ - AFAFGITကုိ အဖြဲ႕၀င္နိုင္ငံမ်ားက လက္ခံအတည္ျပဳေသာေၾကာင့္ သေဘာတူစာခ်ဳပ္သည္ အာဏာသက္၀င္ ေသာ္လည္း လက္ေတြ႕အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ အေသးစိတ္ညွိႏိႈင္းေရးဆြဲသည့္ အေျချပစာခ်ဳပ္ငယ္ (Protocols) – (၉) ခုကို အဖြဲ႕၀င္နိုင္ငံမ်ား ညွိႏိႈင္းသေဘာတူလက္ခံအတည္ျပဳမွသာ အေကာင္အထည္ေဖာ္နိုင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ အေျချပစာခ်ဳပ္မ်ားနွင့္ တာ၀န္ယူေဆာင္ရြက္ေသာဌာနမ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္-
(က) Protocol-1။ Designation of Transit Transport Router and Facilities (ျပည္သူ႕ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္း ၈-၂-၀၇ လက္မွတ္ေရးထိုးျပီး)
(ခ) Protocol-2။ Designation of frontier post (အေကာက္ခြန္ဦးစီးဌာန-ညွိႏိႈင္းဆဲ)
(ဂ) Protocol-3။ Types and Quantity of Road (က.ည.န -၁၆-၉-၉၉ လက္မွတ္ေရးထိုးျပီး)
(ဃ) Protocol-4။ Technical Requirement of Venicle (က.ည.န ၁၆-၉-၉၉ လက္မွတ္ေရးထိုးျပီး)
(င) Protocol-5။ ASEAN Sheme of compulsory Morter Vehicke Isurance)
(စ) Protocol-6။ Railway of Border and Interchange Station (ျမန္မာ့မီးရထား- ဆိုင္းငံ့)
(ဆ) Protocol-7။ Customs Transit System (အေကာက္ခြန္ဦးစီးဌာန-ညွိႏိႈင္းဆဲ)
(ဇ) Protocol-8။ Sanitary and Phytosnitary Measures (စိုက္ပ်ိဳးေရးစီမံကိန္းဦးစီးဌာန ၂၇-၉-၂၀၀၀ လက္မွတ္ထိုးျပီး)
(စ်) Protocol-9။ Dangerous Goods (က.ည.န ၂၀-၉-၂၀၀၂ လက္မွတ္ေရးထိုးျပီး)
၅၅။ အာဆီယံနိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ပို႕ေဆာင္ေရးပို႕ေဆာင္ေရးလြယ္ကူေခ်ာေမြ႕ေစေရး မူေဘာင္သေဘာတူညီခ်က္ AFAFIST မွာမူ Goods in Transit အေပၚ အေျခခံ၍ ေရးဆြဲထားေသာ္လည္း ညွိႏိႈင္းမႈမွာ ရပ္ဆိုင္းလ်က္ရွိပါသည္။ ယခင္ေရးဆြဲထားခ်က္မ်ားအေပၚ ျပင္ဆင္ခ်က္မ်ားေဆာင္ရြက္ျပီး ၂၀၀၃ ခုနွစ္ေနာက္ဆံုးမူၾကမ္းအထိ ေဆာင္ရြက္ ထားနိုင္ျပီး အၾကမ္းအားျဖင့္ Protocol (၁၀)ခု ပါ၀င္မည္ျဖစ္ပါသည္။ အာဆီယံဘက္စံုပို႕ေဆာင္ေရး သေဘာ တူညီခ်က္ကို (၁၁)ၾကိမ္ေျမာက္ အာဆီယံပို႕ေဆာင္ေရး၀န္ၾကီးမ်ားအစည္းအေ၀း (၁၈-၁၁-၂၀၁၅- ဗီယန္က်င္းျမိဳ႕၊ လာအို) တြင္ အာဆီယံအဖြဲ႕၀င္နိုင္ငံမ်ားအားလံုး သေဘာတူလက္မွတ္ေရးထိုးနိုင္ခဲ့ပါသည္။
၅၆။ ေၾကးနန္းဆက္သြယ္ေရးနွင့္ သတင္းအခ်က္အလက္နွင့္နည္းပညာ (Telecommunication and IT)။ ေၾကးနန္းဆက္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ၀န္ၾကီးမ်ား ပထမအၾကိမ္အစည္းအေ၀းကုိ၂၀၀၁ ခုနွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၁၃-၁၄ ရက္မ်ား တြင္ မေလးရွားနိုင္ငံ၊ ကြာလာလမ္ပူျမိဳ႕၌ က်င္းပခဲ့ျပီး၊ ေၾကးနန္းဆက္သြယ္ေရးနွင့္ သတင္းအခ်က္အလက္ နည္းပညာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈကို သေဘာတူလက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ၾကပါသည္။ ထိုပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမွ အာဆီယံ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား အတြင္းက်က်ဖြဲ႕စည္းမႈ (ASEAN Information Infrastructure – All) ကို တည္ေထာင္နိုင္ခဲ့ပါသည္။ ၀န္ၾကီးမ်ားသည္ သီးျခားလုပ္ငန္း အဖြဲ႕မ်ားကုိ ASEAN Telecommunications Senior Officials Meeting (TELSOM) ၏ လက္ေအာက္တြင္ တည္ေထာင္နိုင္ခဲ့သည္။ ယင္းအစည္းအေ၀းမ်ားသည္ အာဆီယံေဒသအတြင္း စြမ္းရည္အေဆာက္အအံု၊ လူမႈအခြင့္အေရး၊ ကုန္သြယ္ရင္းနွီးျမွဳပ္ႏွံမႈလြယ္ကူေခ်ာေမြ႕ေရး အင္တာနက္အသံုးျပဳနိုင္ေရးတို႕ကို တည္ေဆာက္ေဆာင္ရြက္နိုင္ရန္ ေဆြးေႏြးနိုင္ခဲ့ၾကသည္။ အာဆီယံေၾကးနန္း ဆက္သြယ္မႈထိန္းသိမ္းေရးေကာင္စီASEAN Telecommunications Regulators Council (ATRC) သည္ နည္းပညာဆိုင္ရာ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားေတာင္းခံျပီး အစီအစဥ္နွင့္လႈပ္ရွားမႈအသစ္မ်ား ေဆာင္ရြက္တာ၀န္ယူခဲ့ပါ သည္။ (ATRC) သည္ နည္းပညာဆိုင္ရာ အၾကံျပဳခ်က္မ်ား ေတာင္းခံျပီးအစီအစဥ္နွင့္ လႈပ္ရွားမႈအသစ္မ်ား ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါသည္။ ATRC သည္ အာဆီယံေဆြးေႏြးဘက္နိုင္ငံမ်ားနွင့္ အာဆီယံအဖြဲ႕၀င္သစ္နိုင္ငံမ်ားအျကား ဆက္သြယ္ေရးစနစ္တည္ေဆာက္ရန္ စီစဥ္လ်က္ရွိပါသည္။ ATRC သည္ Digital Trunk Radio 380-400 Hmz ကို သေဘာတူလက္ခံခဲ့ျပီး အာဆီယံေလလိႈင္းအျဖစ္ လံုျခံဳေရး၊ ေဘးအနၱရာယ္ ကာကြယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အသံုး ျပဳလ်က္ရွိပါသည္။
၅၇။ သိပၸံနွင့္နည္းပညာ (Science and Technology)။ အာဆီယံသိပၸံနွင့္ နည္းပညာ၀န္ၾကီးမ်ားသည္ အာဆီယံ သိပၸံနွင့္နည္းပညာ ကြန္ယက္လႈပ္ရွားမႈအစီအစဥ္ ( Action on Science and Technology Implementation Framework) ကို ၂၀၀၁ ခုနွစ္၊ စက္တင္ဘာလမွစတင္ခဲ့ျပီး ၂၀၀၁ ခုနွစ္မွ ၂၀၀၄ ခုနွစ္အတြင္း ေဆာင္ရြက္ရန္ ရည္ရြယ္ခဲ့ၾကပါသည္။ ၀န္ၾကီးမ်ားသည္ Committee on Science & Technology-COST ၏ အခက္အခဲမ်ားကို ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကျပီး ေဒသတြင္းအသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းပညာရပ္မ်ား တိုးတက္မႈရွိလာေအာင္ အစီအစဥ္မ်ားခ်မွတ္ခဲ့ ၾကသည္။ COST ၏ (၆)ၾကိမ္ေျမာက္ သိပၸံနွင့္နည္းပညာသီတင္းပတ္ေဆြးေႏြးပြဲကို ဘရူနိုင္းနုိင္ငံ၊ ဘန္ဒါသီရီဘီဂါ၀မ္ တြင္ ၂၀၀၁ခုနွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၁၇ ရက္မွ ၂၁ ရက္ေန့အထိ က်င္းပခဲ့ျပီး အစီအစဥ္(၉)ရပ္ ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ ခဲ့သည္။ အာဆီယံနိုင္ငံအားလံုးမွ သိပၸံပညာရွင္ ၂၂၀ ခန္႕နွင့္ၾသစေၾတးလ်၊ တရုတ္၊ အိႏၵိယ၊ ဂ်ပန္၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ၊ အီဂ်စ္နွင့္ ကူ၀ိတ္မွ သိပၸံပညာရွင္မ်ား ပူးေပါင္းပါ၀င္၍ နည္းပညာစာတမ္း (၂၃၃)ခုကို တင္ျပေဆြးေႏြးခဲ့သည္။ COST ၏ ဆပ္ေကာ္မတီအခ်ုိဳ႕မွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္-
(က) အာဟာရသိပၸံနွင့္နည္းပညာ (Food Science and Technology) ဆပ္ေကာ္မတီ
