Allergy ဆိုတာဘာလဲ ?

Allergy အေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ


Allergy အေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ

Allergy ဆိုတာ ဓါတ္မတည့္မႈပံုစံတစ္မ်ိဳးၿဖစ္ၿပီး ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ခုခံအားစနစ္ (Immune System) ရဲ႕ ခ်ိဳ႕ယြင္း မႈတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဓါတ္မတည့္မႈေတြဟာ အထူးသၿဖင့္ ပတ္၀န္းက်င္က အႏၱရာယ္မရွိတဲ့ ဓါတ္မတည့္မႈ ၿဖစ္ေစတဲ့အရာေတြနဲ႔ ထိေတြ႔မႈေၾကာင့္ ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အဲဒီ ၿဖစ္စဥ္ဟာ အလြန္ကိုပဲ လွ်င္ၿမန္ၿပီး ၾကိဳတင္ လည္းခန္႔မွန္းလို႔ရပါတယ္ ။ Allergy ဟာ Hypersensitivity လို႔ေခၚတဲ့ ဓါတ္မတည့္မႈ ၿဖစ္စဥ္ေတြထဲက နံပါတ္ တစ္ Type I ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒီၿဖစ္စဥ္ဟာ mast cells နဲ႔ basophils လို႔ေခၚတဲ့ အခ်ိဳ႕ေသာ ေသြးၿဖဴဥဆဲလ္ေတြကို IgE လို႔ေခၚတဲ့ Antibody တစ္မ်ိဳးကေနၿပီး အလြန္အမင္းလႈံ႔ေဆာ္ေပးမႈေၾကာင့္ အက်ိဳးဆက္အေနနဲ႔ လြန္စြာ ေရာင္ရမ္းၿခင္း (Inflammatory Response) ၿဖစ္ေပၚလာၿခင္းပဲ ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အၿဖစ္မ်ားတဲ့ ဓါတ္မ တည့္မႈၿဖစ္စဥ္ေတြကေတာ့ ႏွင္းခူနာ ၊ ၀တ္မႈံေတြေၾကာင့္ ၿဖစ္တဲ့ hay fever ၊ ပန္းနာရင္ၾကပ္ေရာဂါ ၊ အစား အစာ ဓါတ္မတည့္မႈမ်ားနဲ႔ အခ်ိဳ႔ေသာ အင္းဆက္ပိုးမႊားကိုက္ခဲခံရမႈေၾကာင့္ ၿဖစ္ေပၚလာတဲ့ reaction မ်ားပဲ ၿဖစ္ပါတယ္ ။

Hay Fever လို႔ေခၚတဲ့ သိပ္မၿပင္းထန္တဲ့ ဓါတ္မတည့္မႈမ်ိဳးကေတာ့ လူထုထဲမွာ အၿဖစ္မ်ားၿပီး မ်က္စိနာၿခင္း ၊ ယားယံၿခင္းနဲ႔ ႏွာရည္ယိုၿခင္းစတဲ့ လကၡဏာေတြၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ Allergy ေတြဟာ ပန္းနာရင္က်ပ္ေရာ ဂါမွာ လည္း အဓိက အစိတ္အပိုင္းကေနပါ၀င္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႕ေသာလူေတြမွာေတာ့ ပတ္၀န္းက်င္ (သို႔မဟုတ္) အစား အေသာက္မွာပါတဲ့ ဓါတ္မတည့္တဲ့အရာေတြေၾကာင့္ အလြန္ၿပင္းထန္တဲ့ ဓါတ္မတည့္ၿခင္းမ်ိဳးၿဖစ္ေစႏိုင္ၿပီး အသက္အႏၱရာယ္ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ Anaphylactic reaction ေတြၿဖစ္ေပၚႏိုင္ပါတယ္ ။

