အျဖစ္မ်ားသည့္ အေရျပား ကူးစက္ ေရာဂါမ်ား

27 Feb 2012 |

By အက်ိဳးေဆာင္ဂ်ာနယ္ -ဦးလွျမင့္

အေရျပား ကူးစက္ ေရာဂါမ်ား မွာ ဘက္တီးရီးယား ပိုးမ်ားက ကုတ္ ျခစ္ျခင္း၊ ပြတ္တိုက္ျခင္း၊ ဒဏ္ရာရ ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္လာမည့္ အေရျပား အရံအတားတြင္ ကြဲအက္ျခင္း သို႔မ ဟုတ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းျခင္းမွတစ္ဆင့္ ဝင္ ေရာက္ရာမွ ျဖစ္ေပၚလာရျခင္း ျဖစ္ သည္။ ျဖစ္ရပ္အမ်ားစုတြင္ အဓိက လက္သည္မွာ Staphy lococcus aureus ဘက္တီးရီးယားပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ယင္းဘက္တီးရီးယား ပိုးမ်ားသည္ က်န္းမာသည့္လူမ်ား ၏ ေလးပံုတစ္ပံုတြင္ ေတြ႔ရတတ္ သည္။ ပံုမွန္အေရျပားေပၚေန ပိုး မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ လူမ်ား၏ ႏွာ ေခါင္းေပါက္မ်ား၊ ခ်ိဳင္းၾကားမ်ားႏွင့္ ေပါင္ၿခံေနရာမ်ားမွာ အမ်ားဆံုး ေတြ႔ႏိုင္သည္။ အေရျပားကူးစက္ ေရာဂါျဖစ္ေစမည့္ ေနာက္ထပ္ အေထြ႔မ်ားသည့္ ဘက္တီးရီးယား ပိုးတစ္မ်ိဳးမွာ Strep lococcus pyogenes ျဖစ္သည္။
စူးစမ္းစစ္ေဆးဖို႔လို
ဘက္တီးရီးယား အေရးျပား ကူးစက္ေရာဂါရွိသူမ်ားသည္ မ်ား ေသာအားျဖင့္ က်န္းမာသူမ်ားျဖစ္ ေသာ္လည္း ထပ္တလဲလဲ သို႔မဟုတ္ ျပင္းထန္သည့္ ကူးစက္ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ပါက အျခား ဆက္စပ္အေျခ အေနမ်ား ရွိ/မရွိ သိရွိ ေဖာ္ထုတ္ ႏိုင္ရန္ ေနာက္ထပ္ စူးစမ္းစစ္ ေဆးျခင္း လိုအပ္သည္။ အေရျပားဒဏ္ရာရျခင္း၊ အနာခြက္ (ယဥ္းနာ)၊ ႏွင္းခူတို႔ ေၾကာင့္ ရွိႏွင့္ၿပီးျဖစ္သည့္ အေရျပား အရံ အတားခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ားႏွင့္ အျခား အေရျပားကူးစက္ေရာဂါမ်ား ျဖစ္သည့္ ေျခဝဲနာ (athlete's foot)၊ ပါးစပ္နာႏွင့္ ေရယုန္ (shingles) စသည္တို႔သည္ ဘက္တီးရီးယား ကူးစက္ေရာဂါျဖစ္ေစရန္ အလား အလာ ဖန္တီးေပးပါသည္။ အျခား အလားအလာ ဖန္တီး ေပးသည့္ (သို႔) လမ္းေၾကာင္းေပး သည့္ အခ်င္းအရာမ်ား(predisposing factors)ထဲ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳ၊ ေရာဂါၿပီးစနစ္ကို ဖိႏွိမ္သည့္ ေဆး ဝါးမ်ား (immunosuppresive drugs) ကိုယ္ခံအား ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္း အေျခအေနမ်ား၊ အသည္းအလုပ္ မလုပ္ျခင္း၊ ေက်ာက္ကပ္အလုပ္ မလုပ္ျခင္းႏွင့္ HIV တို႔ ပါဝင္သည္။
ႀကီးေလးႀကီး (The Big Four)
အျဖစ္အမ်ားဆံုး ေတြ႕ရ အမ်ားဆံုး ဘက္တီးရီးယား အေရ ျပားကူးစက္ေရာဂါမ်ားမွာ အနာစက္ (ျပည္တည္အေရျပားေရာဂါ)၊ ေမြး ကြ်တ္နာ(အေမြးအိတ္ငယ္ေရာင္နာ)၊ အနာစိမ္း(ေသြးစုနာ)ႏွင့္ ဆဲလ္ဆက္ ေရာင္နာ(အေရျပားေအာက္ တစ္႐ွဴး ေရာင္ရမ္းျခင္း)တို႔ပဲ ျဖစ္ပါသည္။