(ခ) ဇီ၀နည္းပညာ (Biotechnology) ဆပ္ေကာ္မတီ
(ဂ) အာကာသနည္းပညာ (Space Technology) ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္မႈေကာ္မတီ
(ဃ) ေရေၾကာင္းသိပၸံနွင့္နည္းပညာ (Marine Science and Technology) ဆပ္ေကာ္မတီ
၅၈။ စြမ္းအင္( Energy)။ အာဆီယံစြမ္းအင္၀န္ၾကီးမ်ားသည္ အာဆီယံနိုင္ငံမ်ားအၾကား သဘာ၀ဓါတ္ေငြ႕ နွင့္ စြမ္းအင္ဆက္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား စုေပါင္းေဆာင္ရြက္နိုင္ေရးကို ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကပါသည္။ စြမ္းအင္ေစ်းကြက္၌ ေကာင္းမြန္ေသာ အက်ိဳးဆက္မ်ားရရွိလာနိုင္ေစရန္ ရင္းနွီးျမွဳပ္နွံမႈမ်ား ပိုမိုျပဳလုပ္ရန္လိုအပ္ေၾကာင္း လက္ခံခဲ့ၾက သည္။ ၂၀၀၂ ခုနွစ္၊ မတ္လတြင္ ဥေရာပေကာ္မရွင္နွင့္အာဆီယံအၾကား စြမ္းအင္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးအစီအစဥ္ မ်ား ခ်မွတ္နိုင္ရန္ စတင္ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးခဲ့သည္။ ဥေရာပေကာ္မရွင္မွ ယူရို(၁၈) သန္းေထာက္ပံ့မည္ျဖစ္ပါသည္။ အာဆီယံစြမ္းအင္ဗဟိုအဖြဲ႕ ACE သည္ ၁၉၉၉ မွ ၂၀၀၄ အတြင္း စြမ္းအင္ကြန္ရက္ကို ေထာက္ပံ့ေဆာင္ရြက္ နိုင္မည္ဟု ခန့္မွန္းထားပါသည္။
အာဆီယံ၏ ယဥ္ေက်းမႈနွင့္ လူမႈေရးအသိုင္းအ၀ိုင္း
၅၉။ အာဆီယံ၏ ယဥ္ေက်းမွုနွင့္လူမႈေရးရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား။ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္-
(က) ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈအေမြအနွစ္မ်ား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးနွင့္ ေခတ္ျပိဳင္အနုပညာရပ္မ်ား ကို တိုးျမွင့္အားေပးေရး။
(ခ) ပညာေရးနွင့္ေလ့က်င့္သင္တန္းပို႕ခ်မႈမ်ားတိုးျမွင့္ေရး။
(ဂ) လူမႈေရး၊ မွ်တမႈနွင့္ လူမႈေရး၀န္ေဆာင္မႈမ်ား တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေရး။
(ဃ) အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ အခြင့္အလမ္းမ်ားတိုးတက္ရရွိေရးနွင္ မိသားစုဘ၀က်စ္လစ္ခိုင္မာေရး။
(င) ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါနွင့္ မူးယစ္ေဆး၀ါးဆန္႕က်င္တိုက္ဖ်က္မႈမ်ားကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေဆာင္ ရြက္ေရး
(စ) အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းမည့္ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားကို အားေပးေရး။
၆၀။ လူမႈေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈ (Social Development) ။ အာဆီယံ လူေနမႈဘ၀ဖူလံုေရးနွင့္ဖြံ႕ျဖိဳးတိုး တက္ေရးအဆင့္ျမင့္ဌာနဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားသည္ အာဆီယံေဒသအတြင္း လူမႈဘ၀ဖူလံုေရး၊ ကေလးသူငယ္မ်ား အေရး၊ လူဦးေရနွင့္ မိသားစုျပသနာမ်ားအေရးကို ဦးတည္ေဆြးေႏြးလ်က္ရွိပါသည္။ အာဆီယံလူမႈေရးနွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္မႈေကာ္မတီ (Committee of Social Development-COSD) သည္ အဆင့္ျမင့္ဌာနဆိုင္ရာေဆြးေႏြးပြဲ မ်ားတြင္ အလုပ္သမားမ်ား၊ လူငယ္မ်ား၊ က်န္းမာေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ အားေပးတိုက္တြန္းခဲ့ၾကျပီး ၀န္ၾကီး အဆင့္ အစည္းအေ၀းမ်ားသို႕ တင္ျပေပးခဲ့သည္။ COSD ကို ၁၉၇၈ ခုနွစ္က စတင္ဖြဲ႕စည္းေဆာင္ရြက္ခဲ့ျပီး COSD၏ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ပညာေရးသုေတသနပညာေပးသင္တန္းနွင့္ က်န္းမာေရးအာဟာရဆိုင္ရာလုပ္ငန္းမ်ား၊ ကုန္ထုတ္ လုပ္မႈလုပ္ငန္းမ်ား၊ ေဘးအနၱရာယ္စီမံခန္႕ခြဲမႈ၊ လူငယ္ေရးရာ၊ အမ်ိုးသမီးေရးရာ၊ AIDS ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရးလုပ္ငန္း မ်ားအျပင္ ကေလးသူငယ္ဆိုင္ရာ၊ လူဦးေရဆိုင္ရာနွင့္ လူမႈ၀န္ထမ္းလုပ္ငန္းရပ္ဆိုင္ရာမ်ား ပါ၀င္သည္။ လက္ရွိတြင္ ေအာက္ပါလုပ္ငန္းစဥ္(၇)ရပ္ကို ဖြဲ႕စည္းေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိသည္-
(က) အာဆီယံလူငယ္ေရးရာဆပ္ေကာ္မတီ (ASY)
(ခ) အာဆီယံအမ်ိုးသမီးမ်ားအစီအစဥ္ (AWP)
(ဂ) အာဆီယံက်န္းမာေရးနွင့္ အာဟာရဆိုင္ရာဆပ္ေကာ္မတီ (ASCH)
(ဃ) အာဆီယံပညာေရးဆိုင္ရာဆပ္ေကာ္မတီ (ASIOE)
(င) အာဆီယံအလုပ္သမားေရးရာဆပ္ေကာ္မတီ (ASCLA)
(စ) အာဆီယံေဘးအနၱရာယ္စီမံခန့္ခြဲမွုဆိုင္ရာ ပညာရွင္မ်ားအဖြဲ့ (AEGDM)
(ဆ) ခုခံအားက်ဆင္းမွုကူးစက္ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရး (ASEAN Task Force on AIDS)
၆၁။ ေက်းလက္ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈနွင့္ဆင္းရဲမႈပေပ်ာက္ေရး (Rural Development & Poverty Eradicaiton)။ ေက်းလက္ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးနွင့္ ဆင္းရဲမြဲေတမႈပေပ်ာက္ေရးေလ့လာမွုစီမံခ်က္ကို ASEAN-UNDP ေဒသဆိုင္ရာ စီမံကိန္း-၆ ( ASP 6 Project) နွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ထိုေလ့လာမႈစီမံခ်က္သည္ နိုင္ငံတကာမွပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္မႈအခြင့္အလမ္းမ်ားကို ရရွိေစနိုင္ခဲ့ျပီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရန္နွင့္ အေတြ႕အျကံဳမ်ားဖလွယ္ရန္ တန္ဖိုးရွိ ေသာ လုပ္ငန္းခြင္အေတြ႕အၾကံဳမ်ားကိုပါ ရရွိေစနိုင္ခဲ့သည္။
၆၂။ က်န္းမာေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈ (Health Development) ။ အာဆီယံ က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးမ်ားသည္ ဗီယန္က်င္းေၾကညာခ်က္ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ျပီး ေဒသတြင္းက်န္းမာေရးလွုပ္ရွားမႈစီမံခ်က္မ်ားကို ၂၀၀၂ခုနွစ္၊ မတ္လတြင္ ခ်မွတ္ခဲ့ၾကသည္။ အဖြဲ႕၀င္နိုင္ငံမ်ားသည္ ပိုမိုရႈပ္ေထြးလာေသာ ေရာဂါဘယမ်ား၊ ကူးစက္ေရာဂါမ်ားကို ရင္ဆိုင္ ၾကံဳေတြ႕လာခဲ့ဲၾကရသည္။ က်န္းမာေရးဘ၀အေျခအေနကိုျမွင့္တင္ရန္ အာဆီယံအဖြဲ႕၀င္နိုင္ငံမ်ားသည္ မေတာ္ တဆထိခိုက္မႈမ်ားမွကာကြယ္ေရး၊ အရက္ေသစာေသာက္သံုးမႈနွင့္ဆက္ႏြယ္ေသာေရာ၈ါမ်ား ထိန္းခ်ဳပ္ေရး၊ ပတ္၀န္း က်င္က်န္းမာေရး၊ သက္ၾကီးရြယ္အိုက်န္းမာေရး၊ စိတ္က်န္းမာေရး၊ အာဟာရပ်ိဳးေထာင္ေရး၊ ေဆးရြက္ၾကီးထိန္းခ်ဳပ္ ေရး၊ မူးယစ္ေဆး၀ါးတားဆီးကာကြယ္ေရး၊ မိခင္နွင့္ကေလးက်န္းမာေရးစသည့္လုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္လ်က္ ရွိသည္။
