ႏိုင္ငံသား ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ ႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရး

Friday, August 17, 2012

 

နိဒါန္း ႏိုင္ငံသား ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ (Citizen participation) ဆိုတာကို ဒီမိုကရက္တစ္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ သေကၤတ တခုအျဖစ္ ႏိုင္ငံတကာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးနဲ႕ လူမွဳဘ၀ ေျပာင္းလဲေရး ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြမွာ ႏိုင္ငံသား ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳက မရွိမျဖစ္ အေရးပါေၾကာင္းကိုလဲ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ပညာရွင္ေတြက ေရးသားေျပာဆို ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားမ်ား ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ ျဖစ္စဥ္အဆင့္ဆင့္နဲ႕ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြကိုလဲ လူမွဳသိပၸံ သုေတသန ပညာရွင္ေတြက သုေတသနျပဳထားၾကပါတယ္။ အခု ဒီေဆာင္းပါးမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြမွာ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳရဲ႕ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားနဲ႕ ပါ၀င္ ပတ္သက္မွဳ နည္းလမ္းကို ေရးသားတင္ျပမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ ဆိုရာ၀ယ္ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ သေဘာတရားကို ရွဳေထာင့္စံု၊ က႑စံုကေန အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုထားၾကပါတယ္။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ပညာရွင္မ်ားျဖစ္ၾကတဲ့ Schafft နဲ႕ Greenwood တို႕ကေတာ့ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဆိုတာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ျဖစ္စဥ္အဆင့္ဆင့္ေတြ ျဖစ္တဲ့ ျပႆနာမ်ား ေလ့လာဆန္းစစ္ျခင္း၊ မဟာဗ်ဴဟာ စီမံခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ျခင္း၊ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း၊ စီမံခန္႕ခြဲျခင္း စတာေတြမွာ ႏိုင္ငံသားမ်ားမွ တက္ၾကြစြာ ပူးေပါင္းပါ၀င္ျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရး က႑အေနနဲ႕ ဆိုရင္ေတာ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး စီမံခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ျခင္း၊ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း၊ သံုးသပ္ ဆန္းစစ္ျခင္း စေတြေတြမွာ ႏိုင္ငံသားမ်ားက ပူးေပါင္းပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္းလို႕ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို ပါ၀င္ပတ္သက္ရာမွာ ပံုသ႑ာန္ႏွစ္မ်ိဳးနဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္ႏိုင္ပါတယ္။ ပထမသ႑ာန္ကေတာ့ ႏိုင္ငံသားမ်ားမွ အစုအဖြဲ႕မ်ား စုဖြဲ႕၍ ေဖာ္ေဆာင္ျခင္းျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယသ႑ာန္ကေတာ့ အစိုးရမွ ဦးစီးဖြဲ႕စည္းေသာ အၾကံေပးအဖြဲ႕မ်ား၊ မူ၀ါဒေရးရာ ခ်မွတ္ ေဖာ္ေဆာင္ေရး အဖြဲ႕မ်ားမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ သက္ဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အေျခအေန၊ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္သည့္ စြမ္းရည္နဲ႕ လုပ္ကိုင္ခြင့္ စတာေတြေပၚမွာ မူတည္ျပီး ပါ၀င္ပတ္သက္ႏိုင္တဲ့ အတိုင္းအတာကလဲ ကြဲျပားျခားနားမွဳ ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဆိုတာကို ႏိုင္ငံသားအင္အားအျဖစ္ သတ္မွတ္ျပီး ပညာရွင္ Arnstein ဆိုသူက ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အတိုင္းအတာကို ေလွကားထစ္ရွစ္ဆင့္ သ႑ာန္နဲ႕ (၁၉၆၉) ခုႏွစ္မွာ ပံုျပေဖာ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဆိုင္ရာ သုေတသန နယ္ပယ္မွာေတာ့ သူေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ Eight rungs on the ladder of citizen participation (ပံု- ၁) သေဘာတရားေတြက ယေန႕အခ်ိန္အထိ လႊမ္းမိုးထားဆဲပါပဲ။