ဓါတ္မတည့္ၿခင္းအေၿခအေနကို သိရွိႏိုင္ဖို႔ ယခုအခ်ိန္မွာ စမ္းသပ္ႏိုင္မႈ (Test) ေတြ အမ်ားၾကီးေပၚေပါက္ေနၿပီ ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အဲဒီအထဲမွာမွ အေရၿပားကို ဓါတ္မတည့္မႈၿဖစ္ေစတဲ့အရာတစ္ခုခုကို ထိေတြ႔ေစၿပီး ေသြးထဲ မွာပါရွိတဲ့ ဓါတ္မတည့္ၿခင္းနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ (Allergen-specific IgE) အဆင့္ကို တိုင္းတာၿခင္းပဲ ၿဖစ္ပါတယ္ ။ Allergy ကို ကုသမႈေတြကေတာ့ ဓါတ္မတည့္မႈကိုၿဖစ္ေပၚေစတဲ့ အရာေတြကို ေရွာင္ရွားၿခင္း ၊ Anti-histamines ၊ steroid နဲ႔ အၿခား ေဆးေတြကို သံုးစြဲၿခင္း ၊ Allergen ေတြနဲ႔ ထိေတြ႔တဲ့အခါ ဓါတ္မ တည့္ မႈၿဖစ္စဥ္ကိုနည္းပါးေအာင္ၿပဳလုပ္ၿခင္း (Desensitize) နဲ႔ Immunotherapy ေပးၿခင္းစသည္တို႔ ပဲ ၿဖစ္ပါတယ္ ။


Allergy ရဲ႕ လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ ?

ဓါတ္မတည့္မႈကို ၿဖစ္ေစတဲ့အရာေတြကေတာ့ ဖုန္မႈန္႔ ၊ ပန္း၀တ္မႈံ စသၿဖင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိၿပီး အဲဒါေတြကိုေတာ့ Airborne particles ေတြလို႔ေခၚပါတယ္ ။ အဲဒီလိုအခါမွာေတာ့ ေလနဲ႔ ထိေတြ႔တာနဲ႔တင္ ဓါတ္မ တည့္မႈ ေတြၿဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္ ။ ( ဥပမာ မ်က္စိ ၊ ႏွာေခါင္း ႏွင့္ အဆုတ္စသည္ ) ဓါတ္မတည့္မႈေၾကာင့္ၿဇစ္တဲ့ ႏွာမႊန္ၿခင္း (Allergic Rhinitis) ကို hay fever လို႔ အသိမ်ားၿပီး ႏွာေခါင္းအတြင္းမအီမသာၿဖစ္ၿခင္း ၊ ႏွာေခ်ၿခင္း ၊ ယား ယံၿခင္းနဲ႔ မ်က္လံုးနီရဲၿခင္းတို႔ကို ၿဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္ ။ ရွူသြင္းလိုက္တဲ့ ဓါတ္မတဲ့ေစတဲ့အရာေတြေၾကာင့္ ေလၿပြန္ေပါက္ေတြက်ဥ္းေၿမာင္းၿပီး အသက္ရွူက်ပ္တဲ့ လကၡဏာေတြကို ခံစားရႏိုင္ပါတယ္ ။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အဆုတ္ထဲမွာ Mucus (အခၽြဲရည္) ေတြ ထုတ္လုပ္မႈကို မ်ားေစၿပီး ေမာပန္းၿခင္း ၊ အသက္ရွုမ၀ၿခင္း ေခ်ာင္းဆိုးၿခင္းနဲ႔ အသက္ရွူစဥ္ တရႊီရႊီၿမည္ၿခင္းတို႔ကို ခံစားရႏိုင္ပါတယ္ ။