၆၃။ ကူးစက္ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရး (Disease Surveillance)။ အာဆီယံေဒသအတြင္း ကူးစက္ေရာဂါတိုက္ ဖ်က္ေရးေဆြးေႏြးမႈမ်ားကို အင္ဒိုနီးရွားနိုင္ငံ၊ ဘာလီျမိဳ႕တြင္ ၂၀၀၂ ခုနွစ္၊ ဧျပီလ ၂၉ ရက္မွ ေမ ၂ ရက္ေန့အထိ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသည္။ ေငြေၾကးနွင့္နည္းပညာပံ့ပိုးမႈမ်ားကို အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွ Naval Medical Research Unit 2 (NAMRU-2) မွ ေပးအပ္ခဲ့ျပီး ေဒသတြင္းတိုးတက္ဖြံ႔ျဖိဳးေရးအကူအညီမ်ားကို ေပးအပ္လ်က္ရွိပါသည္။ ၁၉၉၇ ခုနွစ္မွ ၂၀၀၂ ခုနွစ္အတြင္း WHO သည္ အာဆီယံကူးစက္ေရာဂါတုိက္ဖ်က္ေရး လႈပ္ရွားမႈအတြက္ နည္းပညာနွင့္ ေငြေၾကးအေထာက္အပံ့မ်ား ေပးအပ္ခဲ့ပါသည္။
၆၄။ သက္ၾကီးရြယ္အိုေစာင့္ေရွာက္ေရး (Care for the Elderly) ။ အာဆီယံလုပ္ငန္းအစီအစဥ္မ်ားတြင္ သက္ၾကီး ရြယ္အိုမ်ားေစာင့္ေရွာက္မႈသည္လည္း အေရးပါေသာ လူမႈေရးလုပ္ငန္တစ္ခုျဖစ္သည္။ သက္ျကီးရြယ္အို ေစာင့္ေရွာက္မႈဆိုင္ရာ အာဆီယံလုပ္ငန္းခြင္အစည္းအေ၀းကို ကိုးရီးယားနိုင္ငံ၊ ဆိုးလ္ျမိဳ႕တြင္ ၂၀၀၁ ခုနွစ္၊ စက္တင္ဘာလတြင္ က်င္းပခဲ့ျပီး၊ အစိုးရအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ နိုင္ငံတကာနွင့္ေဒသတြင္း NGO အဖြဲ႕မ်ား ပူးေပါင္း၍ အစီအစဥ္မ်ားေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။
၆၅။ ေဆး၀ါးလုပ္ငန္း (Pharamaceuticals)။ အာဆီယံနွင့္WHOတို့ ဆက္သြယ္ျပီး ေဆး၀ါးအဆင့္အတန္းျမင့္ မားေရးနွင့္ ေဒသတြင္းစြမ္းရည္ထက္ျမက္သူမ်ား ေလ့က်င္ေပးေရးလုပ္ငန္းတို့ကို ေဆာင္ရြက္ေပးလ်က္ရွိသည္။ အာဆီယံအဖြဲ႕၀င္နိုင္ငံမ်ားကလည္း ေကာင္းမြန္ေသာ ေလ့က်င့္မႈမ်ားျဖင့္ အရည္အေသြးျမင့္မားေသာ ေဆး၀ါးမ်ား ေဖာ္ထုတ္နိုင္ေရးအတြက္ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ၾကရမည္ျဖစ္ပါသည္။
၆၆။ HIV/AIDS ကာကြယ္ေရးနွင့္ထိန္းခ်ုပ္ေရး(HIV/AIDS Prevention and Control) ။ သတၱမ အၾကိမ္ေျမာက္ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းတြင္ HIV/AIDS ကာကြယ္ထိန္းခ်ဳပ္ေရးကိစၥမ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားခဲ့ၾကသည္။ HIV/AIDSဆိုင္ရာ ဥပေဒေၾကညာခ်က္မ်ားထုတ္ျပန္ၾကျပီး အာဆီယံလုပ္ငန္းအစီအစဥ္ ေလးနွစ္စီမံကိန္းအျဖစ္ ၂၀၀၂မွ ၂၀၀၅အထိ သတ္မွတ္ခဲ့ပါသည္။ ျမန္မာ၊ ကေမၻာဒီးယား၊ တရုတ္၊ လာအို၊ ထိုင္းနွင့္ ဗီယက္နမ္ (၆)နိုင္ငံအျကား HIV က်ဆင္းေရးကို ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္သေဘာတူညီခ်က္ အစီအစဥ္မ်ားေရးဆြဲ၍ ၂၀၀၁ ခုနွစ္၊ စက္တင္ဘာလတြင္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ျကပါသည္။ အာဆီယံနိုင္ငံအသီးသီးသည္ နိုင္ငံတြင္းနွင့္ နိုင္ငံတကာ NGO အဖြဲ့မ်ား၊ လူမွုေရးအသင္းအဖြဲ့မ်ား၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားနွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိပါသည္။ ဆက္သြယ္ေရးလမ္းေျကာင္းမ်ားမွာ-
