Common Oral Mucosal Lesions ခံတြင္း-ပါးစပ္မွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ ေရာဂါေတြ

Common Oral Mucosal Lesions ခံတြင္း-ပါးစပ္မွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ ေရာဂါေတြ

ကၽြန္မ အမ်ိဳးသားက အသက္ ၃၃ ႏွစ္ရွိပါျပီ။ သူ႔ရဲ႕ေအာက္ႏွဳတ္ခမ္း အတြင္းဖက္မွာ အဖုေလးတဖု ေပါက္လာတာ ၂ လ ေလာက္ရွိပါျပီ။ အဲဒိအဖုက အေအးေသာက္ရင္ မသိသာေပမဲ့ အပူနဲ႔ထိမိရင္ စေတာ္ပဲေစ့ေလာက္ ၾကီးလာပါတယ္။ အရည္အိတ္လိုပံုစံမ်ိဳးပါပဲ။ တခါလဲ အရည္ေပါက္ထြက္ပါတယ္။ ျပီးေတာ့ အက်ိတ္ျပန္ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးခန္းေတာ့ မျပျဖစ္ေသးပါဘူးဆရာ။ အသိဆရာဝန္တေယာက္ကို ေမးၾကည့္ေတာ့ ကင္ဆာလကၡဏာနဲ႔ တူတယ္ဆိုလို႔ ကၽြန္မတ္ို႔ ႏွစ္ေယာက္လံုး စိုးရိမ္မိပါတယ္ ဆရာ။ နာတာ က်င္တာေတာ့မရွိဘူးလို႔ေျပာပါတယ္။ ေဆးစစ္ဖို႔က ေနာက္လ ေလာက္မွ လုပ္ျဖစ္မွာမို႔ ေလာေလာဆယ္ ဆရာ့ဆီကို စာေရးအကူအညီေတာင္းရတာပါ။ ဘာေရာဂါျဖစ္နုိင္လဲ သိခ်င္ပါတယ္ရွင္။

ပါးစပ္-ခံတြင္းထဲမွာ အမ်ားဆံုးျဖစ္တတ္တဲ့ ေရာဂါအေျခအေန (၁၂) ခုကို ေရြးေရးပါမယ္။ တျခားဟာေတြလဲ ရွိေသးတယ္။

1. Leukoplakia အျဖဴကြက္

2. Palatal or Mandibular Torus အရိုးဘုမ်ား

3. Inflammation or irritation ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္ နဲ႔ မသင့္တာနဲ႔ထိေတြ႔ျခင္း

4. Irritation fibroma ခဏခဏထိမိရာကေန အတြင္းထဲမွာ အသားမာလိုျဖစ္ျခင္း

5. Fordyce's granules ေခြ်းထြက္ (ဂလင္း) ေတြက ပါးစပ္ထဲေရာက္ေနျခင္း

6. Hemangioma ေသြးေၾကာ အပိုပြါးျခင္း

7. Inflammatory ulcer ေရာင္ရမ္းအနာမ်ား

8. Papillomas (ပက္ပလိုမား) အသားပို

9. Epulis fissurata (အိျပဴလစ္)

10. Varicosities ေသြးျပန္ေၾကာ ေဖါင္းေနျခင္း

11. Thrush မွကၡရုနာ

12. Angular stomatitis က်ီးကန္းပါးစပ္နာ

1. Leukoplakia အျဖဴကြက္

ျဖဴေနတဲ့အကြက္ကို ပိတ္က်ဲစနဲ႔ပြတ္ေပးလဲ ေပ်ာက္မသြားဘူး။ ကင္ဆာ နဲ႔ ကင္ဆာ မဟုတ္တဲ့ အနာမ်ိဳးနဲ႔လဲ မဆိုင္ဘူး။ ေဆးလိပ္ ေသာက္သူ၊ အရက္ေသာက္သူ၊ ခံတြင္းပိုးဝင္ခံရသူ၊ ေနရာတခုမွာ ကြက္ျပီး ကိုယ္နဲ႔ မသင့္တာနဲ႔ ေတြ႔ထားသူ၊ (ဆစ္ဖလစ္)၊ ဗီတာမင္ (ေအ) နည္းျခင္း၊ ေဟာ္မုန္းအေျပာင္းအလဲ၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ သင့္ျခင္း၊ လွ်ပ္စစ္စီးေၾကာင္းေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။ အသက္ၾကီးသူေတြမွာ (၄ဝ ေက်ာ္) အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေယာက္်ားေတြက မိန္းမေတြထက္ ပိုျဖစ္တယ္။ လွ်ာ၊ ပါးေစာင္၊ အထက္-ေအာက္ ပါးေစာင္အခ်ိဳင့္ေနရာေတြမွာ လူတဝက္ေလာက္ ျဖစ္တယ္။ က်န္တဲ့ေနရာေတြက အာေခါင္၊ ေအာက္ႏုပ္ခမ္း၊ လွ်ာေအာက္ေနရာေတြမွာ ျဖစ္တယ္။ ျဖဴျပီး၊ နဲနဲၾကည္ေနမယ္၊ ထူမယ္၊ စဥ္းေၾကာင္းေတြရွိႏိုင္တယ္၊ အသီးလိုလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ မာတင္းေနတာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မ်က္ႏွာျပင္ ေခ်ာတာ၊ ၾကမ္းတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အျဖဴ၊ ဝါစိမ္းစိမ္း၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူဆိုရင္ ညိဳတိုတိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။

မိႈေၾကာင့္ျဖစ္တာ၊ (အက္စ္ပရင္) ေသာက္လို႔ျဖစ္တာေတြက အဲလိုလုပ္ေပးရင္ ရွင္းသြားႏိုင္တယ္။ မေသျခာရင္ အသားစ ျဖတ္ယူ စစ္ေဆးရမယ္။ ၄-၆% မွာ ကင္ဆာျဖစ္တတယ္။ Erythroplakia နီေနတာမ်ိဳးက ဆိုးတယ္။ ကိုက္မိ-ထိခိုက္မိတာ၊ သြားအတြက္ အပိုပစၥည္းထည့္တာက အဆင္မေျပတာ၊ သြားအဆင္မေျပ ေပါက္ေနတာေတြကို စစ္ရ-ျပင္ရမယ္။

2. Palatal or Mandibular Torus အရိုးဘုမ်ား

ကင္ဆာ မဟုတ္တဲ့ အရိုးကေနျဖစ္တဲ့ မာေနတဲ့ဘုေတြကို ေခၚတယ္။ ေျဖးေျဖးၾကီးလာမယ္။ အေနရလဲ မခက္လွပါ။ အေပၚယံအဖံုးလႊာ အနာျဖစ္တတ္တယ္။ Palatal torus အာေခါင္ကျဖစ္တာဆိုရင္ အမာပိုင္း အလည္မ်ဥ္းမွာ ျဖစ္တတ္တယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။

Mandibular torus ေမးရိုကေနျဖစ္တာဆိုရင္ ေရွ႕ပိုင္းအံသြားေဘးမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ၈ဝ% ဘယ္-ညာျဖစ္တာမ်ားတယ္။ အသက္ ၃ဝ ေအာက္မ်ားတယ္။ ကုသစရာမလိုပါ။ ခြဲလိုက္ရင္လဲ ရတယ္။

3. Inflammation or irritation ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္ နဲ႔ မသင့္တာနဲ႔ထိေတြ႔ျခင္း

ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္ နဲ႔ မသင့္တာနဲ႔ ထိေတြတာမ်ိဳးေတြက ကိုယ္ကိုယ္ကို ကာကြယ္တဲ့သေဘာကေန ျဖစ္လာတယ္။ ပါးေစာင္မွာ အထက္သြားတန္းနဲ႔ ေအာက္သြားတန္းၾကား မ်ဥ္းေၾကာင္း အျဖဴေရာင္လိုလဲ ျဖစ္တတ္တယ္။ လိုအပ္ရင္ ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္ႏိုင္တယ္။ မေသျခာရင္ အသားစျဖတ္ယူ စစ္ေဆးရမယ္။ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္ကို ဖယ္ရွား-ကုသလိုက္ရင္ အလိုလိုေပ်ာက္မယ္။ Denture stomatitis သြားအတုက အဆင္မေျပလို႔ျဖစ္တယ္။ အသက္ၾကီးျပီး Complete maxillary dentures သြားအတု တပ္ထားသူေတြထဲက ၆၅% ျဖစ္တယ္။ Nystatin suspension or cream ေဆး လိမ္းေပးႏိုင္တယ္။