အစားအေသာက္ေတြ ၊ အင္းဆက္ပိုးမႊားကိုက္ခဲခံရမႈေၾကာင့္ၿဖစ္တဲ့ ဓါတ္မတည့္ၿခင္းမ်ိဳးကိုေတာ့ Aspirin (သို႔မဟုတ္) Penicillin ကဲ့သို႔ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆးေတြနဲ႔ ကုသႏိုင္ပါတယ္ ။ အစားအ ေသာက္ ေၾကာင့္ ဓါတ္မတည့္ၿခင္းမ်ိဳးမွာ ဗိုက္ေအာင့္ဗိုက္နာၿခင္း ၊ ဗိုက္ေဖာၿခင္း ၊ အန္ၿခင္း ၊၀မ္းသြားၿခင္း ၊ အ ေရၿပားယားယံၿခင္းနဲ႔ အေရၿပားေယာင္ရမ္းၿခင္းမ်ိဳး ၿဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္ ။ အစားအေသာက္ေၾကာင့္ ဓါတ္မ တည့္ ၿခင္းမ်ိဳးမွာ အသက္ ရွူလမ္းေၾကာင့္ဆိုင္ရာ (ဥပမာ ရင္က်ပ္ၿခင္းနဲ႔ ႏွာမႊန္ၿခင္း) မ်ိဳးၿဖစ္ၿခင္းဟာ ရွားပါးပါတယ္ ။

အင္ဆက္ပိုးမႊားကိုက္ခဲခံရၿခင္း ၊ ပိုးသတ္ေဆးမ်ားနဲ႔ အခ်ိဳ႕ေသာ ေဆးမ်ားေၾကာင့္ စနစ္အလိုက္ ဓါတ္မ တည့္ၿခင္းမ်ိဳး (Systemic allergic response) မ်ားၿဖစ္ေစႏိုင္ၿပီး ဒါကို Anaphylaxis လို႔ ေခၚပါတယ္ ။ ခႏၶာကိုယ္ရွိ အတြင္းအဂါၤမ်ား ထိခိုက္ခံရႏိုင္ၿပီး အစာအိမ္ႏွင့္အူလမ္းေၾကာင္း ၊ အသက္ရွူလမ္းေၾကာင္း ၊ ေသြး လည္ပတ္မႈလမ္းေၾကာင္းတို႔ ပါ၀င္ပါတယ္ ။ ၿပင္းထန္မႈႏွုန္းအေပၚမႈတည္ၿပီး အေရၿပားေယာင္ရမ္းၿခင္း ၊ ေလၿပႊန္ က်ဥ္းေၿမာင္းၿခင္း ၊ ေၿခလက္ေရာင္ၿခင္း ၊ ေသြးေပါင္ခ်ိန္က်ၿခင္း ၊ သတိလစ္ေမ့ေမ်ာၿခင္း နဲ႔ ေနာက္ဆံုး အသက္ ဆံုးရံွုးသည္အထိ ၿဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္ ။ ဒီလိုဓါတ္မတည့္မႈမ်ိဳးကေတာ့ ရုတ္တ ရက္ခ်က္ၿခင္း ၿဇစ္ေပၚေစ ႏိုင္သလို အခ်ိန္ၾကာၿပီးေတာ့မွလည္း ၿဖစ္ေပၚႏိုင္ပါတယ္ ။ တခါတရံ ဓါတ္မတည့္မႈေၾကာင့္ၿဖစ္တဲ့ ၿပင္းထန္တဲ့ allergic response ေတြဟာ epinephrine ေပးဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။

ရာဘာေစးကဲ့သို႔ ဓါတ္မတည့္မႈၿဖစ္ေစတဲ့အရာနဲ႔ အေရၿပားကို ထိေတြ႔မိရင္ေတာ့ ၿဖစ္ေပၚတတ္တဲ့ ဓါတ္မ တည့္ ၿခင္းမ်ိဳးမွာ အေရၿပားေရာင္ရမ္းၿခင္း နဲ႔ ႏွင္းခူနာေတြၿဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္ ။ အေရၿပားေရာင္ရမ္းၿခင္းမ်ိဳးမွာ အနီ ကြက္ထြက္ၿခင္း ၊ ေရာင္ရမ္းၿခင္း စသၿဖင့္ၿဖစ္ေစႏိုင္ၿပီး Wheal and flare reaction လို႔လည္း အသိ မ်ားပါတယ္ ။


Allergy ၿဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းအရင္းေတြက ဘာေတြလည္း ?