(က) Asia Pacific Network of People Living with HIV/AIDS (APN+)
(ခ) Asia Pacific Network of Sex Workers (APNSW)
(ဂ) Coordination of Action Research on AIDS and Mobility (CHARM-Asia)
(ဃ) Asia Pacific Council of AIDS Service Organization (APCASO)
(င) AIDS Society of Asia Pacific (ASAP) နွင့္
(စ) Asian Harm Reduction Network (AHRN) တို့ ျဖစ္ပါသည္။
၆၇။ အမ်ိုးသမီးမ်ားနွင့္ ကေလးသူူငယ္မ်ား (Woman & Children)။ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးမ်ား၏ အာဆီယံအမ်ိဳးသမီးမ်ားတိုးတက္မႈေၾကညာစာတမ္း၏ ေနာက္ဆက္တြဲအျဖစ္ အာဆီယံအမ်ိုဳးသမီးမ်ား ေကာ္မတီသည္ ပထမအစီရင္ခံစာကို ၁၉၉၆တြင္ထုတ္ျပန္ခဲ့ျပီး UNDP၏ ေထာက္ပံ့မွႈျဖင့္ ၂၀၀၁ခုနွစ္တြင္ ဒုတိယအၾကိမ္ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ နိုင္ငံတြင္းနွင့္ ေဒသဆိုင္ရာအမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ တိုးတက္မႈကို အာဆီယံ(၁၀) နိုင္ငံအစိုးရမ်ားက လက္ခံၾကိဳဆိုခဲ့ၾကသည္။ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္တြင္ ေဒသဆိုင္ရာလုပ္ငန္းအစီအစဥ္မ်ားကို ခ်မွတ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ျပီး အားနည္းေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ေလ့က်င့္ပ်ိဳးေထာင္ပညာေပးေရးလုပ္ငန္းကို စတင္ေဆာင္ရြက္ ခဲ့ရာ UNDP မွ ေထာက္ပံ့ကူညီခဲ့သည္။ ကမၻာ့ဘဏ္၏ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈအားျဖင့္ ၂၀၀၁ခုနွစ္၊ ဇူလိုင္လတြင္ Series of Video Conference ကို က်င္းပနိုင္ခဲ့သည္။ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး စြမ္းေဆာင္မႈအရည္အေသြး ျမင့္မားေရးျဖစ္သည္။ အာဆီယံကေလးသူငယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈနွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးေရးစီမံခ်က္ ကို အာဆီယံႏွင့္ UNICEF အေရွ့အာရွႏွင့္ ပစိဖိတ္ေဒသလုပ္ငန္းဌာနမ်ား ပူးေပါင္းအေကာင္အထည္ေဖာ္လ်ွက္ရွိ ပါသည္။
၆၈။ လူငယ္ေရးရာ (Youth)။ ၂၀၀၂ ခုနွစ္၊ ေမလတြင္ ASEAN+3 Leadership Executive Programs ကို စကၤာပူတြင္ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ လူငယ္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ သတင္းဆက္သြယ္ေရးနည္းပညာတိုးပြားမႈ (Riding the information technology wave for the Youth Organization Development) ျဖစ္သည္။ ထိုအစီအစဥ္ကို အာဆီယံ၊ တရုတ္၊ ဂ်ပန္၊ ေတာင္ကိုရီးယားတို့မွ လူငယ္အဖြဲ႕အစည္း ၄၀ တို႕၏ ေခါင္းေဆာင္မ်ား တက္ေရာက္ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။ ေနာက္ထပ္စီမံခ်က္တစ္ခုမွာ Regional Training Workshop on Self-Employment for Out-of-School Youth ျဖစ္ျပီး ၂၀၀၂ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၂၆ရက္မွ ဇြန္လ ၂ ရက္အထိ ဗီယက္နမ္နိုင္ငံ၊ ဟႏြိဳင္းျမိဳ႕တြင္ က်င္းပခဲ့သည္။ အာဆီယံလူငယ္ဆိုင္ရာ ဆုမ်ားကို ၁၉၉၉ခုမွ စတင္ခ်ီးျမွင့္ခဲ့ရာ နွစ္စဥ္ဆုမ်ားတိုးျမွင့္ခ်ီးျမွင့္ခဲ့သည္။ နွစ္စဥ္အာဆီယံလူငယ္မ်ားေန႔ အစည္းအေ၀းကို က်င္းပခဲ့သည္။ ပထမတြင္ ဂ်ပန္အစိုးရမွ ကမကထျပဳလုပ္ေပးခဲ့ျပီး ၂၀၀၃ခုနွစ္မွစတင္၍ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားမွ အိမ္ရွင္အျဖစ္ အလွည့္က်လက္ခံက်င္းပရမည္ျဖစ္ပါသည္။
၆၉။ ပညာေရးနွင့္အာဆီယံတကၠသိုလ္ကြန္ယက္(Education and ASEAN University Network) ။ အာဆီယံ ပညာေရးေကာ္မတီ ASEAN Committee on Education (ASCOE) သည္ ပညာေရးပူးေပါင္းလႈပ္ရွားမႈ ငါးနွစ္ စီမံကိန္းအရ လမ္းညႊန္အစီအစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိပါသည္။ မေလးရွားႏိုင္ငံသည္ ပထမအၾကိမ္ အာဆီယံေက်ာင္းသားမ်ားဖလွယ္ေရး အစီအစဥ္ကိုလက္ခံခဲ့ျပီး စကၤာပူမွ ဒုတိယအၾကိမ္၊ ထိုင္းမွ တတိယအၾကိမ္ လက္ခံေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ အာဆီယံပညာေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွုမ်ား တိုးတက္လာခဲ့ရာ အာဆီယံတကၠသိုလ္ ကြန္ယက္ AUN တြင္ တကၠသိုလ္ေပါင္း (၁၇)ခု ပါဝင္လ်က္ရွိပါသည္။ အာဆီယံပညာေရး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အစီအစဥ္တြင္ ပံုမွန္လႈပ္ရွားမႈအျဖစ္ အာဆီယံနိုင္ငံမ်ားအတြင္း တကၠသိုလ္ခ်င္းဖလွယ္၍ လက္ခံသင္ၾကားေပး လ်က္ရွိပါသည္။ ပဥၥမအၾကိမ္ေျမာက္ ပညာေရးေဆြးေႏြးပြဲ အစီအစဥ္ကို ၂၀၀၂ ေမလတြင္ မေလးရွားမွလက္ခံ က်င္းပခဲ့ပါသည္။ AUN ၏ တကၠသိုလ္ခ်င္းဖလွယ္ေရးအစီအစဥ္ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ပညာေရး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ ပိုမိုျမင့္မားလာေစရန္ႏွင့္ သိပၸံပညာရွင္၊ ထူးခၽြန္ပညာရွင္မ်ား ေပၚထြန္းလာေစေရးျဖစ္ သည္။
၇၀။ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္သတင္းအခ်က္အလက္ (Culture and Information) ။ အာဆီယံ၏ပံုရိပ္ကို ေဖာ္ ေဆာင္ႏိုင္မည့္ စီမံခ်က္အသစ္မ်ား စတင္ခ်မွတ္ရန္ယံုၾကည္လ်က္ အာဆီယံယဥ္ေက်းမႈနွင့္ သတင္းအခ်က္ အလက္ေကာ္မတီ (Committee on Culture and Information ) COCI အစီအစဥ္ စာအုပ္သစ္ကိုထုတ္ေဝရန္ စီစဥ္ခဲ့သည္။ ထိုစာအုပ္တြင္ အေရွ႕ေတာင္အာရွေဒသမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံမ်ားကိုေဖာ္ျပထားသည္။ အထူးသျဖင့္ အႏုပညာလက္ရာမ်ားျဖစ္သည္။ စာအုပ္အမည္မွာ “ Perspective on Southeast Asia Humanities” ျဖစ္ပါသည္။ COCI သည္ အာဆီယံအနုပညာဆိုင္ရာျပပြဲမ်ားကို နိုင္ငံတကာအဆင့္ က်င္းပေပးလ်က္ရွိသည္။ ထိုျပပြဲမ်ားသည္ ပရိတ္သတ္သစ္မ်ားနွင့္ အာဆီယံအႏုပညာရွင္မ်ားကို မိတ္ဆက္ျခင္းျဖစ္ျပီး ေဒသတြင္းယဥ္ေက်းမႈ အဆင့္အတန္းကို ေဖာ္ထုတ္တင္ဆက္ျခင္းျဖစ္သည္။
နိဂံုး