4. Irritation fibroma ခဏခဏထိမိရာကေန အတြင္းထဲမွာ အသားမာလိုျဖစ္ျခင္း

ေမးတဲ့သူမွာျဖစ္တာ ဒါျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ခဏခဏထိမိရာကေန အတြင္းထဲမွာ အသားမာလိုျဖစ္တာ။ ပါးေစာင္၊ လွ်ာေဘးအနား၊ ေအာက္ႏုပ္ခမ္းေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ မနာဘူး။ ခပ္တင္းတင္းေရာ ပြစိစိပါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ျဖစ္တဲ့အဖုက ေဘးေနရာထက္ အေရာင္ေျပာ့တယ္။ ၾကာရင္ အနာျဖစ္လာႏိုင္ေသးတယ္။ ၁ စင္တီမီတာထက္ မၾကီးဘူး။ အသက္အရြယ္မေရြးျဖစ္တယ္။ သူ႔အလိုလို မေပ်ာက္ရင္ ခြဲထုတ္ရမယ္။ ျပန္ျဖစ္တာလဲရွိမယ္။

လွ်ာေပၚမွာျဖစ္တာ ဆိုရင္ေတာ့ Neurofibroma, Neurilemmoma or Granular cell tumor ေတြ မဟုတ္တာ ေသျခာေအာင္ လုပ္ရမယ္။ ပါးစပ္ ေအာက္ႏုပ္ခမ္းနဲ႔ ပါးေစာင္မွာဆိုရင္ Lipoma, Mucocele or Salivary gland tumor ေတြ မဟုတ္တာ ေသေျခာေစရမယ္။ ရွားပါးတဲ့ Benign neoplasms of Mesenchymal origin ကိုလဲ ဖယ္ထုတ္ရမယ္။ ခြဲထုတ္ျပီး စစ္ေဆးဘို႔ လိုတာေတြျဖစ္တယ္။

5. Fordyce's granules ေခြ်းထြက္ (ဂလင္း) ေတြက ပါးစပ္ထဲေရာက္ေနျခင္း

ေခြ်းထြက္ (ဂလင္း) ေတြက ပါးစပ္ထဲ ေနရာလြဲေရာက္ေနတာျဖစ္တယ္။ အစုလိုက္မ်ားတယ္။ တခုနဲ႔တခု ေရာေထြး ေနတာလဲ ျဖစ္တယ္။ အံဆံုးေတြေဘးမွာျဖစ္တယ္။ ဘယ္-ညာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေအာက္ႏုပ္ခမ္း၊ လွ်ာ၊ သြားဖံုး၊ အာေခါင္ေတြမွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသက္ ၂ဝ-၃ဝ မွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ Candida albicans မိႈေၾကာင့္ျဖစ္တာက ဂြမ္းစနဲ႔ ရွင္းေပးတာ ေပ်ာက္မယ္။ ဒါေတြကေတာ့ မေပ်ာက္ဘူး။ ေဆးကုသဘို႔လဲ မလိုပါ။

6. Hemangioma ေသြးေၾကာ အပိုပြါးျခင္း

ေသြးေၾကာေတြ အပိုပြါးျခင္းက ေမြးရာပါျဖစ္တယ္။ ျပားခ်ပ္ခ်ပ္ေနတယ္၊ မဟုတ္ရင္ နဲနဲေဖါင္းေနမယ္။ အနီေရာင္ ဒါမွမဟုတ္ နီျပာျပာျဖစ္တယ္။ အနားသတ္မတိက်ဘူး။ ႏႈပ္ခမ္း၊ လွ်ာ၊ ပါးေစာင္၊ အာေခါင္ေတြမွာျဖစ္တယ္။ သူ႔ကို ခိုက္မိတတ္တယ္။ အနာျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ပိုးဝင္လာႏိုင္တယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။ သူ႔အလိုလို ေပ်ာက္တာ မ်ားတယ္။ Surgery, Sclerosing agents, Cryotherapy နည္းေတြနဲ႔ ကုႏိုင္တယ္။ ကင္ဆာမဟုတ္ပါ။ ကုသလိုက္ရင္ ျပန္မေပၚပါ။

7. Inflammatory ulcer ေရာင္ရမ္းအနာမ်ား

(က) Aphthous (အက္ဖ္သပ္စ္-အာလ္ဆာ)