ပံု (၁)- Eight rungs on the ladder of citizen participation ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဆိုင္ရာ ေလွကားရဲ႕ ပထမဆံုးေလွကားထစ္ႏွစ္ခုကေတာ့ Manipulation နဲ႕ Therapy တို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေလွကားထစ္ႏွစ္ခုကို "non-participation" လို႕လဲ သတ္မွတ္ထား ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံသားေတြအေနနဲ႕ စီမံခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ေရးဆြဲျခင္းနဲ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ႏိုင္ျခင္းမရွိပဲ၊ အာဏာပိုင္ေတြကသာ ႏိုင္ငံသားမ်ားကို ပညာေပးျခင္း၊ မူ၀ါဒမ်ားကို သေဘာတူရန္ ဆြဲေဆာင္ျခင္းေတြ ျပဳလုပ္တဲ့ အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယေလွကားထစ္ႏွစ္ခုကေတာ့ Informing နဲ႕Consultation တို႕ျဖစ္ျပီး၊ "tokenism" အေနနဲ႕ သတ္မွတ္ေခၚတြင္မွဳထဲမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္ေတြမွာ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ ပတ္သက္ႏိုင္မွဳ အတိုင္းအတာက က်ယ္ျပန္႕လာပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ လိုလားခ်က္ေတြကို ေတာင္းဆိုမွဳေတြ ျပဳလုပ္ခြင့္ရလာပါတယ္။ တင္ျပေဆြးေႏြးခြင့္ေတြ ရွိလာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုအေျခအေနေတြမွာ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ အျမင္ေတြနဲ႕ ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြကို အာဏာပိုင္ေတြက လိုက္ေလ်ာျဖည့္ဆည္း ေပးမယ္လို႕ေတာ့ မေသခ်ာႏိုင္ပါဘူး။ အခ်က္အလက္ ရယူျခင္း၊ ျပန္လွန္ေဆြးေႏြးေပးျခင္း အဆင့္သာျဖစ္ပါတယ္။ ေလွကားထစ္ နံပါတ္ (၅) ကေတာ့ Placation ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္ကလဲ tokenism အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားတာမွာ ပါ၀င္ေပမယ့္ အဆင့္ပိုျမင့္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ ေတာင္းဆိုခ်က္နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အာဏာပိုင္ေတြက အခ်က္အလက္မ်ား ရယူရံု တင္မကေတာ့ပဲ ဆံုးျဖတ္ခ်က္တခုခုကို ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ေပးရတဲ့အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကေနတဆင့္ ေလွကားထစ္ေတြ တစထက္တစ ျမင့္တက္လာတာနဲ႕အမွ်၊ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ ပါ၀ါက တစထက္တစ ၾကီးမားလာပါတယ္။ အာဏာပိုင္ေတြဘက္က မျဖစ္မေန ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ ေပးရမွဳေတြကလဲ ပိုမိုမ်ားျပားလာပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ ပါ၀ါျမင့္တက္လာတဲ့အခါ အလုပ္သမား အခြင့္အေရး၊ လယ္သမားအခြင့္အေရး၊ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မွဳအခြင့္အေရး၊ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းၾကီးမ်ားရဲ႕ အျမတ္ထုတ္မွဳမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ အာဏာအလြဲသံုးစားျပဳလုပ္မွဳမ်ားကို ဆန္႕က်င္ေရး၊ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမွဳမ်ားကို တိုက္ဖ်က္ေရး စတာေတြမွာ အာဏာပိုင္မ်ားနဲ႕ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ တာ၀န္ခြဲေ၀ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အာဏာပိုင္မ်ားမွ ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္းမရွိပဲ မိမိတို႕ကိုယ္တိုင္ ဆံုးျဖတ္လုပ္ကိုင္ႏိုင္ျခင္း ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အတိုင္းအတာက ျမင့္တက္လာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ဒီေလွကားထစ္ေတြကို Citizen Power လို႕ သတ္မွတ္ေခၚဆိုျပီး၊ Partnership ၊ Delegated Power နဲ႕ Citizen