ဓါတ္မတည့္ၿခင္းၿဖစ္ေစတဲ့အေရာင္းအရင္းကို ေခါင္းစဥ္ခြဲၾကည့္မယ္ဆိုရင္ Host နဲ႔ Environmental factors ဆိုၿပီး ခြဲၿခားႏိုင္ပါတယ္ ။ Host Factor ထဲမွာဆိုရင္ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ၊ လိင္အမ်ိဳးအစား ၊ လူမ်ိဳး နဲ႔ အသက္ အရြယ္စ သၿဖင့္ ပါရွိပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း မ်ိဳးရိုးဗီဇ (Genetic Factors ) တစ္ခုထဲနဲ႔ ေၿဖရွင္းလို႔မရႏိုင္တဲ့ ဓါတ္မတည့္ၿခင္းမ်ိဳးေတြဟာ မ်ားၿပားလို႔လာပါတယ္ ။ အဓိက ပတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ အၿဖစ္မ်ား ေစတဲ့အ ေၾကာင္း အရင္း ေလးခုကေတာ့

-ငယ္ရြယ္စဥ္မွာ ပိုးမႊားေၾကာင့္ၿဖစ္တဲ့ ေရာဂါေတြ (Infectious diseases) ေတြ ထိေတြ႔ခံရၿခင္း

-ပတ္၀န္းက်င္ညစ္ညမ္းမႈမ်ား

-ဓါတ္မတည့္ေစေသာအရာ (Allergen Levels)

-အစားအေသာက္ ပံုစံ ေၿပာင္းလဲၿခင္း စသည္တို႔ပဲ ၿဖစ္ပါတယ္ ။


Food Allergens မ်ား

-ေၿမပဲ

-pecan ဟုေခၚေသာ ပန္းညိဳေရာင္အခြံရွိေသာ စားရသည့္သစ္ေစ့

-pistachio ဟုေခၚေသာ အစိမ္းေရာင္စိမ့္ေသာ အခြံမာသီးတစ္မ်ိဳး

-သစ္ၾကားသီး

-ႏွမ္း

-ဘိန္းပန္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။


ၾကက္ဥ ၊ ဘဲဥ စသည္တို႔မွ ဓါတ္မတည့္ၿခင္းေတြကေတာ့ ကေလးငယ္မ်ား အသက္ ငါးႏွစ္အရြယ္မွာ အေယာက္ ငါးဆယ္မွာ တစ္ေယာက္ေတြ႔ရေလ့ ရွိပါတယ္ ။ အဓိက ဓါတ္မတည့္ၿခင္းၿဖစ္ေစတာကေတာ့ ၾကက္ဥ ၊ ဘဲဥမွ အႏွစ္မ်ားမဟုတ္ပဲ အၿဖဴေရာင္ ပရိုတိန္းအလႊာပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ႏြားႏို႔ ၊ ဆိတ္ႏို႔ ႏွင့္ သိုးမွရေသာ ႏို႔ ၊ ဒိန္ခဲစ သည္တို႔ကလည္း Food allergens မ်ားပဲ ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အၿခား အစားအေသာက္မွ ဓါတ္မတည့္ မႈၿဖစ္ေစတဲ့အရာေတြကေတာ့ ပဲပိစပ္ ၊ ဂ်ံဳေစ့ ၊ ငါး ၊ shellfish ငါး (အခြံမာရွိ၍စားေကာင္းေသာငါး ) ၊ သစ္သီး သစ္ရြက္မ်ား နဲ႔ အၿခား သဘာ၀မဟုတ္တဲ့ အေရာင္အနံ႔အရသာ နဲ႔ၿပဳလုပ္ထားတဲ့ စားေသာက္ ဖြယ္ ရာေတြပဲ ၿဖစ္ပါတယ္ ။

Non-food protein allergen မ်ား

-ၾကက္ေပါင္ေစး ၊ ရာဘာေစး

-ကီ၀ီသီး

-ေထာပတ္သီး

-သစ္အယ္သီး

-ငွက္ေပ်ာသီး စသည္တို႔ ၿဖစ္ပါတယ္ ။

Ref : Wikipedia-သက္တန္႔ခ်ိဳ-24 September 2010

Ref:health.ngoinmyanmar