အေတာ္နာတယ္။ ျပန္ျပန္ျဖစ္တယ္။ တခုမကလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ၂ဝ-၆ဝ% ေသာ လူေတြမွာ ျဖစ္ၾကတယ္။ ဘာလို႔ျဖစ္တယ္ဆိုတာ အတိအက်မသိရဘူး။ Immunologic, Microbiologic and Nutritional factors ေတြကို စဥ္းစားၾကတယ္။ (၃) မ်ိဳးခြဲႏိုင္တယ္။

(၁) သာမန္အနာ = ခံတြင္းမွာ ေနရာတကာျဖစ္တယ္။ ၁ဝ ရက္အတြင္းေပ်ာက္သြားမယ္။ ျပန္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

(၂) Major aphthous ulcers ကပိုၾကီးတယ္။ ၂ စင္တီမီတာေလာက္အထိ ရွိမယ္။ ေပ်ာက္ေအာင္ အခ်ိန္ ၆ ပါတ္ ယူတယ္။

(၃) Herpetiform ulcers အမ်ိဳးအစားကေတာ့ ၁-၂ ပါတ္ၾကာရင္ ေပ်ာက္တယ္။ အရည္ၾကည္အဖုေလးကေနစျဖစ္ျပီးမွ အနာျဖစ္လာတယ္။ Crohn's disease, Neutropenia and Sprue ေရာဂါေတြကိုလဲ စစ္ေဆးသင့္တယ္။

ေပ်ာက္ေဆးဆိုတာမရွိပါ။ ဒါေပမဲ့ သက္သာေအာင္ Topical steroids (0.5% Hydrocortisone) (စတီရြိဳက္) ေဆး လိမ္းေပးႏိုင္တယ္။ သိပ္ဆိုးသူေတြကို (စတီရြိဳက္) ေဆး ပါးစပ္ကေနေသာက္ခိုင္းတယ္။ Tetracycline mouth wash (Achromycin V Oral Suspension) ေဆးနဲ႔ ပါးစပ္ကို ေဆးတာလဲ အက်ိဳးရွိတယ္။ Chlorhexidine gluconate oral rinse (Peridex) ေဆးသံုးတာလဲ သက္သာတယ္။

ဒီအနာ ျမန္မာလူမ်ိဳး အေတာ္မ်ားမ်ားၾကီးကို ေတြ႔ဘူးတယ္။ ေရေသာက္တာေတာင္ နာတယ္။ အားနည္းေနခ်ိန္၊ စိတ္ဖိစီးမႈ မ်ားေနခ်ိန္၊ ခရီးထြက္ရလို႔ အစား၊ ဝမ္းသြား မမွန္သူေတြ၊ ဝမ္းခ်ဳပ္သူေတြမွာ ျဖစ္တယ္လို႔ ယူဆတယ္။ ထံုေဆး လိမ္းေဆးေလး လိမ္းရင္ ခဏနဲ႔ထံုသြားျပီး စားလို႔ရတယ္။ တနပ္တခါထပ္လိမ္းရတယ္။

(ခ) Traumatic ulcers ထိခိုက္ရာက အနာျဖစ္ျခင္း

ကိုက္မိတာ၊ သြားအတုအဆင္မေျပတာ၊ သြားတိုက္တံနဲ႔ခိုက္မိတာ၊ သြားအခြ်န္နဲ႔ထိခိုက္မိတာ၊ မသင့္တာကို စားမိ-ေသာက္မိတာေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။ သူ႔အလိုလို ေပ်ာက္တယ္။ ျမန္တယ္။ မေပ်ာက္ႏိုင္ရင္ ကင္ဆာကို စစ္ေဆးပါ။

8. Papillomas (ပက္ပလိုမား) အသားပို

တခ်ိဳ႕ ခံတြင္းအသားပိုက ၾကြက္ႏို႔ျဖစ္ေစတဲ့ Papillomavirus (ဗိုင္းရပ္စ္) မ်ိဳးကြဲကေနျဖစ္ေစတယ္။ ျဖစ္ေနေပမဲ့ ဘာမွ မခံစားရဘူး။ ၁ စင္တီမီတာေလာက္သာၾကီးတယ္။ တခုတည္းျဖစ္တာ မ်ားတယ္။ ပါးစပ္ထဲဘ ယ္ေနရာမွာျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ႏိုင္ေပမဲ့ အာေခါင္ အေပ်ာ့ေနရာမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။

9. Epulis fissurata (အိျပဴလစ္)

သြားအတုကေနျဖစ္ေစတယ္။ (ဖိုက္ဘရပ္-တစ္ရွဴး) ေတြ အပိုျဖစ္တာ။ သြားအတုအသစ္လဲဘို႔လိုမယ္။ ခြဲစိတ္တာလဲ လိုႏိုင္တယ္။

10. Varicosities ေသြးျပန္ေၾကာ ေဖါင္းေနျခင္း

ေသြးျပန္ေၾကာေတြေဖါင္းေနတာ။ လွ်ာေအာက္မွာျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ပါးေစာင္နဲ႔ ပါးစပ္ ႏႈတ္ခမ္းမွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ျပာေနတယ္။ ဖိလိုက္ရင္ ေသြးစီးေလွ်ာက္တာျမင္ရမယ္။ ေဆးကုစရာမလိုပါ။

11. မွကၡရုနာ Thrush (Oral candidiasis)

Moniliasis လို႔လဲ ေခၚတယ္။ ေရးခဲ့တဲ့ (၁ဝ) မ်ိဳးက လူၾကီးေတြမွာျဖစ္ျပီး မွကၡရုနာ က ကေလးမွာသာျဖစ္တယ္။ ကေလးမွာေတာင္ ႏို႔တိုက္အရြယ္ ကေလးငယ္ေတြ။ လွ်ာ၊ အာေခါင္၊ ပါးေစာင္ေတြမယ္ အျဖဴဖတ္ေတြ ျဖစ္ျပီး၊ ေဘးက နီေနတယ္။ နာတယ္၊ ႏို႔စို႔ရ၊ အစာစားရ ခက္တယ္။ ကေလးရဲ႕ လွ်ာကို အဝတ္သန္႔သန္႔ေလးကို လက္ညွိဳးမွာပါတ္ျပီး အျဖဴဖတ္ေတြ ရွင္းေပးပါ။ မိခင္ႏို႔ကို အျမဲ သန္႔ေနပါေစ။ လိုအပ္ရင္ Nystatin Oral Suspension 4-6 mL တေန႔ ၄ ၾကိမ္တိုက္ပါ။

12. Angular stomatitis က်ီးကန္းပါးစပ္နာ

က်ီးကန္းပါးစပ္နာကို Angular stomatitis (Cheilosis or Angular cheilitis) လို႔ ေခၚတယ္။ ပါးစပ္-ေဒါင့္စြန္း ႏွစ္ဖက္လံုးမွာ ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ကြဲေၾကာင္းေလးေတြ ဖ်ာထြက္လာမယ္။ ေသြးထြက္တတ္တယ္။ အနာအထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အနာကေန မိႈပိုးဝင္လာရင္ Candida albicans (Thrush) ျဖစ္မယ္။ ဗက္တီးရီးယားလဲ ဝင္ႏိုင္တယ္။

• Vitamin B 2, Riboflavin ဗီတာမင္ ဘီ (၂)၊ ေဆးေသာက္ပါ။ ၾကြယ္ဝစာစားပါ။ ႏို႔ႏွင့္ ႏို႔ထြက္အစာမ်ား၊ ဥ၊ အသဲ၊ အသီးအရြက္၊ ဆန္၊ ဂ်ံဳ၊ ရိစ္။ Vitamin C ရေအာင္ စိမ္းတဲ့ အသီးအရြက္-အသီးအႏွံေတြလဲ စားပါ။

• မိႈေၾကာင့္ျဖစ္ရင္ Antifungal creams မိႈအတြက္လိမ္းေဆး Nystatin, Imidazoles, Bifonazole, Clotrimazole, Econazole, Ketoconazole, Nizoral®, Miconazole, Tioconazole တခုခုသံုးႏိုင္တယ္။ Antifungal drug မိႈအတြက္စားေဆး Imidazoles, Allylamines

• Clotrimazole and Betamethasone, Nystatin and Triamcinolone Acetonide စတီရြိဳက္နဲ႔ ေရာထားတဲ့ေဆး သံုးႏိုင္တယ္။ 1% Hydrocortisone လဲလိမ္းႏိုင္တယ္။ ေရယံုဆိုရင္ မသံုးပါနဲ႔။

ႏႈပ္ခမ္း-ေရယံုကို Herpes Simplex ရိုးရိုး ေရယံု http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2011/11/herpes-simplex.htmlမွာ ဖတ္ပါ။

Tongue diseases လွ်ာနာမ်ား http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/11/tongue-diseases.html

Dr. တင့္ေဆြ