Control ဆိုတဲ့ ေလွကားသံုးထစ္ပါ၀င္ပါတယ္။ Eight rungs on the ladder of citizen participation ဆိုတဲ့ ပံုကို ၾကည့္ျပီး၊ တိုင္းျပည္တျပည္မွာ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အတိုင္းအတာ ဘယ္ေလာက္ထိရွိေနျပီလဲဆိုတာကို ေလ့လာအကဲျဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ၏ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အတိုင္းအတာျမင့္မားျခင္းအားျဖင့္ လူတဦးခ်င္းအရပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အုပ္စုလိုက္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ လူမွဳအစုအဖြဲ႕အေနနဲ႕ပဲျဖစ္ျဖစ္ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ ခံစားရႏိုင္ပါတယ္။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ ၾကံဳေတြ႕ေနရတဲ့ ျပႆနာတရပ္ကို အေျဖရွာရာမွာ ပါ၀င္ျခင္းအားျဖင့္ ႏိုင္ငံသားတဦးခ်င္းစီရဲ႕ အေတြ႕အၾကံဳ၊ ဗဟုသုတ၊ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား နားလည္သိရွိခြင့္ေတြ တိုးျမင့္လာသလို၊ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ အၾကံဥာဏ္နဲ႕ အေတြးအျမင္ေတြကိုလဲ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ ေဆာင္ရြက္ရသူမ်ားအေနနဲ႕ သိရွိခြင့္ ရလာပါတယ္။ ၀င္ေငြနည္းပါးတဲ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြအတြက္ တန္းတူညီမွ်မွဳေပၚ အေျခခံတဲ့ အရင္းအျမစ္ခြဲေ၀မွဳဆိုင္ရာ မူ၀ါဒေတြ ခ်မွတ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ရာမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ေစျခင္းျဖင့္ vehicle for empowerment အျဖစ္ ေထာက္ကူျပဳေပးႏိုင္ပါတယ္။ ျပည္သူ႕အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွာ တာ၀န္ရွိသူေတြအေနနဲ႕ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဆိုတာကို ပါ၀ါခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ညီမွ်မွဳ၊ ကိုယ္စားျပဳမွဳနဲ႕ အျပန္အလွန္ အက်ိဳးေက်းဇူးျပဳမွဳ တို႕အေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ social exchange တခုအေနနဲ႕ အသိအမွတ္ျပဳမယ္ဆိုရင္ မူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္ေရးဆြဲ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္မွဳေတြမွာ ပိုျပီး ထိေရာက္မွဳ ရွိေစမယ္လို႕ ပညာရွင္မ်ားက ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြနဲ႕ အာဏာရွိသူေတြက ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳကို အာဏာကို ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳကို ရွဳျမင္ျပီး၊ ဖိႏွိပ္ဖို႕ ၾကိဳးစားတာနဲ႕အမွ် ပါ၀ါမညီမွ်မွဳေတြနဲ႕ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားေတြ အေနနဲ႕ကလဲ citizen power ကို အာဏာျခိမ္းေခ်ာက္မွဳယႏၱရား တခုအေနနဲ႕ အသံုးျပဳဖို႕ ရွဳျမင္လာတဲ့အခါ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားလာႏိုင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံသား ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဆိုတာကို ဒီမိုကရက္တစ္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ သေကၤတခုအျဖစ္နဲ႕ သတ္မွတ္ျပီး၊ အာဏာျခိမ္းေခ်ာက္မွဳ ယႏၱရားတခု မဟုတ္ေၾကာင္းကို အာဏာပိုင္ေတြဘက္ကေရာ၊ ႏိုင္ငံသားေတြဘက္ကပါ ရွဳျမင္လက္ခံ လာၾကတဲ့ အခါမွသာ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳရဲ႕ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြကို လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက ခံစားၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး မူ၀ါဒမ်ားနဲ႕ အစီအစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ရာမွာ Stakeholder participation ဆိုတာ အေရးၾကီးတဲ့ က႑တခုအေနနဲ႕ ပါ၀င္ပါတယ္။ ေဒသခံ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး အစီအစဥ္ေတြရဲ႕ အေျခခံ stakeholders