အနာစက္ (Impetigo)
အေရျပားရဲ႕အေပၚဆံုးလႊာ (epidermis) မွာ ျဖစ္သည့္ ကူး စက္ေရာဂါျဖစ္သည္။ ကေလးမ်ား မွာ အျဖစ္မ်ားၿပီး မ်ားေသာအားျဖင့္ ျပည္ဖုမ်ား၊ စိုၿပီးနီေသာအကြက္မ်ား အျဖစ္ ေပၚေလ့ရွိသည္။ ယင္းတို႔က ပါးစပ္ပတ္လည္ႏွင့္ လက္ေမာင္း မ်ားမွာအျဖစ္မ်ားၿပီး ႏွင္းခူရဲ႕ေနာက္ ဆက္တြဲအျဖစ္လည္း ျဖစ္ပြားတတ္ ပါသည္။ ဘက္တီးရီးယားပိုးမ်ား က အေရျပားအနက္ပိုင္းသို႔ က်ဴး ေက်ာ္ေရာက္ရွိသည့္အခါ ျပည္စင္ ေမြးတက္ (ecthyma) ေခၚ အေရ ျပား ျပည္တည္နာမ်ိဳး ျဖစ္လာ သည္။ ေမြးကြ်တ္နာ (Folliculitis) ဘက္တီးရီးယားပိုးမ်ား အေမြး အိတ္ငယ္မ်ား (Folliculitis) ထဲ ဝင္ ေရာက္ေမႊေနာက္သည့္အခါ ေမြး ကြ်တ္နာျဖစ္ပြားသည္။ ယင္းတို႔က အထိမခံေသာ (သို႔) နာက်င္ေသာ အနီစက္မ်ား သို႔မဟုတ္ ျပည္ဖု ေလးမ်ားအျဖစ္ ေပၚလာသည္။ ဝက္ ျခံမ်ားႏွင့္တူသည္။ ေမြးကြ်တ္နာက ဆံပင္မ်ား ေပါက္ေရာက္တဲ့ အေရျပား သို႔ မဟုတ္ ဦးေရခြံအေပၚတြင္ အထူး သျဖင့္ ပြတ္တိုက္ရာေနရာ သို႔ မဟုတ္ အဝတ္ဖံုးအုပ္ထားသည့္ အေရျပားပိုင္းတြင္ ျဖစ္ပြားေလ့ရွိ သည္။ မုတ္ဆိတ္ရိတ္ျခင္း၊ ဆံပင္ ေမြးႏုတ္ျခင္း၊ ဆီပါသည့္အေရျပား အတြက္ အလွကုန္ပစၥည္းမ်ား၊ အေရျပားလိမ္းေဆးမ်ား (ပမာအား ျဖင့္ ကတၲရာေစး သို႔မဟုတ္ စတီ ႐ြိဳက္လိမ္းေဆးမ်ား)။
အနာစိမ္း (Furuncle/boil)
ဘက္တီးရီးယားပိုးမ်ား အေမြးအိတ္ငယ္မ်ားထဲ ဝင္ေရာက္ ေမႊေနာက္ျခင္းက အေရျပား၏ အတြင္းပိုင္းလႊာသို႔ ေရာက္ရွိသည့္ အခါ အနာစိမ္း ျဖစ္ပြားသည္။ နာက်င္သည့္ အနီေရာင္အဖုငယ္ သို႔မဟုတ္ အေမြးအိတ္ငယ္တစ္ခု ပတ္လည္အေျချပဳသည့္ ေရာင္ရမ္း ျခင္းအျဖစ္ ေတြ႕ရသည္။ အနာစိမ္း အုပ္စုတစ္စုက ႀကီးမားသည့္ ေရာင္ ရမ္းျခင္းႏွင့္အတူ ျပည္ထြက္ေနပါ က ယင္းကို အနာပဆုပ္ (carbuncle) ဟု ေခၚသည္။ ယင္းအနာ ပဆုပ္ကို ေကာင္းစြာကုသမႈမျပဳ သည့္ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳ လူနာမ်ားတြင္ အေတြ႕မ်ားသည္။
ဆဲလ္ဆက္ေရာင္နာ (Cellulitis)
ဘက္တီးရီးယားပိုးက အေရ ျပားေအာက္သို႔ နက္႐ိႈင္းစြာထိုး ေဖာက္ၿပီး အေရထူ (dermis) ႏွင့္ အေရျပားေအာက္အဆီလႊာတစ္ ေလွ်ာက္ ပ်ံ႕ႏွံ႔ပါက ဆဲလ္ဆက္ ေရာင္နာ ျဖစ္ပြားသည္။ ယင္းသည္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေျခေထာက္ႏွင့္ ေျခမ်က္စိေအာက္ပိုင္း ေနရာမ်ား တြင္ ျဖစ္ပြားသည္။ နာက်င္ၿပီး နီရဲ သည့္ ေရာင္ရမ္းျခင္းျဖစ္ေစသည္။ ဘက္တီးရီးယားပိုးဝင္ေရာက္ျခင္းက အေရျပား၏ ျပန္ရည္စနစ္ (lyrph system)သို႔ ေရာက္ရွိပါလွ်င္ အနား သတ္ ျပတ္ျပတ္သားသားရွိသည့္ နာက်င္ၿပီး အသားနီျမန္းသည့္ ေရာင္ရမ္းျခင္းကို ေတြ႕ရမွာ ျဖစ္ သည္။ ယင္းကို အနာမီး (erysipelas) ဟု ေခၚသည္။
Ref : Health Today/ Jan 2012