၇၁။ အာဆီယံအဖြဲ႕ၾကီးသည္ ယေန႕ကမၻာတြင္ တစ္ႏိုင္ငံတည္းအထီးက်န္ရပ္တည္၍ မရႏိုင္ေၾကာင္း ေလး နက္စြာယံုၾကည္သျဖင့္ ေဒသတြင္းႏိုင္ငံမ်ားအခ်င္းခ်င္းခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးစြာျဖင့္ အာဆီယံအဖြဲ႕ၾကီးကို တည္ေထာင္ ခဲ့ရာ နိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားမွ တစ္ဆင့္ေဒတြင္းစီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်း မႈတိုးတက္ျဖစ္ေပၚေရးကို ျမွင့္တင္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါသည္။ အင္အားၾကီးႏိုင္ငံမ်ား၏ ျပိဳင္ဆိုင္မႈ၊ ၾကီးစိုးမႈမ်ား ေဒသအတြင္း စိမ့္ဝင္ပ်ံ႕နွံ႕မလာေစေရးအတြက္ ေဒသအတြင္းႏိုင္ငံေရးႏွင့္ စီးပြားေရးတည္ျငိမ္မႈကို ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ေဆာင္ ရြက္လ်က္ရွိျပီး ေဒသအတြင္းႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ျဖစ္ေပၚလာေသာ သေဘာထားကြဲလြဲမႈမ်ားကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာညွိႏိႈင္း ေျဖရွင္းေပးလ်က္ရွိသည့္ အဘက္ဘက္မွ တိုးတက္လ်က္ရွိေသာ အဖြဲ႕ၾကီးအျဖစ္ ရပ္တည္လွ်က္ရွိသည္။ ထို႕အျပင္ ကမၻာ့ႏိုင္ငံအသီးသီးက အေလးထားရေသာ အဖြဲ႕အစည္းၾကီးျဖစ္ေၾကာင္း တင္ျပအပ္ပါသည္။
အာဆီယံေဒသတြင္းကုန္သြယ္မႈ
Selected Data of ASEAN Member States
Source: Extracted data from the books of "ASEAN Community in Figures"
အာဆီယံေဒသတြင္းကုန္သြယ္မႈသည္ အာဆီယံႏွင့္အျခားႏိုင္ငံကုန္သြယ္မႈထက္ သိသာျမန္ဆန္လာသည္။ ၁၉၉၃ မွ ၂၀၁၃ အထိ ကာလအတြင္း အာဆီယံႏွင့္ အျခားႏိုင္ငံမ်ား၏ကုန္သြယ္မႈ (၈.၉%) (သို႔မဟုတ္) အာဆီယံေဒသတစ္ခုလံုး၏ ကုန္သြယ္မႈ (၉.၂%) တို႔ႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္ပါက ႏွစ္အလိုက္ ပ်မ္းမွ်ကုန္သြယ္မႈတိုးတက္လာ ျခင္း (၁၀.၅%) ႏွင့္အတူ အာဆီယံေဒသတြင္း ကုန္သြယ္မႈသည္ အျမင့္ဆံုးႏႈန္းအထိ တိုးတက္ခဲ့သည္။ အာဆီယံ ေဒသတစ္ခုလံုးတြင္ အာဆီယံေဒသတြင္း ကုန္သြယ္မႈ အပိုင္းသည္ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္တြင္ ၁၉.၂ % မွ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္တြင္ ၂၂% သို႔လည္းေကာင္း၊ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ ၂၄.၂% သို႔လည္းေကာင္း တိုးတက္ခဲ့သည္။ ၄င္းအျပင္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ ေဒသတြင္းစုစုေပါင္း GDP သည္ ၂၅% ျဖစ္ခဲ့သည္။ အာဆီယံသည္ အာဆီယံႏိုင္ငံအမ်ားစုအတြက္ (၁၅% (သို႔မဟုတ္) ၄င္းထက္ပိုမ်ားေသာ ပမာဏႏွင့္) အေရးႀကီးေသာ ကုန္တင္ပို႔သည့္ ေစ်းကြက္တစ္ခုျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ အာဆီယံ (၁၀) ႏိုင္ငံအတြက္ (၁၅% (သို႔မဟုတ္) ၄င္းထက္မ်ားေသာပမာဏႏွင့္ အတူ) အေရးပါေသာ သြင္းကုန္အေထာက္အပံ့ေပးသူလည္း ျဖစ္သည္။
ASEAN trade aggregates
source: ASEAN Trade Statistics Database, as of 20 December 2013
အာဆီယံ၏ နိုင္ငံေရးွနွင့္ လံုျခံဳေရးအသိုက္အ၀န္း၊ စီးပြားေရးအသိုက္အ၀န္းႏွင့္ လူမွဳေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳ အသိုက္ အ၀န္းမ်ားအေၾကာင္း အေသးစိတ္ကို ေအာက္ေဖာ္ျပပါ link မွ အေသးစိတ္၀င္ေရာက္ေလ့လာရရွိႏိုင္ပါသည္။
No comments:
Post a Comment