မ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးပညာရွင္မ်ားျဖစ္ၾကတဲ့ Naparstek နဲ႕ Dooley ဆိုသူတို႕က ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ ‘community-building approach’ ကို အသံုးျပဳဖို႕ အၾကံျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ သက္ဆိုင္ရာ ရပ္ကြက္၊ ေက်းရြာအလိုက္ community-based အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ကြန္ယက္မ်ား ေပၚထြက္လာျပီး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ အတူတကြ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အကူအညီမ်ားကို စုေပါင္းေတာင္းဆုိျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ဖို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ရပ္ကြက္ (က) မွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ မိသားစု အစု (၅၀) ရွိတဲ့အခါ မိသားစုတစုခ်င္းထက္ မိသားစု (၅၀) က စည္းလံုးညီညြတ္စြာနဲ႕ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္ျပီး၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူေနမွဳဘ၀ တိုးတက္ျမင့္မားေရး တို႕အတြက္ စုေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳေတြ၊ ရပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို ေတာင္းဆိုမွဳေတြ ျပဳလုပ္မယ္ဆိုရင္ ပိုျပီး ထိေရာက္မွဳ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ UNESCO က ထုတ္ျပန္တဲ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာမွာလဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳဆိုင္ရာ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္မ်ားနဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးအစီအစဥ္မ်ားမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားကို အျပည့္အ၀ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ရန္ အားေပးကူညီေရးအခ်က္ကို ထည့္သြင္းေဖာ္ျပထားပါတယ္။ (၁၉၉၇) ခုႏွစ္မွာ Baker ဆိုသူက ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ cross-country analysis တခု ျပဳလုပ္ခဲ့ရာမွာလဲ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ေအာင္ျမင္ေရးအတြက္ အေရးၾကီးဆံုးအခ်က္တခုျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္။ (၂၀၀၀) ခုႏွစ္မွာ UNDP က ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ အစီရင္ခံစာ တခုမွာလဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ ပတ္သက္မွဳက အေရးၾကီးေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားခဲ့ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးပေရာဂ်က္မ်ားကို ႏိုင္ငံသားမ်ားစုေပါင္းျပီး community level မွာ စတင္လာတဲ့အခါ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးျဖစ္စဥ္တခုအတြက္ အေရးၾကီးတဲ့ consensus နဲ႕ commitment အားေကာင္းလာေစပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ဂမ္ဘီးယားႏိုင္ငံရဲ႕ အမ်ိဳးသား ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး မဟာဗ်ဴဟာမွာ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳကို က႑တခုအေနနဲ႕ ထည့္သြင္းထားျပီး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး ပေရာဂ်က္မ်ားမွာ ေဒသခံမ်ား ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ေရးကို အေလးေပးေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အာဖရိကအလယ္ပိုင္းနဲ႕ ေတာင္ပိုင္းႏိုင္ငံမ်ားမွာလဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရး လုပ္ငန္းမ်ားမွာ ‘popular participation’ ( ‘people’s participation’) က အဓိကက်တဲ့ အခန္းက႑မွာ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ နည္းလမ္းမ်ား ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး အစီအစဥ္ေတြမွာ ႏိုင္ငံသားမ်ားက ပါ၀င္ပတ္သက္တဲ့ နည္းလမ္းမ်ားစြာ ရွိပါတယ္။ ပထမ နည္းလမ္းကေတာ့ Participation for material incentive ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကေတာ့ ေငြေၾကး (သို႕မဟုတ္) အစားအေသာက္ (သို႕မဟုတ္) အ၀တ္အထည္ စတာ တခုခု ရရွိဖို႕အတြက္ မိမိတို႕ရဲ႕ အခ်ိန္နဲ႕ လုပ္အားကို အသံုးျပဳျပီး ပါ၀င္ပတ္သက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ ရပ္ကြက္မ်ားမွာ material incentive တခုခု မပါပဲ လူအမ်ားကို စုေ၀းလုပ္ေဆာင္ေစဖို႕ ခဲယဥ္းလွပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ေငြေၾကး (သို႕မဟုတ္) အခမဲ့ေန႕လည္စာ (သို႕မဟုတ္) အျခားတစံုတရာနဲ႕ မက္လံုးေပး စည္းရံုးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ ေလွကားထစ္ေတြ အေနနဲ႕ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ Manipulation အဆင့္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒုတိယ နည္းလမ္းကေတာ့ Participation by consultation ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကေတာ့ မိမိတို႕ရဲ႕ နစ္နာခ်က္မ်ားကို တင္ျပျခင္း၊ အခြင့္အေရးမ်ားကို ေတာင္းဆိုျခင္းနဲ႕ အျမင္မ်ားကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုျပဳလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာ ေဒသ (သို႕မဟုတ္) အစုအဖြဲ႕တခုရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္လာႏိုင္ျပီး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး ပေရာဂ်က္မ်ားရဲ႕ identification အဆင့္ကို ေထာက္ကူျပဳႏိုင္လာပါတယ္။ အဲဒီကေန local organization တခု ဖြဲ႕စည္း၍ ျဖစ္ေစ၊ ျပင္ပအစုအဖြဲ႕တခုမွ ပေရာဂ်က္တခု ခ်မွတ္၍ျဖစ္ေစ project design ေရးဆြဲလို႕ ရလာပါတယ္။ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳေလွကားထစ္ေတြအေနနဲ႕ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ consultation အဆင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ တတိယနည္းလမ္းကေတာ့ Participation by Resource Contribution ျဖစ္ပါတယ္။ အပိုအလွ်ံေငြေၾကးရွိတဲ့ ႏိုင္ငံသားေတြအေနနဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး ပေရာဂ်က္ေတြကို ေငြေၾကးပံ့ပိုးျပီး ပါ၀င္ကူညီလို႕ ရႏိုင္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံသားေတြအေနနဲ႕က်ေတာ့လဲ ကာယဥာဏ လုပ္အားပံ့ပိုးျပီး၊ ကူညီလို႕ ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္ၾကရာမွာ ပေရာဂ်က္ေပၚမူတည္ျပီး ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ ေလွကားထစ္ေတြအနက္ Citizen power ေလွကားထစ္ေတြထဲက တခုခု ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ စတုတၳနည္းလမ္းကေတာ့ Participation by Programme Support ျဖစ္ပါတယ္။ ေဖာင္ေဒးရွင္းမ်ား၊ အစုအဖြဲ႕မ်ား ျပဳလုပ္ျပီး၊ လိုအပ္ေနတဲ့ community ေတြမွာ local leaders ေတြနဲ႕ ပူးေပါင္းျပီး ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးအစီအစဥ္မ်ားကို ေငြအား၊ လူအား ကူညီေထာက္ပံ့ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ နိဂံုး နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ေဆာင္ရြက္ရာမွာ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံအတြင္းမွာ မွီတင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ ႏိုင္ငံသားမ်ား တဦးခ်င္းအလိုက္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္လာေအာင္ ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။ တိုင္းျပည္တခုမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ေရး ေဆာင္ရြက္ရာမွာလဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ အိမ္ေထာင္စုမ်ား တစထက္တစ ေလ်ာ့နည္းလာဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။ ဒီလို ေဆာင္ရြက္ရာမွာ ႏိုင္ငံသားပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ ျမင့္မားလာေစေရးကလဲ မရွိမျဖစ္ အေရးပါလွပါေၾကာင္း ၊

Ref:khinmamamyo